İçeriğe atla

Kedi sağlığı

Evcil kedilerin sağlığı, veteriner tıpta iyi çalışılmış bir alandır.
Konular arasında bulaşıcı hastalıkları, genetik hastalıkları ve bu hastalıkların önlenmesini; diyeti, beslenmeyi ve kısırlaştırma gibi cerrahi işlemleri içerir.

Kediler, diğer kedilerle olan kavgalarda sıklıkla yaralanır. Isırıkların neden olduğu delikler ve yaralar tedavi edilmezse, bu yaralar apseler dahil ciddi enfeksiyonlara yol açabilir.[1]

Hastalıklar

Ana madde: Kedi hastalıkları listesi
Feira de Santana, Brezilya'da hastalıktan muzdarip, terk edilmiş beyaza yakın bir kedi.

Bulaşıcı hastalıklar

Bulaşıcı bir hastalığa virüsler, bakteriler, mantarlar veya parazitler gibi patojenik organizmaların varlığı neden olur. Bu hastalıkların çoğu havadaki patojenler ile, doğrudan veya dolaylı temas yoluyla kediden kediye yayılabilirken; diğerleri kene veya sivrisinek gibi bir taşıyıcıya ihtiyaç duyar. Bazı bulaşıcı hastalıklar halk sağlığı açısından endişe vericidir çünkü bunlar bir zoonoz hastalıktır ve insana bulaşabilir.

Viral

Kedilerde viral hastalıklar, özellikle barınaklarda ciddi olabilir. Zamanında aşılama, enfeksiyon riskini ve şiddetini azaltabilir. Kedileri aşılamak için en yaygın olarak önerilen bazı viral hastalıklar şunlardır:

  • Kedi immün yetmezlik virüsü (FIV), HIV'in genetik bir akrabasıdır.[2]
  • Kedi nezlesi (FVR), kedi herpesvirüsü 1'in (FHV-1) neden olduğu kedilerin üst solunum yolu enfeksiyonudur.
  • Kedi calicivirus (FCV), kedilerde solunum enfeksiyonunun diğer yaygın viral nedeni.
  • Kuduz, enfekte bir memelinin ısırığıyla bulaşan ölümcül bir hastalıktır. Amerika Birleşik Devletleri'nde kediler, bildirilen kuduzlu hayvan vakalarının %4.6'sını oluşturmaktadır.[3]

Kedilerin maruz kalabileceği bazı diğer virüsler şunlardır:

Aşısı olmayan virüsler:

Bakınız: Felidae'nin (kediler) küresel yayılımı

Mantar hastalıkları

  • Dermatofitoz (İngilizce: Ringworm)
  • Kriptokok (İngilizce: Cryptococcus)
  • Malassezia pachydermatis, (İngilizce: Malassezia pachydermatis)

Parazitler

Veteriner parazitolojisi, hayvanlarda hem dış hem de iç parazitleri inceler. Pireler, akarlar, keneler ve sivrisinekler gibi dış parazitler cilt tahrişine neden olabilir ve ayrıca sıklıkla diğer hastalıkların veya iç parazitlerin taşıyıcılarıdır.

Kedilerin vücudu, iç ve dış parazitlere maruz kalabilmektedir. Pireler, köpeklerde ve kedilerde çok sık görülen dış parazitlerdir. Pireler bir ortamı kolayca istila edebilir. Kedilerden kan alırlar ve hızla çoğalırlar, bu da onları bazı evlerden yok etmeyi zorlaştırır. Bir pire istilasını tedavi etmek için tropikal ilaçlarla birlikte spreyler ve tozlar kullanılır, ancak ilk etapta bir soruna neden olmalarını önlemek için önleyici ilaçlar kolayca uygulanabilir.

Kedi piresi Ctenocephalides felis, evcil hayvan sahiplerinin gördüğü kaşıntı ve tüy dökülmesine ek olarak ciddi hastalıkları ve parazitleri de bulaştırabilir. Bu nedenle, pireleri önlemek, sadece bir sıkıntıyı önlemekten daha fazlasıdır. Daha az yaygın olarak, kediler ayrıca parazitleri bir kediye iletebilen köpek piresi Ctenocephalides canis ile de enfekte olabilir.

