İçeriğe atla

Kazakistan'da enerji

Kazakistan'daki bir enerji santrali

Kazakistan'da enerji Kazakistan'da enerjiyi ve elektrik üretimi, tüketimi ve ithalatını açıklar. Kazakistan enerji politikası enerji ile ilgili Kazakistan siyasetini anlatır.

Genel bakış

Kazakistan net bir enerji ihracatçısıdır. Kazakistan petrol, gaz, kömür ve uranyum rezervlerine sahiptir. Bağımsız Devletler Topluluğu'nun (BDT) önde gelen enerji üreticisidir. Büyük bir petrol, gaz ve kömür üreticisi yanı sıra dünyanın en büyük uranyum cevheri üreticisi ve ihracatçısıdır.[1]

Kazakistan'da enerji[2]
Kişi başına Birincil enerji Üretim İhracat Elektrik CO2-salınımı
Milyon TWh TWh TWh TWh Mt
200415.06381,37974254.4162.2
200715.57731,58281168.9190.5
200815.78251,72389973.5201.6
200915.97661,69693171.6189.5
201216.69081,86397281.0234.2
2012R16.798711,9151,02385.4225.8
201317.049481,96699483.4244.9
Change 2004-096.0 %20.1 %22.9 %25.6 %31.7 %16.9 %
Mtoe = 11.63 TWh, Birincil enerji, enerji kayıplarını içerir.

2012R = CO2 hesaplama kriterleri değişti, sayılar güncellendi.

UEA'ya göre Kazakistan'da birincil enerji arzı 2004'ten 2008'e %29 ve enerji ihracatı %21 artmıştır.

Kaynaklarına göre enerji

Kazakistan yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanmak için yeni yollar aramaya başlamıştır.[3] 2015 yılı Ocak ayı sonunda 2013-2020 dönemi için yenilenebilir enerjinin geliştirilmesi üzerine bir eylem planı kabul edilmiştir.[3]

20 Temmuz 2015 günü, Kazakistan Yatırım ve Kalkınma Bakanı, ülkenin enerji tasarrufu programlarının finansmanı için özel bir fon kurulacağını duyurmuştur.[3]

Petrol

Kazakistan, petrol rezervlerinin 30 milyar varil olacağını tahmin etmektedir. Karaçağanak, Aktöbe, Mangistav ve Uzen, ülkenin batı kesiminde yer almaktadır. Bütün bunlar 2011 yılında günde 565.000 varil ham petrol ile en büyük petrol üretilen alan olarak yer almaktadır. Ana rezerv alanlarından Tengiz en büyük beş kara petrol alanlarındandır. Bu akım kanıtlanmış rezervlerinin yarısını oluşturur. Hazar Denizi'nde Kaşagan ve Kurmangazı offshore alanlarının en az 14 milyon varil olduğu tahmin edilmektedir. 9-11 milyar varil ile Kaşagan, Orta Doğu'nun dışında büyük bir petrol alanıdır. 2016 yılında günde 1,5 milyon varil üretime ulaşacağı tahmin edilmektedir. Kazakistan 2013 yılında günde 1,64 milyon varil bir tahmini toplam ile üretimde önemli bir neft üreticisidir. Ülke yurt içindeki arzda yüzde 13 civarında petrol tüketir ve geri kalanını büyük petrol piyasalarına ihraç etmektedir. Bugünkü seviyelerin üzerine çıkma durumu olarak sıvı üretim genişleyerek devam etmektedir. Hem ülkenin Tengiz, Karaçağanak ve Kaşagan alanlarını geliştirmekte hem de ihracat verimine eklemektedir.[4]

KazMunayGaz (KMG), bir ulusal petrol ve doğalgaz şirketidir ve petrol ve gaz sektöründe devletin çıkarlarını temsil etmek için 2002 yılında kurulmuştur. Neft üretimini geliştirme 2000'lerin başında öncelikle Hollanda ve ABD'den gelen büyük ölçüde önemli yabancı yatırım nedeniyle mümkün hale gelmiştir. 2010 yılında, Kazak hükûmeti KMG'nin ticari sektöre şirketin yüksek düzeyde katılımını sağlamak için ve sektörünü düzenlemek üzere önemli bir sorumluluk aldı. Hükûmet, tüm yeni projeleri ve ortak girişimler için KMG'de çoğunluk hissesini elinde tutmaktadır. KMG şimdi Kazakistan'ın kanıtlanan toplam petrol ve gaz rezervlerinin yüzde 20'sini kontrol etmektedir ve gazın yüzde 14'ünü ve toplam petrol ve gaz kondensatı üretiminin yüzde 27'sini elinde tutmaktadır.[5]

