İçeriğe atla

Keldaniler

Makale serilerinden
Hristiyanlık
Hristiyanlığın başlıca sembolü
  • Kitab-ı Mukaddes
  • Temeller
İlahiyat
  • İznik öncesi dönem
Batı
Doğu
Antiteslisçi
İlgili maddeler

Keldaniler, Süryanilerin Katolik kısmını oluştururlar.

Efes Konsili'nden sonra bağımsız bir diofizit kilise kuran Nasturiler, Orta Doğu ve Hindistan'da yayılırlar.

1553 yılı itibarı ile Nasturi Hristiyanların bir kısmı Katolikliği benimser ve Papa'nın otoritesini kabul ederler. Yeni kurulan bu kiliseye Keldani Kilisesi adı verilir ve bu tarihten sonra Katolikliği benimseyen Doğu Kilisesi Hristiyanlarına Keldani adı verilir. Bazıları ise Keldani adının bu halka Katoliklik sonrası verilmediğini, ismin antik bir Güney Mezopotamya halkı olan Kaldelilerden geldiğini savunur.

Keldaniler Papa'nın otoritesini kabul etmekle beraber kendi inanç sistemlerinin bir kısmını koruyabilmiş ve ayinlerini ana dilleri olan Süryanicede (Neo-Aramice) yapmayı sürdürmüşlerdir. Günümüzde ayinlerinin bir kısmı Arapça olarak da yapılmaktadır.

Katolikliğe dönüştürülmemiş olan kısım (Nasturiler) uzun bir süre Hakkâri merkeze bağlı Kodşanıs (Konak) köyünü patriklik merkezi olarak kabul etmişlerdir. Nasturi patrikleri 1918'e kadar bu köyde ikamet etmişlerdir. 9. yüzyıl ortalarına dek Hakkâri nüfusunun yaklaşık yarısını oluşturan Nasturiler, 1843 ve 1846'da Cizre mîrî Bedirhan Bey ile Hakkâri mîrî Nurullah Bey'in düzenlediği iki saldırıda önemli ölçüde zayiat vermişlerdir. 1915-18 döneminde Kürt aşiretleri ile çatışan Hakkâri Nasturileri önce İran'da Urmiye yöresine ve daha sonra İngiliz yönetimine giren Irak'a iltica etmişler. Günümüzde Patriklik Merkezi Irak'ta Bağdat'dır. Patrikleri Louis Raphaël I Sako'dur. Irak'ın eski lideri Saddam Hüseyin'in başbakan yardımcısı Tarık Aziz (Mikhail Yuhanna), günümüzde en tanınmış Keldanilerdendir. Irak'taki yaklaşık yarım milyon Hristiyan'ın çoğunluğunu Katolik Süryaniler (Keldaniler) oluşturur. Musul'da yaklaşık 50 bin Keldani yaşamaktadır.

Etimoloji

Keldani ismi ilk kez, Babil'in yönetimine geçen Kaldî Hanedanı'yla (MÖ 6. yüzyıl) ortaya çıkmış ve Kaldilerin ülkesine Helen (Antik Yunan) kültüründe Kaldi ülkesi (Antik Yunanca Χαλδαία, Kaldaya; Akadca māt Kaldu, İbranice כשדים, Kaśdim, Arapça كلدان‎, Keldan) denilmiştir. Keldan veya Kaldea, Mezopotamya'nın en güney kısmını, civarındaki günümüz Kuveyt'i ve Basra Körfezi'nin civardaki kıyılarını kapsardı. Kaldî ismi, Latince "occultus" (gizem) isminden, "okült ile (ve/veya okültizm ile) uğraşan" anlamına gelir (Latince occulere (gizlemek, üstünü örtmek) fiilinden). Kitab-ı Mukaddes'te, "Keldani" ismi yıldızbilimci veya kâhin anlamlarında geçer.

Yayılımı

Annuario Pontificioya göre dünya genelinde Keldani Kilisesi'ne inanan 640.828 kişi bulunmaktadır.[1]

Irak

Irak Anayasası'nın 125 maddesinde Keldanilerden ayrı bir grup olarak bahsedilmiştir.[2] Keldaniler, Kuzey Irak'taki Alkosh (Süryanice: ܐܠܩܘܫ), Ankava (Süryanice: ܥܢܟܒ݂ܐ), Araden (Süryanice: ܐܪܕܢ), Bakofah (Süryanice: ܒܝܬ ܩܘܦ̮ܐ), Batnaya (Süryanice: ܒܛܢܝܐ), Karamles (Süryanice: ܟܪܡܠܫ), Mangeş (Süryanice: ܡܢܓܫ), Şeklave (Süryanice: ܫܩܠܒ݂ܐ), Teskopa (Süryanice: ܬܠܐ ܙܩܝܦ̮ܐ), Tel Keppe (Süryanice: ܬܠ ܟܦܐ) ve Zaho (Süryanice: ܙܟ݂ܘ) köylerinde yaşarlar.

