İçeriğe atla

Kazan arazi şekli

Sibirya'da kazan gölleri.Göl renk tortu ya da derinlik miktarlarını gösterecektir;göl daha mavi, su daha derin veya daha net.

Kazan, ana buzul kütlesinden koparak ölü buzul haline gelen buz kütlelerinin zamanla sedimanla kapanması ve daha sonra da eriyerek çapı kilometreleri, derinlikleri de onlarca metreyi bulan çöküntü alanlarının su ile dolması sonucunda kazan adı verilen göller oluşur.

Bir buzul gölü olan kazan, ani drenaj nedeniyle sel sonucu oluşur. Jökulhlaups adındaki bu sel, sandur yüzeyi üzerine büyük miktarda tortul biriktirmektedir. Kazan, deliklere taşınması ve dolayısıyla Jökulhlaups tarafından gömüldüğü sedimentçe zengin buzun erimesi ile bloklar oluşmaktadır. Bu bloklar oluşan Kazanın delik kenarındaki formu 1992 yılında Maizels tarafından yapılan arazi gözlemleri ve laboratuvar simülasyonları ile bulundu.

ABD Mitwest de bazıları on kilometreyi geçmemesine rağmen çoğu kazanın delik çapı iki kilometreden daha azdır. Kanada'nın Ontario eyaletindeki Puslinch Gölü 160 hektarı(400 dönüm) kapsayan Kanada'daki en büyük kazan gölüdür. ABD'nin kuzey merkezi Washington eyaletindeki Cascade Dağlarındaki Balık Gölü, 200 hektar (490 dönüm)’dır. Çoğu kazanların derinliği on metreden az mesafededir. Çoğu durumda, kazanların delik sonunda su, sediment ya da bitki örtüsüyle doludur. Kazan yüzey veya yeraltı suları ya da akarsularla beslenmesiyle bir kazan gölü oluşur.

Orta-Batı Grönland’ın Isunngua yaylasında bir kazan.

Kazan bataklıkları

Bir kazan asidik su nedeniyle organik bitki maddesi olunca kazan bataklık haline gelir. Asidik ve kireç tabanlı koşulları biraz nötralize edilirse bir kazan turba olur. Kettle bataklıkları ekosistemleri kapalı çünkü yağış dışında hiçbir su kaynağı yoktur. Asidik kazan bataklıkları ve tatlı kazanlar bitki ve hayvan türleri için önemli ekolojik nişler bulunmaktadır.

Finlandiya, Suomussalmi beldesinde Hossa yürüyüş alanı, Finlandiya'da bir kazan göleti.
Alaska Denali Highway sınırında çok sayıda kazan gölleri bulunur.

Kazan örnekleri

Prairie çukuru bölgesi, Amerika Birleşik Devleti, Kanada lowa, Alberta’nın kuzeyine uzanır ve binlerce küçük göletleri ve gölleri içerir.

Kaynakça

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Moren</span>

Moren veya buzultaş, doğrudan doğruya buzulların ilerlemesi veya gerilemesi sırasında, buzulun taşıyarak oluşturduğu tabakalaşmamış depolara genel olarak verilen bir terimdir. Glasiyal koşullar ve süreçler ile taşınan ya da biriktirilmiş olan malzemenin her tanesine moren adı verilir.

Havza, bir nehir ya da göl havzası, nehrin kaynağı ile sonlandığı yer arasında kalan, nehre su veren tüm alanı kapsamaktadır. Akarsuyun ana kolu ve yan kolları ile birlikte sularını topladığı ve drene ettiği bu alana akaçlama havzası da denilir.

<span class="mw-page-title-main">Buzdağı</span> büyük bir su kütlesinde serbest yüzen, tatlı sudan müteşekkil buz kütlesi

Buzdağı; büyük bir su kütlesinde serbest yüzen, tatlı sudan müteşekkil, büyük buz kütlesi. Buzdağlarına Kuzey ve Güney Kutbu çevresindeki denizlerde ve Arktik bölgelerdeki buzul göllerinde ve haliçlerinde (fiyord) rastlanır.

<span class="mw-page-title-main">Buz</span>

Buz, suyun donmuş haline verilen addır. Oda koşullarında 0 °C ve altında bulunur. Buzun yoğunluğu suyun yoğunluğundan az olduğu için su üstünde yüzebilir.