Dış parazitler
İç parazitler

Genetik hastalıklar

Ayrıca bakınız: kedi genetiği
Heterokromi sergileyen bir kedi

Evcil kediler, diyabet, hemofili ve Tay-Sachs hastalığı gibi çoğu insandakine benzeyen 250'den fazla doğal kalıtsal hastalıktan etkilenir.[2][5] Örneğin, Habeş kedisinin soy ağacı, insanları da etkileyen gece körlüğü'ne neden olan genetik mutasyon içerir.[2]

Cilt hastalıkları

Cilt bozuklukları kedilerde en sık görülen sağlık sorunları arasında yer alır ve birçok nedeni vardır. Bir kedinin derisinin ve tüylerinin durumu, genel sağlığının önemli bir göstergesi olabilir.

Tümör ve kanser

Ana madde: Kedilerde kanser

Önleyici tıp

Aşılama

Ana madde: Kedilerin aşılanması

Aşılar, hayvan sağlığı için bir önlemdir. Kediler için önerilen özel aşılar coğrafi konuma, çevreye, seyahat geçmişine ve hayvanın sıklıkla yaptığı faaliyetlere bağlı olarak değişir. Amerika Birleşik Devletleri'nde, bu faktörlerden herhangi birine bakılmaksızın; kedilerin kuduza, herpesvirüs 1'e (FHV-1), kedi kalisivirüsüne (FCV) ve kedi panlökopeni virüsüne (FPV) karşı aşılanması genellikle şiddetle tavsiye edilir. Diğer hastalıklara karşı aşı olup olmayacağına dair karar, kediye özgü faktörler göz önünde bulundurularak, sahibi ve veteriner hekim arasında verilmelidir.

Hastalıkların tespiti

FeLV, FIV ve kedi kalp kurdu gibi kedi hastalıkları, rutin veteriner hekim ziyaretinde belirlenebilir. Kedi hastalıklarını bulabilen çeşitli testler mevcuttur ve erken teşhis ile çoğu hastalık etkili bir şekilde yönetilebilir.

Parazit ilacı

Ayda bir kez uygulanan konuyla ilgili ürünler veya sindirilebilir haplar olabilecek parazit istilalarını önlemek için en yaygın kullanılan ürünlerdir.

Diyet ve beslenme

Ayrıca bakınız: Kedi maması ve Evcil hayvan maması

Gıda alerjisi

Gıda alerjisi, mide-bağırsak veya deri rahatsızlıklarına yol açan mevsimsel olmayan hastalıktır. Ana şikayet kaşıntıdır.

Kedilerde gıda alerjisinin kesin prevalansı bilinmemektedir. Bazı ırklar yaygın olarak etkilense de ırk, cinsiyet veya yaş tercihi yoktur. Klinik belirtilerin başlamasından önce, bazı hayvanlar bir yaşın altında olmasına rağmen hayvanlar en az iki yıl boyunca rahatsız edici gıda bileşenleriyle beslendi. Vakaların %20 ila 30'unda kedilerde eşzamanlı alerjik hastalıklar (atopi/pire-alerjik dermatit) görüldü.

Güvenilir bir tanı ancak eleme diyeti ile konulabilir. Etken gıda bileşeninin/bileşenlerinin tanımlanması için mücadele-tehditten arındırma-yeniden mücadele gereklidir. Tedavi, rahatsız edici gıda bileşenlerinden kaçınmaktır.[6]

Gıda alerjisi olan kedilerde kırmızı, tüysüz ve kabuklu bir cilt görülebilir. Tüy dökülmesi genellikle yüzde ve/veya anüste olur.

Reaksiyonun ciddiyetine bağlı olarak, rahatsız edici alerjen giderildikten sonra kedinin iyileşmesi iki hafta ila üç ay arasında sürebilir.

Kediler bazen hazır mamalara karşı alerji ya da gıda tahammülsüzlüğü oluşturabilir.

