İçeriğe atla

Kelkit Çayı

Kelkit Çayı
Kelkit Çayı'nın Erbaa'da Yeşilırmak ile birleştiği nokta ve tarihi Boğazkesen Köprüsü kalıntıları
Kelkit Çayı'nın Erbaa'da Yeşilırmak ile birleştiği nokta ve tarihi Boğazkesen Köprüsü kalıntıları
Genel bilgiler
KaynakÇimen Dağları
Kaynak rakımı1460 m
AğızYeşilırmak→Karadeniz
Ağız rakımı188 m
Uzunluk320 km
Havza alanı11. 455 km2
Debi70 m3/sn

Kelkit Çayı, Yeşilırmak'ın kollarından biridir ve uzunluğu 320 km'dir.[1] Gümüşhane'nin Çimen Dağları'ndan kaynaklanıp Yeşilırmak'a katılıp Karadeniz'e dökülmektedir.

Fiziki özellikleri

Kelkit Çayı uzunluğu 245.5 km, havza alanı 11. 455 km2'dir. Çimen Dağları'ndaki kaynak rakımı 1460 m[2]'dir.

Gümüşhane topraklarından doğan Kelkit Çayı Hoşmasat Deresi, Dayısı Deresi ve Balahor Deresi'nin birleşiminden oluşur.[1] Suşehri yakınlarında Sivas il sınırlarına girer. Kelkit Çayı'nın Sivas il sınırlarındaki kesimi 50 km dir. Daha sonra Tokat il sınırlarına giren çay Reşadiye, Niksar, Erbaa şehirlerinden geçer. Özellikle Niksar Ovası'nda genişleyerek ovayı sular ve ovanın veriminin artmasında büyük önem taşımaktadır. Buradan Erbaa Ovası'nı da sulayarak Erbaa -Taşova sınırındaki tarihi Boğazkesen Köprüsü'nün de yer aldığı Boğazkesen denilen mevkide Yeşilırmak'a dökülür. Yeşilırmak Samsun il sınırlarına girer, Çarşamba'dan Karadeniz'e dökülür.[3][4]

Debisi

Kelkit Çayı yıllık ortalama debisi 70 m3/sn'dir.[5] Nisan ayında en fazla su taşıyan akarsu, en az suyu ekim ayında taşımaktadır. Bu açıdan yıllık akım açısından yağmurlu-karlı karmaşık rejime sahiptir.

Kullanım

Kelkit Çayı'nın geçtiği Reşadiye bölgelerinde rafting sporu yapılmaktadır.[6]

Kelkit Çayı'nda 570 MW kurulu güce sahip 10 Hesin ortalama yıllık üretimleri ülke hes üretiminin %2,5'ine karşılık gelen 1.818,68 GWh'dır. Akarsu üzerinde yapılmış olan barajlar ve kurulu güçleri şöyledir:[7] Kılıçkaya Barajı 120 MW, Akıncı HES 99 MW, Tepekışla Barajı 70 MW, Reşadiye Barajı 64 MW, Koyulhisar Barajı 63 MW, Niksar HES 40 MW, Muratlı HES 38 MW, Çamlıgöze Barajı 32 MW, Koçak HES 25 MW, Yakınca HES 19 MW.

Sorunlar

Kelkit çayını derin ve çizgisel vadisi kütle hareketleri açısından etkin bir alan oluşturmaktadır. Sugözü köyü heyelanı 2005 yılında olmuş, 15 kişinin ölmesine yol açmıştır. 12,5 milyon m3 toprağın hareket ettiği olayda, 21 ev yıkılmış, camiler zarar görmüştür. 375 hayvan ölmüştür.[8] Bölgede 1970-2008 arasında 11 köy önemli heyelanlar yaşamıştır.

Kelkit Çayı fazla miktarda can kaybına yol açmaktadır. Özellikle sulama kanallarına yüzme veya akarsuya araç düşmesi şeklinde fazla miktarda ölümlü kaza olmuştur. 2006'da İstanbul-Van otobüsünün çaya devrilmesiyle 29 ölüm gerçekleşmiştir. 2007'de İstanbul-İran otobüsü çaya devrilmiş 4 kişi ölmüş, 28 kişi yaralanmıştır.[9]

Kelkit Çayı'nın taşıdığı katı madde miktarı açısından Türkiye birincisidir ve değeri 692 ton/km2/yıl'dır.[10] Barajların ekonomik ömrü açısından akarsuyun taşıdığı katı yük miktarı önemlidir.

