Kedi makisigiller

Kedi makisigiller
Kahverengi kalın kuyruklu maki (Cheirogaleus major)
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia Şube: Chordata Sınıf: Mammalia Takım: Primates Alt takım: Strepsirrhini Üst familya: Lemuroidea Familya: Cheirogaleidae J.E.Gray, 1873
Türler
Metne bakınız.

Kedi makisigiller (Cheirogaleidae) makimsiler (Lemuriformes) grubundan bir primat familyası. Madagaskar adasının farklı orman türlerinde çoğu ağaçta yaşayan, gece aktif, küçük boy hayvanlardır. Şu an familyanın 30 türü tanınmaktadır.

Kedi makisigillerin uzunlukları 9 – 29 cm (kuyruk 13 – 37 cm) ve ağırlıkları 25 - 600 gram arası değişir. En küçükleri olan Berthe fare makisi (Microcebus berthae) aynı zamanda tüm lemur takımının en küçüğüdür. Vücut uzun, kuyruk vücuttan daha uzun olur. Ön bacakları arka bacaklarından kısadır.

Bir parmağın dışında her parmaklarında tırnakları bulunur; bu parmak tüm nemli burunlu maymunlar'da olduğu gibi, temizlik parmağı olarak evrimleşmiş ikinci ayak parmağıdır. Yumuşak ve yünlü olan postlarının rengi gri ve kahverengi arası değişir. Kafa yuvarlağımsı, gözler iri ve birbirine yakın, kulaklar büyük ve çoğunlukla tüysüz olur.

Çoğu makisiler gibi kedi makisigiller de Madagaskar adasında, farklı orman şekillerinde yaşar. Bu lemur familyası gayet yaygındır; birçok bölgelerde en az bir türe rastlamak mümkündür.

Kedi makisigiller ağaçta yaşayan, gece aktif hayvanlardır. Gündüzü ağaç kovuklarında, yapraktan yaptıkları bir yuvada veya başka bir sığınakta geçirirler. Ağacın dalları arasında dört ayak üzerinde yürür, kuyrukları ile dengeyi sağlayarak uzun mesafeleri de sıçrayıp aşabilirler. Yere nadir inerler.

Çoğu türler farklı yapılı gruplar oluşturur. Bazı türlerde bir erkeğin bölgesi birkaç dişinin bölgesi ile örtüşür. Bazı diğer türlerde ise bir çift ömür boyu beraber kalır.

Kuraklık dönemindeki besin yoksunluğunda açlık çekmemek için bazı türler (günde birkaç saat veya daha uzun zaman) hareket etmedikleri bir duruma girer (torpor). Bu durumda vücut ısısı sağlam kalmaz ve dışarıdaki sıcaklığa uyum sağlar ve metabolizma yavaşlar. Kalın kuyruklu makilerde bu durum hatta aylarca sürer ve kış uykusu olarak değerlendirilebilir. Aynı kış uykusu yapan hayvanlar gibi, kuraklık dönemine doğru normalinden fazla yiyerek kalın kuyruğunda yağ depolar.

Kedi makisigiller her şey yiyicidir (omnivor). Meyve, çiçek, nektar gibi bitkisel şeylerin yanında böcek, örümcek ve küçük omurgalıları da yerler.

Kasım ayı civarında çiftleşme zamanı başlar. 60 günlük bir gebelikten sonra 2 - 4 yavru doğar. Anne yavruyu emzirdiği ilk 1 - 2 ay yanında taşır. 1 - 2 yıl içinde ergenleşirler. İnsanların bakımında bulunanları arasında 20 yaşına varanları olmuştur, ancak tabiat'da daha az yaşadıkları tahmin edilir.

En büyük düşmanları baykuşlar, yılanlar ve Madagaskar etçilleridir. İnsanlarca yapılan tehdit ise ormanın yok edilmesidir. Genel olarak büyük makiler kadar tehdit altında değildirler. Ancak birçok yeni bulunan tür hakkında ayrıntılı bilgi mevcut değil.