Gıda alerjileri; kendini aşırı temizleme ihtiyacı hissetme, belirli bölgelerde oluşan kızarıklıklar, mide-bağırsak sorunları gibi belirtilerle de kendini gösterebilir. Genelde ilk görülen belirtiler kızarıklık ve kaşıntı ile beliren tüy dökülmesidir. Kaşıntı çok şiddetli olabilir ve bu nedenle kediler kanepelere, duvarlara ve bunun gibi eşyalara sürtünerek kaşınmak ister.

Kediler için tehlikeli yiyecekler

Çikolata katıları, soğan, sarımsak, avokado, üzüm, kuru üzüm, kahve, inek sütü ve diğer bazı insan yiyecekleri dahil olmak üzere bir dizi yaygın insan gıdası ve evde yenilebilir maddeler kediler için toksiktir.[7]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Bites, puncture wounds, and abscesses 27 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., John A. Bukowski and Susan E. Aiello; WebVet.com; accessed March 30, 2009.
  2. ^ a b c d "Domestic cat genome sequenced". Genome Research. 24 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2015. 
  3. ^ Blanton, J. D.; Hanlon, C. A.; Rupprecht, C. E. (2007). "Rabies surveillance in the United States during 2006". Journal of the American Veterinary Medical Association. 231 (4): 540-556. doi:10.2460/javma.231.4.540. PMC 5120391 $2. PMID 17696853. 
  4. ^ "Feline Immunodeficiency Virus (FIV)". Cornell University College of Veterinary Medicine (İngilizce). 10 Ekim 2017. 31 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2021. 
  5. ^ Sharon Guynup (21 Nisan 2000). "Cats and humans share similar X and Y chromosomes". Genome News Network. 18 Ağustos 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2015. 
  6. ^ Verlinden, A.; Hesta, M.; Millet, S.; Janssens, G.P. (2006). "Food Allergy in Dogs and Cats: A Review". Critical Reviews in Food Science and Nutrition. 46 (3): 259-273. doi:10.1080/10408390591001117. PMID 16527756. 
  7. ^ "Evlerde Sıklıkla Bulunan ve Yediğinde Kedilere Zarar Veren 7 Şey". ListeList. 16 Nisan 2018. 23 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Hastalık</span> organizmaları olumsuz etkileyen anormal durum

Hastalık, bir organizmanın tamamının veya bir kısmının yapısını veya işlevini olumsuz yönde etkileyen ve hemen herhangi bir dış yaralanmaya bağlı olmayan belirli bir anormal durumdur. Hastalıklar genellikle belirli belirti ve semptomlarla ilişkili tıbbi durumlar olarak bilinir. Bir hastalığa patojenler gibi dış faktörler veya iç işlev bozuklukları neden olabilir. Örneğin, bağışıklık sisteminin dahili işlev bozuklukları, çeşitli bağışıklık yetmezliği, aşırı duyarlılık, alerjiler ve otoimmün bozukluklar dahil olmak üzere çeşitli farklı hastalıklara neden olabilir.

Kedilerin enfeksiyöz peritonitisi,, kedilerin bağışıklık sistemini etkileyen bir hastalıktır. Kedi koronavirüsünün mutasyon geçirmesi ile meydana gelir. Korona virüsünün mutasyon geçirmiş hali olan FIP virüsü, FIP hastalığına neden olur.

<span class="mw-page-title-main">Virüs</span> canlı ve ya cansız arası mikroskobik enfeksiyon etkeni

Virüs, sadece canlı hücreleri enfekte edebilen ve böylece replike olabilen mikroskobik enfeksiyon etkenleri. Virüsler; hayvanlardan ve bitkilerden, bakterilerin ve arkelerin de içinde bulunduğu mikroorganizmalara kadar her türlü canlı şekillerine bulaşabilirler.

Asalak ya da parazit, bir canlıya bağımlı olarak yaşayabilen ve üzerinde yaşadığı canlıya zarar verebilen organizmadır. Bu canlılardan kimileri mikroskobik boyutlardan erginlikte çok büyük boyutlara ulaşabilecek değişimlere sahip olabilirler.