Kollar

  • Çobanlı Çayı
  • Avutmuş Çayı

Barajlar

  • Kılıçkaya Barajı
  • Çamlıgöze Barajı

Kaynakça

  1. ^ a b AYDIN, Hamdi. "Gümüşhane İli Su Kaynakları ve Su Ürünleri Sektörünün Mevcut Durumu". dergipark.org.tr. 12 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2020. 
  2. ^ KARADENİZ, Vedat; AKPINAR, Erdal; BAŞIBÜYÜK, Adem (2011). "NEHİR TİPİ HİDROELEKTRİK SANTRALLER ve ÇEVRESEL ETKİLERİ (REŞADİYE HİDROELEKTRİK SANTRALLERİ ÖRNEĞİ)". Doğu Coğrafya Dergisi. 24 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2020. 
  3. ^ "Samsun Coğrafi Yapı". samsun.gov.tr. 15 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2013. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2016. 
  5. ^ Karaman, Sedat (2006). "Tokat İli Toprak ve Su Kaynaklarının Tarımsal Açıdan Değerlendirilmesi" (PDF). GOÜ. Ziraat Fakültesi Dergisi. 29 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Mart 2020. 
  6. ^ "Kelkit Çayı'nda Rafting Heyecanı". haberler.com. 3 Mayıs 2008. 16 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2020. 
  7. ^ "Kelkit Çayı". enerjiatlasi.com. 3 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2020. 
  8. ^ DUMAN, Dr. Tamer Y. vd. (2005). "17/03/2005 KUZULU (SİVAS – KOYULHİSAR) HEYELANI" (PDF). mta.gov.tr. 26 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Mart 2020. 
  9. ^ "Kelkit Çayı Aldığı Canları Kolay Geri Vermiyor". milliyet.com.tr. 19 Haziran 2018. 29 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2020. 
  10. ^ Gedik, Dr. N. "7. BARAJLAR" (PDF). balikesir.edu.tr. 26 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Mart 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Karadeniz Bölgesi</span> Türkiyenin Karadeniz kıyısındaki coğrafi bölgesi

Karadeniz Bölgesi, ismini Karadeniz'den alan, Sakarya Ovası'nın doğusundan Gürcistan sınırına kadar uzanan Türkiye'nin yedi coğrafi bölgesinden biridir. Gürcistan, Doğu Anadolu Bölgesi, İç Anadolu Bölgesi, Marmara Bölgesi ve adını aldığı deniz ile komşudur. Türkiye'deki bölgeler arasında büyüklük bakımından üçüncü sırada yer almaktadır, ayrıca doğu batı genişliği ve yerel saat farkı en fazla olan bölgedir. Karadeniz Bölgesi'nin en büyük ve gelişmiş şehirleri sırasıyla 1.371.274 nüfusuyla Samsun, ardından Trabzon ve Ordu'dur.

<span class="mw-page-title-main">Kılıçkaya Barajı ve Hidroelektrik Santrali</span>

Kılıçkaya Barajı, Kelkit Nehri üzerinde enerji üretmek amacıyla 1980-1990 yılları arasında inşa edilmiş bir barajdır. Göl alanı 64 km² olan barajın, 33 km²'si Sivas'ın Suşehri ilçesi sınırlarında, 31 km²'si Giresun'un Şebinkarahisar ilçesi sınırlarında yer alır.

Ataköy Barajı, Tokat'ta, Yeşilırmak üzerinde, hidroelektrik enerji üretimi amacı ile 1975-1977 yılları arasında inşa edilmiş bir barajdır.

Tercan Barajı, Erzincan'da Tuzla Çayı üzerinde, sulama ve elektrik enerjisi üretimi amacıyla 1969-1988 yılları arasında inşa edilmiş bir barajdır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'deki akarsular listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Türkiye'deki bütün nehir, dere, çay ve suların döküldükleri yerlere göre listesi;

<span class="mw-page-title-main">Yeşilırmak</span> Karadeniz Bölgesinde nehir

Yeşilırmak, eskiden İris, Sivas'ın kuzeydoğusundaki Suşehri ilçesi sınırları içindeki Kösedağ eteklerinden doğan ve Samsun'un Çarşamba ilçesinden Karadeniz'e dökülen nehir. Hititler döneminde önemli bir nehir olan Yeşilırmak, Kumeşmaha olarak isimlendirilmiştir. Daha sonrasında, antik dönemde kendisine verilen ad ise İris'ti.

<span class="mw-page-title-main">Kralkızı Barajı ve Hidroelektrik Santrali</span> Diyarbakırda bir barajı

Kralkızı Barajı ve HES, Diyarbakır ili sınırları içerisinde Diyarbakır'a 81 km, Dicle ilçesine 6 km mesafede Dicle Nehri'nin ana kolu olan Maden Çayı üzerinde yer almaktadır. Enerji üretmek amacıyla 1985-1997 yılları arasında inşa edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Dicle Barajı ve Hidroelektrik Santrali</span>

Dicle Barajı ve Hidroelektrik Santrali, Diyarbakır ili sınırları içerisinde Diyarbakır'a 50 km mesafede, Maden Çayı ve Dibni Çayı'nın birleşerek Dicle Nehri'ni meydana getirdiği mevkiiden 800 m mesafede ve Kralkızı Barajı aksının 22 km mansabında yer almaktadır. Proje çalışmalarına 1986 yılında başlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Çamlıgöze Barajı ve Hidroelektrik Santrali</span> Türkiyede bir baraj

Çamlıgöze Barajı, Sivas'ta, Kelkit Çayı üzerinde, enerji üretmek ve taşkın kontrolü amacıyla 1987-1997 yılları arasında inşa edilmiş bir barajdır.