Kedi makisigiller önceleri makigiller familyasına eklenirlerdi, ancak vücut yapılarında ve yaşam şekillerinde olan farklarından dolayı artık ayrı bir familya olarak kabul edilirler.

Familya'nın 5 cinsi 30 türe ayrılır:^[1]

• Çatal şeritli makiler (Phaner):
  • Masoala çatal şeritli makisi (Phaner furcifer)
  • Batı çatal şeritli makisi (Phaner pallescens)
  • Sambirano çatal şeritli makisi (Phaner parienti)
  • Kuzey çatal şeritli makisi (Phaner electromontis)
• Kalın kuyruklu makiler veya Asıl kedi makileri (Cheirogaleus):
  • Kahverengi kalın kuyruklu maki (Cheirogaleus major)
  • Kızıl kalın kuyruklu maki (Cheirogaleus crossleyi)
  • Şeritli kalın kuyruklu maki (Cheirogaleus sibreei)
  • Büyük gri kalın kuyruklu maki (Cheirogaleus ravus)
  • Küçük gri kalın kuyruklu maki (Cheirogaleus minusculus)
  • Batı kalın kuyruklu makisi (Cheirogaleus medius)
  • Güney kalın kuyruklu makisi (Cheirogaleus adipicaudatus)
• Allocebus
  • Tüy kulaklı maki (Allocebus trichotis)
• Büyük fare makileri (Mirza):
  • Kuzey büyük fare makisi (Mirza zaza) und
  • Güney büyük fare makisi (Mirza coquereli)
• Fare makileri (Microcebus):
  • Berthe fare makisi (Microcebus berthae)
  • Bongolava fare makisi (Microcebus bongolavensis)
  • Danfoss fare makisi (Microcebus danfossi)
  • Gri kahverengi fare makisi (Microcebus griseorufus)
  • Jolly fare makisi (Microcebus jollyae)
  • Goodman fare makisi (Microcebus lehilahytsara)
  • MacArthur fare makisi (Microcebus macarthurii)
  • Claire fare makisi (Microcebus mamiratra)
  • Mittermeier fare makisi (Microcebus mittermeieri)
  • Gri fare makisi (Microcebus murinus)
  • Küçük fare makisi (Microcebus myoxinus)
  • Altın fare makisi (Microcebus ravelobensis)
  • Kahverengi fare makisi (Microcebus rufus)
  • Sambirano fare makisi (Microcebus sambiranensis)
  • Simmons fare makisi (Microcebus simmonsi)
  • Kuzey fare makisi (Microcebus tavaratra)

Çatal şeritli makiler ayrı bir alt familya'ya konulmakta (Phanerinae), diğer cinsler ise Cheirogaleinae alt familyasını oluşturur. Familya içerisindeki akrabalık mesafeleri şu şekilde gösterilebilir:^[2]

Kedi makisigiller (Cheirogaleidae)
├──Çatal şeritli makiler (Phanerinae, Phaner)
└──Cheirogaleinae
   ├──Kalın kuyruklu makiler (Cheirogaleus)
   └──N.N.
   ├──Tüy kulaklı maki (Allocebus)
   └──N.N.
     ├──Fare makileri (Microcebus)
     └──Büyük fare makileri (Mirza)

• Thomas Geissmann: Vergleichende Primatologie, Springer-Verlag 2003, ISBN 3-540-43645-6
• Ronald M. Nowak: Walker's Mammals of the World. Johns Hopkins University Press, 1999 ISBN 0-8018-5789-9
• R. Mittermeier, J. Ganzhorn, W. Konstant, K. Glander, I. Tattersall, C. Groves, A. Rylands, A. Hapke, J. Ratsimbazafy, M. Mayor, E. Louis jr., Y. Rumpler, C. Schwitzer und R. Rasoloarison: Lemur Diversity in Madagascar. In: International Journal of Primatology 29 (2008), S. 1607–1656.

Wikimedia Commons'ta Kedi makisigiller ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.

Wikispecies'te Kedi makisigiller ile ilgili detaylı taksonomi bilgileri bulunur.

Wikimedia Commons'ta Kedi makisigiller ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.