<span class="mw-page-title-main">İran kedisi</span> kedi cinsi

İran kedisi, yuvarlak yüzü ve ufak ağzıyla ayırt edilen uzun tüylü bir kedi cinsidir.

<span class="mw-page-title-main">Kedi nezlesi</span>

Bulaşıcı Kedi nezlesi, kedilerde görülen, Herpesviridae ailesinden kedil herpesvirus 1 yolaçtığı bir üst solunum yolu enfeksiyonudur. Kedi gribi adıyla da bilinir. Viral solunum hastalıkları, özellikle bakımevleri gibi kedi nüfusunun çok ve yoğun olduğu yerlerde, ciddi olabilir. Kedilerdeki solunum hastalığı vakalarının yarısını teşkil eden kedi nezlesi, bu hastalıkların en önemlisidir ve tüm Dünya'da görülür.

<span class="mw-page-title-main">Dang humması</span> dang virüsünün neden olduğu, sivrisinekle bulaşan tropikal hastalık

Dang humması veya deng humması (İngilizce: dengue fever), dang virüsü kaynaklı bir enfeksiyondur. Sivrisinekler dang virüsünü bulaştırır. İnsanların kemikleri kırılır gibi şiddetli ağrı çekmesine neden olduğu için, Dang humması “kırık kemik humması” olarak da bilinir. Dang hummasının semptomlarından bazıları şunlardır: baş ağrısı, kızamık görünüşlü cilt kızarıklıkları ve kaslarda ve eklemlerde ağrı. Dang humması, az sayıda insanda hayatı risk haline gelebilir. Bunlardan ilki hemorajik ateş olup kan damarlarında kanama ve sızıntının yanı sıra trombositlerde düşük seviyede kan görülmesine neden olur. İkincisi dang şoku sendromudur ve tehlikeli derecede düşük tansiyona neden olur.

<span class="mw-page-title-main">Veteriner hekim</span> hayvan hastalıklarını tedavi eden uzman, doktor

Veteriner hekim ya da eski adıyla baytar, veteriner tıp uygulamalarını uzmanlıkla yapan ve insan harici hayvanların üremelerinin engellenmesi veya arttırılmasına, beslenmelerine, hastalıklarına, rahatsızlıklarına ve yaralanmalarına uzmanlıkla müdahale eden, koruyucu hekimlik uygulamalarıyla hastalıkları ve bozuklukları daha oluşmadan önleyen, hayvan hastalıklarının ve parazitlerin kontrol altına alınması için araştırmalar ve uygulamalar yapan, yaptığı çalışmalarla insan sağlığına da hizmet eden bir tıp mensubu. Veteriner fakültesinden mezun olarak ve ülkelere göre değişen şartları yerine getirerek unvan alırlar.

<span class="mw-page-title-main">Scottish Fold</span>

Scottish Fold, bir kedi ırkıdır. Genellikle gri veya beyaz tonlarında olan Scottish Fold, 1961 yılında İskoçya'da William Ross adındaki bir çiftçi tarafından fark edilmiştir. 1966 yılında kulak kıkırdağındaki bir mutasyon sebebiyle küçük ve içe doğru kıvrık kulak yapısı ile ünlenmiş olup GCCF tarafından kayıt altına alınmıştır. CFA tarafından, 1978 yılında şampiyonluk kazanmış olan Scottish Fold, en sevilen ve bakılan ırklar arasında yerini almıştır. 1980 yılından beri de ayrı bir kedi ırkı olarak kabul edilmiş ve ACF, CFF, CFA gibi birçok organizyon tarafından da kayıt altına alınmıştır. Diğer ırklara göre çok farklı kulak yapısına sahip olan Scottish Fold, 1960'lı yıllarda ”Governing Council of the Cat Fancy” adlı kuruluş tarafından resmi olarak kedi ırkı olarak kayıt edilmiştir. Kayıt edildikten 10 yıl sonra kulağındaki farklı yapının enfeksiyonlar ve genetik bozukluklardan kaynaklandığı tespit edildiği için, hastalığın genetik olmasından dolayı kayıt ve kabul işlemleri durdurulmuştur. Bazı kaynaklara göre bu ırkın British Shorthair'den geldiği kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Bulaş</span>

Biyoloji ve tıpta bulaş, bir bulaşıcı hastalığın enfekte konakçıdan, doğal konaklardan, vektörlerden veya portörlerden başka canlılara geçmesine denir. Hastalık bulaştıran canlı bazı durumlarda hasta olmayabilir.