<span class="mw-page-title-main">Illinois</span> Amerika Birleşik Devletlerinde eyalet

Illinois, Amerika Birleşik Devletleri'nin Ortabatı eyaletlerinden birisi. Başkenti Springfield'dır. En büyük kenti Şikago'dur. Illinois, ABD'nin en kalabalık beşinci, en büyük yirmi beşinci eyaletidir. Michigan Gölü'nün batısında yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Buzul</span> büyük kar ve buz kütlesi

Buzul, dağ zirvelerinde yaz kış erimeyen ve yer çekiminin etkisiyle yer değiştiren büyük kar ve buz kütlesidir. Eğimli arazilerde yıllar boyunca biriken kar kütlesinin önce buzkar, sonra da buza dönüşmesiyle oluşur. Buzullar okyanuslardan sonra dünya üzerindeki ikinci büyük su deposu ve en büyük tatlı su deposudur, tatlı suyun % 98,5'ini oluştururlar. Hemen hemen her kıtada buzullara rastlanır. Dünya'nın belirli bölgeleri, bütün yıl erimeyen ve "buzul" adını alan buzlarla kaplıdır. Bunlar kutup bölgeleriyle yüksek dağların tepeleridir. Buzul oluşabilecek bölgenin deniz yüzeyinden yüksekliği, enlemin artmasıyla azalır. Ekvator yakınlarında 0° enlem çevresinde buzullara rastlamak için Runewenzorilerin 4.400 m yüksekliğine çıkmak gerekirken, Alplerde (45°) 2500 m'ye, Norveç'te (60°) 1500 m'ye çıkmak yeterlidir. Kutupta buzullara deniz yüzeyinde rastlanır.

<span class="mw-page-title-main">Mağara</span>

Mağara, yüzeyle bağlantısı olan ve gün ışığı ile bağlantısı kaybolacak derinliğe ve en az bir insanın sürünerek girebilmesine olanak verecek genişlik ve yüksekliğe sahip olan yeraltı boşluklarıdır. Speleoloji mağaraları inceleyen bilim dalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Eratik bloklar</span>

Eratik bloklar, bulundukları alandaki yerel kayalardan tür ve boyut olarak farklılık gösteren kayaçlara verilen isimdir. Bir başka ifadeyle buzul tili içinde bulunan ve yüzeyde bırakılan büyük kaya parçalarına denir. Bu kayaçlar bulundukları yerlere buzulların hareketi ile gelmiştir. Eratik blokların boyutları çakıl taşlarından Kanada'da bulunan 16.500 tonluk Okotoks kayasına kadar değişiklik gösterir. Oluştukları yerden yani ana kayadan kilometrelerce uzakta bulunabilirler.

<span class="mw-page-title-main">Brüggen Buzulu</span>

Brüggen Buzulu, güney Şili'de bulunan Güney Patagonya Buz Bölgesi'nin en büyük akımıdır. Şu anda 57 kilometre uzunlukta bulunan buzul, Güney Yarıküre'de, Antarktika dışında bulunan en büyük buzuldur. Dünyadaki diğer buzulların aksine 1945'ten beri gerilememiş, ilerlemiştir. 1945'ten 1976 yılına kadar Eyre Fiyord'u boyunca 5 kilometre ilerlemiş, 1962 yılında batı kıyısına ulaşmış ve Greve Gölü'nün denizle olan bağlantısını kesmiştir. Buzul, şimdiki durumunda sabitleşmeden önce hem kuzey hem de güney yönlerinde toplam 10 kilometre ilerlemiş, alanına neredeyse 60 kilometrekare buz katmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Vänern Gölü</span>

Vänern Gölü İsveç'in Västra Götaland ve Värmland illeri arasında yer alan İsveç'in en, Avrupa'nın ise Ladoga ve Onega göllerinden sonra üçüncü büyük gölüdür.

<span class="mw-page-title-main">Seyfe Gölü</span>

Seyfe Gölü, Kırşehir'in 35 kilometre doğusunda bulunan sığ, 15 km² alana sahip tektonik göl. Denizden 1080 metre yükseklikte olan gölün bulunduğu Seyfe Ovası'nın tamamı 152.200 hektardır. Bunun 1550 hektarı göl, 9700 hektarı geçici bataklık, geriye kalanı ise tarım alanıdır. Gölün derinliği, içeriye doğru 200 metre ilerledikçe 4-5 metreyi bulmaktadır. En derin yeri 10-12 metre arasındadır. Uzunluğu 10 km, genişliği 5 km, çevresi 26 km'dir.