Türkiye

Türkiye'deki sayıları giderek azalan Keldaniler, Suriye ve Irak sınırlarının kuzeyindeki bölgelerde yaşarlar. Toplam nüfusları 48.594 olan Keldanilerin en yoğun görüldüğü ilçeler İdil, Silopi, Uludere, Beytüşşebap, Pervari ve Şırnak'tır. Ayrıca Diyarbakır, Mardin, Midyat ve İstanbul'da da gruplar halinde bulunmaktadırlar. Protestan Keldani grupları hâlen daha az da olsa İstanbul'da görülmektedir.[3]

İran ve Suriye

Suriye'de 10,000, İran'da 3,390 Keldani yaşamaktadır.[1]

Diaspora

Güneydoğu Michigan'da 113.000 Keldani yaşamaktadır.[4] Irak dışındaki en kalabalık Keldani diasporası buradadır.[4] Bu topluluğun üyeleri Arapça veya Aramice konuşmaktadır.[4]

İsrail ve Filistin topraklarında da az sayıda Katolik Keldani aile yaşamaktadır.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b CNEWA 2016.
  2. ^ "Iraqi Constitution" (PDF). Government of Iraq. 28 Kasım 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2016. 
  3. ^ Andrews, Peter Alford (1989). Ethnic Groups in the Republic of Turkey. Weisbaden. s. 232. 
  4. ^ a b c Robson 2016, s. 267.

Dış bağlantılar

Mardinli Keldaniler, 19. yüzyıl.

İlgili Araştırma Makaleleri

Nestûrîlik, İsa Mesih’te biri ilahi biri de insani olan iki hipostazın bir arada olduğunu savunan Mesihsel doktrindir. Kısaca, Nestûrîlik veya Nestoryanizm, ‘diofisizm’in radikal bir formudur. Bu tez adını savunucularından biri olan Konstantinopolis patriği (428-431) Nestorius’tan alır. Öğretisi Efes Konsili tarafından sapkın ilan edilir ve reddedilir. Diofisitizm ve Monofizim, Kalkedon konsili tarafından reddedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Süryanice</span> modern Aramicenin batı lehçesi

Süryanice, ayrıca Sürya-Aramice veya Klâsik Süryanice, Afroasya dil ailesinin Kuzeybatı Semitik dillerinde bulunan ve Arami alfabesinin bir türevi olan Süryani alfabesi ile yazılan bir dildir.

Aramiler, MÖ 11. yüzyıl ve MÖ 8. yüzyıl arasında Kuzey Suriye, Mezopotamya, Doğu Akdeniz kıyıları ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yaşamış, bölgede bazı devletler ve şehirler kurmuş halk.

Aramca veya Aramice, Sâmî (Semitik) dil ailesinin Kuzeybatı grubundan bir dil. Suriye ülkesinin eski adı olan Aram sözcüğüne izafeten adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Süryani Ortodoks Kilisesi</span> Antakya Süryani Ortodoks Kilisesi

Süryani Kadim Kilisesi ya da Süryani Ortodoks Kilisesi Doğu Hristiyan mezhebidir ve Orta Doğu'da yaşayan Hristiyan Semitik bir halk olan Süryaniler’in çoğu bu mezhebe üyedir.

Patrik, Ortodoks Kilisesileri, Oriental Ortodoks Kiliseleri, Süryani Kilisesi ve diğer Doğu Kiliseleri'nde kilisenin başında bulunan en yüksek rütbeli piskopos.

<span class="mw-page-title-main">Katolik Kilisesi</span> Hristiyanlığın bir mezhebi

Katolik Kilisesi, ruhanî başı Roma Başpiskoposu (Papa) olan, en fazla cemaate sahip Hristiyan mezhebi. Dünyada yaklaşık 1,2 milyar mensubu vardır. Katolikler yoğun olarak Güney Amerika'da ve Avrupa'nın güneyinde bulunurlar.

<span class="mw-page-title-main">Süryaniler</span> Sami kökenli etnik grup

Süryaniler, Mezopotamyalı Sâmî kökenli bir etnik gruptur. Baskın bir diaspora nüfusuna sahip olan halk, ikamet ettikleri ülkelerdeki birincil dillerin yanı sıra Neo-Aramice veya Süryanice konuşur. Bazen kendilerini ''Asurlu", "Arami" veya "Keldânî" olarak isimlendirirler ve tarihleri Dünya'nın en eski medeniyetlerinden biri olarak görülen Asur İmparatorluğu'na ve Kuzey Levant'daki Aramilere dayanır. Süryaniler, İngilizcede de Asurlular ile aynı anlamı taşıyan kelimeyle ifade edilmektedir.