<span class="mw-page-title-main">Köpek sağlığı</span>

Köpek sağlığı, veteriner tıpta iyi çalışılmış bir alandır.

Köpekler bazı bulaşıcı ve ölümcül hastalıklara karşı aşılanması ve bağışıklık sistemi kuvvetlendirilmesi gereken canlılardır. Türkiye'de ve dünyada yaygın olarak görülen bazı hastalıklara karşı yavru ve yetişkin köpeklerin düzenli olarak aşılanarak korunması gerekmektedir. Bu hastalıkların bazıları köpekler arasında bulaşıcı ve hatta öldürücü karakterde, bazılarıysa insan sağlığını da tehdit edebilecek niteliktedir. Aşılama ile korunma ve bağışıklık sağlama öncesinde köpeklerin barsak ve dış parazitlerden arınmış olması önceliklidir. Ayrıca aşı uygulamalarından önce köpeğin vücudunun başka bir hastalık ya da enfeksiyonla mücadele ediyor olmaması gerekmektedir. Aksi takdirde yapılan aşılar yeterli bağışıklığı oluşturamayacaktır.

Kedi hastalıkları, kedileri enfekte eden enfeksiyonlar veya hastalıklardır. Bunlardan bazıları semptomlara, hastalığa veya hayvanın ölümüne neden olur. Bunlardan bazıları bir kedide semptomatiktir, ancak diğer kedilerde değildir. Bazıları fırsatçıdır ve halihazırda başka hastalıkları olan kedilerde daha ciddi olma eğilimindedir. Bunlardan bazıları tedavi edilebilir ve hayvan tamamen iyileşebilir. Viral hastalıklar gibi diğerleri antibiyotiklerle tedavi edilemez. Bunun nedeni antibiyotiklerin virüslere karşı etkili olmamasıdır.

Kedi köpüklü virusü veya Kedi sinsi virusü bir retrovirüstür ve Retroviridae ailesine ve Spumaretrovirinae alt familyasındandır. Felispumavirus cinsini sadece Puma kedi köpüklü virüsü ile paylaşır. Virüs, etkilenen kedilerde genellikle asemptomatik olduğundan ve hastalığa neden olmadığından FeFV'nin patojenik olup olmadığı konusunda tartışmalar olmuştur. Ancak, FeFV'den etkilenen kedilerde zaman içinde böbrek ve akciğer dokusunda doğrudan ilişkili olabilen veya olmayabilen bazı değişiklikler gözlenmiştir. Bu virüs oldukça yaygındır ve enfeksiyon oranları kedinin yaşıyla birlikte kademeli olarak artar. Antikor incelemelerinden ve PCR analizinden elde edilen çalışma sonuçları, 9 yaşın üzerindeki kedigillerin %70'inden fazlasının Feline köpüklü virüsü için seropozitif olduğunu göstermiştir. Viral enfeksiyonlar, evcilleştirilmiş erkek ve dişi kediler arasında benzerdir, oysa vahşi, daha vahşi dişi kediler FeFV'den etkilenir.

<i>Kedi immün yetmezlik virüsü</i>

Kedi immün yetmezlik virüsü (FIV) dünya'da kedileri etkileyen bir Lentivirüs 'tür ve kedigillerin %2,5 ila %4,4'üne bulaşır. FIV, diğer iki kedi retrovirüsünden, kedi lösemi virüsünden (FeLV) ve kedi köpüklü virüsten (FFV) taksonomik olarak farklıdır ve insan bağışıklık yetmezlik virüsü (HIV) ile daha yakından ilişkilidir. FIV içinde, viral zarf (env) veya polimeraz (pol) için kodlama yapan nükleotid dizi farklılıklarına dayalı olarak beş alt tip tanımlanmıştır. FIV, AIDS benzeri bir sendroma neden olan tek primat olmayan lentivirüstür, ancak FIV, hastalığın taşıyıcıları ve aktarıcıları olarak uzun yıllar nispeten sağlıklı yaşayabildikleri için kediler için genellikle ölümcül değildir. Etkinliği belirsizliğini korusa da bir aşısı vardır. Kediler aşılamadan sonra FIV antikorları için pozitif test yapacaktır.