<span class="mw-page-title-main">Vadi</span> coğrafyada tepeler arasındaki alçak alan

Vadi ya da koyak, akarsuyun içinde aktığı, kaynaktan ağıza doğru sürekli inişi bulunan ve birkaç kilometre ile binlerce kilometre arasında olabilen coğrafi alandır. Kısaca vadi, iki dağın arasında zamanla oluşan çukurluktur. Vadiler, akarsuların yaptığı aşınmayla yanlamasına, derinlemesine gelişir. Genellikle dağ ya da tepelerle çevrelenirler.

<span class="mw-page-title-main">Palsa</span>

Palsalar, kalıcı donmuş buz lensleri içeren kutup ve kutupaltı iklimlerde görülen sıklıkla oval, alçak donmuş yatay tepeciklerdir. Pingolar gibi palsalar toprağın üzerini saran boz çekirdeğinden oluşur, fakat onlar genellikle pingolardan küçüktürler, sıklıkla grup halinde oluşur ve su baskısına maruz kalmaksızın yer altı suyundan oluşur. Palsa bölgelerde kalıcı olmayan donmuş topraklarla bir arada bulunur ve böyle bölgelerde onlar donmuş toprağın varlığına dair güvenilir bir kanıt oluşturabilirler. Palsa buz lenslerini oluşturmak için büyük su kütlelerine ihtiyaç duyar ve bu nedenle özellikle bataklıklarda oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Son Buzul Maksimum</span> Dünyanın iklim tarihinin bir dönemi

Son Buzul Maksimum, buz tabakaları maksimum uzanmış iken 26.500 ve 19000-20000 yılları arasında Dünya'nın iklim tarihinin bir dönemini ifade eder. Bu süre boyunca, geniş buz tabakaları, Kuzey Amerika, Kuzey Avrupa ve Asya'nın büyük kısmını kaplamıştır. Bu buz tabakaları Son Buzul Maksimum'daki gibi kuraklık, çölleşme ve deniz seviyesinde büyük bir düşüşe neden oldu.

<span class="mw-page-title-main">Dilivium</span>

Dilivium, bir jeoloji terimidir. Sel ve taşkın sularının yüzeysel akışı sırasında bünyesinde taşıdığı kil ve benzeri alüvyonları yavaş ve istikrarlı bir şekilde biriktirmesiyle oluşan kayaçlardır. Bu terim eskiden Nuh tufanının neden olduğu sanılan kaya kil katmanlarına verilirdi.

<span class="mw-page-title-main">Erime suyu</span>

Erime suyu; okyanuslar üzerindeki buz sahanlıkları, yassı buzdağları ve buzullar dahil olmak üzere kar veya buzun erimesiyle salınan sudur. Erime suyu genellikle buzulların kar örtüsü oranının azaldığı ablasyon bölgesinde bulunur. Daha tehlikeli laharların oluşmasına benzer şekilde, volkan patlamaları sırasında erime suyu oluşabilir.

<span class="mw-page-title-main">Sarısu Gölü</span> Azerbaycanda göl

Sarısu Gölü, İmişli ve Sabirabad Rayonu sınırlarında Kura Nehri kıyısında yer alan, Azerbaycan'ın en büyük gölü.

Laurentide Buz Tabakası, Kuvaterner buzul çağları sırasında 2.588 ± 0.005 milyon yıl öncesinden günümüze birçok kez Kanada'nın çoğu ve Kuzey Amerika Birleşik Devletleri'nin büyük bir kısmını da kaplamak üzere milyonlarca kilometre kareyi kaplayan devasa bir buz tabakasıydı.

Laurentide Buz Tabakası, Kuaterner buzul çağları sırasında 2.588 ± 0.005 milyon yıl öncesinden günümüze birçok kez Kanada'nın çoğu ve Kuzey Amerika Birleşik Devletleri'nin büyük bir kısmı da dahil olmak üzere milyonlarca kilometre kareyi kaplayan devasa bir buz tabakasıydı.

<span class="mw-page-title-main">İnerka Gölü</span>

İnerka, Mordovya Cumhuriyeti topraklarında bulunan büyük bir göldür.Göl Sura Nehri vadisinde, Böyük Berezniki kentine 17 km mesafede yer almaktadır. Erzyancada İnerka büyük göl anlamına gelir. İnerka Gölü, cumhuriyetin turizm potansiyeli olan bölgelerinden biridir.