<span class="mw-page-title-main">Melen Çayı</span> Düzcede bir akarsu

Melen Çayı, Düzce ilinin bir akarsuyudur. Havzasının %80'i Düzce ili sınırlarında kalır. Havza genişliği 2317 km²'dir. Aşağı kesimlerinde Düzce-Sakarya sınırını oluşturur. İsmini bulunduğu köyden alır.

Kürtün Barajı, Gümüşhane'de, Harşit Çayı üzerinde, enerji üretmek amacıyla 1999-2002 yılları arasında inşa edilmiş bir barajdır.

Harşit (Doğankent) Çayı, Gümüşhane ilinin doğu sınırındaki dağlarından doğar. Gümüşhane İl Merkezi, Torul, Kürtün ve Doğankent'i geçip Tirebolu'nun 1,5 km doğusundan Karadeniz'e dökülür.

<span class="mw-page-title-main">Yaşmaklı Barajı ve Hidroelektrik Santrali</span>

Yaşmaklı Barajı ve Hidroelektrik Santrali, Akköy II HES projesinin önemli bir parçasıdır. Bu gibi HES projeleri, özellikle 2005 yılında yürürlüğe giren 5346 sayılı, “Yenilenebilir Enerji kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun”un devreye girmesinden sonra ivme kazanmıştır. Proje, Akköy I HES projesinin devamı olup Türkiye genelinde yenilenebilir enerjide yapılan en önemli adımlarından biridir.

<span class="mw-page-title-main">Eşen 1 Barajı ve Hidroelektrik Santrali</span>

Eşen-1 Barajı ve Hidroelektrik_Santralı (HES), Muğla ilinin Fethiye ilçesinde ilçe merkezine 58 km uzaklıkta Yayla Ceylan mahallesi sınırları içerisinde Eşen Çayı üzerinde kurulmuştur. Göltaş Enerji Şirketi tarafından Göltaş şirketinin özkaynakları ile ve 29.01.2010 tarihinde imzalanan sözleşme ile Akbank'tan temin edilen 40.000.000 EUR finansman ile projenin yapımına Temmuz 2009 yılında başlanmış Mart 2011 yılında baraj ve hidroelektrik santral işletmeye alınmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tohma Çayı</span>

Tohma Çayı, Sivas ilinden doğup, Malatya topraklarında Karakaya Barajına dökülen, Fırat Nehri'nin önemli bir kolu olan akarsu. Çay, Tohma adlı iki büyük kolun birleşmesiyle oluşur. Şarkışla'da Dikkulak (Karatonus) Dağları'ndan doğan Kangal Tohması, Havuz Suyu'nu alır. Tahtalı Dağları'ndan doğan Gürün Tohması, Gürün ilçe sınırlarında Sazcağız ve Gökpınar derelerini alır. Malatya topraklarında her ikisi birleşirler.

Tersakan Çayı, Ladik Gölü'nden doğan, 100 km uzunluğundaki akarsu. Yeşilırmak'ın sol kollarından biridir. Uzunluğu 91,4 km, su toplama havzası 2684 km²'dir.

Küre (Zarbana) Çayı, Orta Karadeniz'de, Kastamonu il sınırlarında bulunan akarsu. Uzunluğu 45 km, debisi 7,9 m3/sn'dir.

<span class="mw-page-title-main">Kelkit Vadisi</span>

Kelkit Vadisi, içinden Kelkit Çayı'nın aktığı 246 km uzunluğundaki vadidır. Vadi, Tokat, Sivas, Giresun, Erzincan ve Gümüşhane illeri topraklarından geçer. Kuzey Anadolu Fayının doğu bölümünü oluşturan bölgede şiddetli deprem, heyelan, taşkın afetleri görülme ihtimali kuvvetlidir.

<span class="mw-page-title-main">Alara Çayı</span> Antalyada akarsu

Alara (Ulugüney) Çayı, Antalya ili sınırlarında, Orta Toroslardan doğan, Akdeniz'e dökülen 82 km uzunluğundaki akarsu. 2.647 m yüksekliğindeki Kuşakdağı ve Akdağ'dan kaynağını alır, önce Gündoğmuş–Alanya, sonra da Alanya–Manavgat ilçe sınırlarını oluşturarak denize ulaşır. Debisi 31,2 m3/sn, akarsu yüzey alanı 293 ha, yer üstü su potansiyeli 1.224 hm³/yıl, yer altı su potansiyeli 263 hm³/yıl, havzaya düşen ortalama yağış 819 mm'dir.

<span class="mw-page-title-main">Bolaman Irmağı</span>

Bolaman Irmağı, Orta Karadeniz'de, Ordu ili sınırlarında yer alan, Fatsa'nın doğusundan Karadeniz'e dökülen akarsu. Reşadiye-Aybastı sınırında dağların zirvelerinden, yaklaşık 1600 m'den doğar.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.