Kel Hasan Efendi
Kel Hasan Efendi | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 1874 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 1921 (47 yaşlarında) İstanbul, Türkiye |
| Defin yeri | Karacaahmet Mezarlığı, İstanbul |
| Diğer ad(lar)ı | Komik-i Şehir |
| Meslek | Oyuncu |
Kel Hasan Efendi (1874, İstanbul - 18 Mart 1921[1], İstanbul), Türk oyuncu.
Türk tiyatrosunda hem tulûat tiyatrosu hem de orta oyunu geleneğini bir arada sergileyen bir sanatçı idi. “Komik-i şehîr” (Meşhur komik) unvanıyla tanınır.[2]
Abdürrezzak Abdi Efendi'nin yarattığı İbiş tiplemesini uzun yıllar sahnede yaşatmıştır. Renkli bir basma gömlek, bir ayağı kısa bir ayağı uzun bir pantolon giyerek sahneye çıkan Kel Hasan, huy olarak da ortaoyunundaki Kavuklu'nun tiyatro sahnesindeki karşılığı olan bir tipi canlandırmaktaydı.[3]
Kel Hasan, geleneksel Türk tiyatrosunun son temsilcisi sayılan İsmail Hakkı Dümbüllü'yü yetiştirmiştir; Türk tiyatrosunda simgesel bir değer halini alan fesini ve kavuğunu öğrencisi İsmail Dümbüllü'ye bırakmıştır.[3] Orta oyunundaki Kavuklu tipi ile özdeşleşmiş bir aksesuar olan kavuğunun orta oyununu, fesinin ise tulûat sanatını temsil ettiği kabul edilmekte; Kel Hasan'ın hatırası bu iki obje Türk tiyatro oyuncuları arasında geleneksel bir törende devredilmeye devam etmektedir.
Yaşamı
1874 yılında İstanbul'da doğdu. Çocukluğunda Kadıköy'de yoğurtçuluk yaptı ve halkı çevresine toplayan hareketleriyle tanındı.[4] O dönemin komiklerinden Abdürrezzak Abdi Efendi’den etkilendi ve sahneye ilk defa Küçük İsmail Efendi’nin tiyatrosunda külhanbeyi rolüyle çıktı.[3][4]
Kendine has bir izleyici kitlesi olan Kel Hasan, Şehzadebaşı'nda kendi kumpanyasını kurdu. Hayalhane-i Osmani Kumpanyası ya da Eğlencehane-i Osmani İdare-i Hasan olarak bilinen kumpanyanın içerisinde tiyatronun dışında kanto gösterileri de yer almakta ve oyunların tamamı komedi türünde oynanmaktaydı.[3] II. Abdülhamid devrinde Abdi Efendi'nin saraya alınması üzerine rakibi kalmadı ve ünü yayıldı.[4]
“Rüyada Taaşşuk" adlı oyunun ilk kez oynanacağı gün oyuncuların boykotu nedeniyle sahneye tek başına çıkmak zorunda kalan Kel Hasan, tek kişilik tiyatro gösterilerinin başlatıcısı oldu.[3][5]
II. Meşrutiyet'in ilanından sonra yaygınlaşan Batı ağırlıklı tiyatro çalışmalarına ayak uyduramadı. Bir ara Burhanettin Tepsi ve Naşit Özcan'la birleştiyse de eski başarısına ulaşamadı.[4] 1921 yılında öldü. Mezar yeri kayboldu. Kaybolan mezar yeri 2023 yılında Karacaahmet Mezarlığı'nda saptanıldı.[1]
Kaynakça
- ^ a b "Kel Hasan'ın kayıp mezarı bulundu". birgun.net. 2 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2024.
- ^ Arslan, Devrim Ulaş. "Erken Cumhuriyet Dönemi Edebiyat Dergilerinde Çeviri, Eleştiri ve Polemik:Çeviri Tarihine 'Tercüme Münakaşaları' Işığında Bakmak". Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, Sayı 27, Güz 2019. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2020.
- ^ a b c d e Durmaz, Uğur. "Geleneksel Türk Tiyatrosunda "Kavuk": Bir Simgenin İşlevi, Özellikleri, Temsilcileri ve Dünden Bugüne Yolculuğu". Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi Cilt 4, Sayı 9, Yıl:2018. 5 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2020.
- ^ a b c d Kalafat, Haluk. "Rasim Öztekin'e Devredilen Kavuk'un Yolculuğu". Bianet.org sitesi, 13 Mayıs 2016. 10 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2020.
- ^ "Komik-i Şehir". Melik Aksel'in İstanbul'un Ortası Kitabından alıntılanmış yazı, tarihdenanekdotlar.blogspot. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2020.