<span class="mw-page-title-main">Kedilerin aşılanması</span>

Kedi aşısı, kedilere uygulanan hayvan aşısıdır. Aşılama, kedileri bazıları olası ölümcül olabilen bulaşıcı hastalıklardan korumada hayati bir rol oynar. Bu hastalıklara çevrelerinden, diğer evcil hayvanlardan ve hatta insanlardan maruz kalabilirler.

Chlamydia felis, kedileri enfekte eden Gram negatif, zorunlu hücre içi bakteriyel bir patojendir. Dünya çapında evcil kediler arasında endemiktir ve öncelikle kedi konjonktiva iltihabına, rinit ve solunum problemlerine neden olur. C. felis mideden ve üreme yolundan alınabilir. İnsanlarda C. felis ile zoonotik enfeksiyon bildirilmiştir. FP Pring ve FP Cello suşları kromozom dışı bir plazmide sahipken FP Baker suşu yoktur. FP Viyolonsel farelerde ölümcül hastalık üretirken FP Baker yapmaz. Bir zayıflatılmış FP Baker suşu ve bir zayıflatılmış 905 suşu, kediler için canlı aşılar olarak kullanılır.

Tropikal hastalıklar, tropikal ve subtropikal bölgelerde yaygın olan veya bu bölgelere özgü hastalıklardır. Kısmen kış uykusuna yatmaya zorlayarak böcek popülasyonunu sınırlayan soğuk mevsim nedeniyle ılıman iklimlerde daha az yaygındır. Bununla birlikte çoğu, modern hastalık nedenselliği anlayışından önce 17. ve 18. yüzyıllarda Kuzey Avrupa ve Kuzey Amerika'da mevcuttu. Tropikal tıbbın ilk itici gücü özellikle İngiliz Raj yönetimindeki Hindistan'da, sömürge yerleşimcilerinin sağlığını korumaktı. Sivrisinekler ve sinekler gibi böcekler açık ara en yaygın hastalık taşıyıcısı veya vektörlerdir. Bu böcekler, insanlara ve hayvanlara bulaşıcı bir parazit, bakteri veya virüs taşıyabilir. Çoğu zaman hastalık, enfeksiyöz ajanın deri altından kan değişimi yoluyla bulaşmasına neden olan bir böcek ısırığı ile bulaşır. Burada listelenen hastalıkların çoğu için aşı mevcut değildir ve çoğunun tedavisi de yoktur.

Aşıyla önlenebilir bir hastalık, etkili bir önleyici aşının mevcut olduğu bulaşıcı bir hastalıktır. Eğer bir kişi aşıyla önlenebilir bir hastalığa yakalanır ve bu hastalıktan ölürse bu ölüm, aşıyla önlenebilir bir ölüm olarak kabul edilir.

<i>Toxascaris leonina</i>

Toxascaris leonina köpeklerde, kedilerde, tilkilerde ve ilgili konak türlerinde bulunan yaygın bir parazitik nematoddur. T. leonina, bitler ve pireler gibi ektoparazitlerin aksine konakçılarının içinde yaşayan, dünya çapında dağılmış bir helmint paraziti olan askarid bir nematoddur. T. leonina'nın kesin konakları arasında köpekgiller ve kedigiller yer alırken, ara konaklar genellikle fare veya sıçan gibi kemirgenlerdir. Hayvan enfekte bir kemirgeni yediğinde enfeksiyon son konakta meydana gelir. T. leonina köpeklerde veya kedilerde görülebilmesine rağmen kedilerde çok daha sık görülür.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.