Suroyo TV, Keldani-Süryani-Asuri halkına ait bir televizyon kanalı olup, İsveç'in Södertalje şehrindeki stüdyolarından uydu üzerinden yayın yapmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Konak, Hakkâri</span> Hakkâri ili Merkez ilçesine bağlı köy

Konak, Hakkâri ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.

Irakta din, çeşitli dini inançlardan oluşur. Ülkedeki en yaygın din ise İslam'dır.

<span class="mw-page-title-main">Asur milliyetçiliği</span> Sosyal hareket

Asur milliyetçiliği veya Asurculuk, 19. yüzyılın sonlarında Ortadoğu Asurlarının karşılaştığı etnik ve inançsal zulümler sonucu olarak cereyan etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Süryani Kilisesi</span> Asurlulardan gelen antik Hristiyan dini kuruluşu

Doğu Asur Kilisesi, resmi olarak Kutsal Havarisel Katolik Doğu Asur Kilisesi, tarihsel olarak Asur, Beyt Nahrin (Mezopotamya) merkezlidir. Doğu Kilisesi - tarihi Seleukia-Tizpon Patrikliği kiliselerinden bir tanesidir. Günümüz Asur Doğu Kilisesi gerek Ortodoks, Doğu Ortodoks veya Katolik olsun diğer kiliselerle komünyon içinde değildir. Kalkedon Konsilisonrasında heretik ilan edildikleri için komünyon dahilinde değillerdir.

<span class="mw-page-title-main">Keldani Katolik Kilisesi</span> Romaya bağlı Doğu kökenli kilise

Keldani Katolik Kilisesi Doğu Kilisesinden kopmuş olan ve Roma'ya bağlı olan Doğu kökenli kiliselerden bir tanesidir.

<span class="mw-page-title-main">Adday Şer</span>

Adday Şer veya Addai Şer. Asur kökenli, Siirt Keldani Katolik Kilisesi başpiskoposu. Asur Soykırımı sırasında Osmanlı tarafından öldürülmüştür.

Süryaniyat, Süryoloji ya da Süryani Çalışmaları Süryani dili ve Süryani Hristiyanlığını araştıran bilim dalıdır. Bilim dalı özellikle 18. ve 19. yüzyıllarda İngiliz, Fransız ve Alman bilim insanlarının Süryaniceye duyduğu ilgi neticesinde ortaya çıkmıştır. Süryani dili, İsa'nın konuştuğu dil olan Aramicenin bir gelişim evresini teşkil ettiğinden, bazı ülkelerde Aramice ve Süryanice çalışmalarının birbirinden ayrı tutulduğu da görülür.

<span class="mw-page-title-main">Kaldea</span> MÖ. XX. yy ile VI. yy arasında yaşamış Sami halkı

Kaldea veya Chaldea ülkede yaşayanlar absorbe ve asimile olup Babil'i oluşturmadan önce, MÖ 10. yy sonu veya 9. yy başı ile 6. yüzyılın ortaları arasında var olmuş bir ülkedir. Kaldea halkı Sami dilini konuşmaktaydı. Ülke, Mezopotamya'nın uzak güneydoğu köşesindeki bataklık bölgede kurulmuştur. İbrani Kutsal Kitabı (Tanah) bölgeyi tanımlamak için İbranice: כשדים (Kaśdim) terimini kullanır ve Yunan Eski Ahit'te (Septuaginta'da) Kaldaeanlar olarak çevrilmiştir, Kasdim kelimesinin aslında Chaldean çevirisi olduğu veya Mezopotamyanın güneyine verilen Kaldu adının karşılığı olup olmadığı konusu tartışmalıdır.

Paulos Faraj Rahho, 2001'den 2008'de teröristlerin elindeki ölümüne kadar Irak'ın kuzeyinde Musul Başpiskoposluğu olarak görev yapan Keldani Katolik bir rahipti.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Süryanileri</span> Türkiyede bir etnik grup

Türkiye Süryanileri, çoğu Süryani Ortodoks Kilisesi, Keldani Katolik Kilisesi, Süryani Pentekostal Kilisesi, Süryani Evanjelik Kilisesi veya Kadim Doğu Kilisesi üyesi ve Doğu Aramice konuşan Hristiyanlar olan, Sami dilini konuşan yerli bir etnik grup ve Türkiye'nin azınlığıdır.

Batı Süryani Riti, Batı Süryanice lehçesinde Aziz Yakup'un İlahi Litürji'sini kullanan bir Doğu Hristiyan ritidir. Maruni Kilisesi, Süryani Ortodoks Kilisesi, Süryani Katolik Kilisesi ve Hindistan'ın çeşitli Malankara Kiliselerinde uygulanmaktadır. Süryani Hristiyanlığının iki ana ritinden biridir, diğeri ise Doğu Süryani Riti'dir. Antik Antakya Patrikhanesi'nden çıkmıştır. Diğer ritlerden daha fazla "anafora"ya sahiptir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.