Kazakistan'ın, Atırav, Çimkent ve Pavlodar kentlerinde üç büyük rafineri bulunmaktadır. Onların bileşik ham rafinaj kapasitesi üçü arasında eşit bölünmüş, kabaca günde yaklaşık 350,000 varil olmaktadır. Eskimiş altyapıya bağlı olarak çoğunlukla kendi kapasitesi sadece yüzde 60 oranında işlemektedir. Hükûmet 2016 yılı civarında tamamlanacak bu birimlerin modernizasyonu için önemli yatırımlar yapmıştır.[4]

Doğal gaz

Kazakistan'ın kanıtlanmış doğal gaz rezervi 85 trilyon kübik feet olmaktadır (2013). Doğal gaz rezervlerinin büyük çoğunluğu Kazakistan'ın batısında bulunan dört alanda yoğunlaşmıştır; Karaçağanak (yüzde 46), Tengiz (yüzde 12), Imashevskoye(yüzde 7) ve Kaşagan (yüzde 12).[3] 2000-2012 yılları arasında doğal gaz üretimi 2012 yılında 40,1 milyar metreküp ile dört kat artmıştır. Ancak, bu gazın sadece yüzde 53'ü ticari amaçlar için kullanılabilmekteydi; geriye kalanı üretimi artırmak için petrol alanlarına yeniden enjekte edildi.[6]

Kazakistan gaz üretimi 10,5 milyar metreküp (2012) ile iç talebi karşılamak için yeterlidir. Ancak, talep merkezleri (güney, doğu, kuzey) ile tüm üretim merkezleri (batı) bağlanamadığı için sınırlı iç gaz boru hattı şebekesine bağlı ülke, güneyindeki talebi karşılamak için Özbekistan'dan ve kuzey ve doğudaki talebi karşılamak için Rusya'dan gaz ithal etmektedir. Çin'e bağlanan boru hattı 2012 yılında, Orta Asya üzerinden, 8.8 milyar metreküp gaz ihraç etti. 2012 yılında, Kazakistan transit gazının miktarı 96.5 milyar metreküp oldu.[3]

Kömür

Kazakistan, Orta Asya'nın en büyük kazanılabilir kömür rezervleri üzerinde bulunmaktadır. 33,6 milyon ton rezervi ile küresel toplam rezervlerin yüzde 3,8'ini temsil etmektedir (2013). 2013 yılında, ülke 58.4 milyon ton kömür çıkarmıştır.[7] Kömür üretimi Sovyetler Birliği döneminde yüzde 70 seviyesindeydi. Kazakistan'da en büyük kömür üretim bölgesi olan kuzeydoğudaki Ekibastuz'da, 4,5 milyar ton açık ocak kömür madeni faaliyetiyle Bogatır Kömür (Bogatyr Coal) önde gelen işletme oldu. 2012 yılında Bogatır Kömür 46 milyon ton kömür üretmiştir.[8]

Kömürün yüzde 75'i, çoğunluğu özellikle iç tüketimde elektrik üretimi için kullanılır. Kazakistan petrolünün büyük ithalatçıları arasında komşu güney Rusya ve Ukrayna yer almaktadır.

Kazakistan'da kömür (Mt)[9]
Üretim İthalat
20057915
200810827
200910122
201111734

Kazakistan'ın kömür madenlerinde önemli bir güvenlik endişesi patlama kontrolüdür.[10]

96 milyon ton taşkömürü ve 5 milyon ton linyit kömürü ile: 2009 yılında Kazakistan 8. en büyük kömür üreticisi olmuştur. Taşkömürünün 22 Mt'si (2009) 2009 yılında ihraç edilmiştir. Aynı zamanda 2009 yılında Kazakistan, dünyada 8. en büyük kömür ihracatçısı da olmuştur. 2009 yılında en büyük taşkömürü ihracatçıları: Avustralya 262, Endonezya 230, Rusya 93, Kolombiya 69, Güney Afrika 67, Amerika Birleşik Devletleri 33, Vietnam 25, Kazakistan 22, Kanada 20 ve Çek Cumhuriyeti 4 (Mt) idi.[11] Kazakistan'ın kömür ile karşılaştırıldığında düşük enerji değeri 0.444 TEP/ton vardır, mesela Avustralya 0,689 TEP/ton, riayet ile büyük kömür üreticisidir.[12]

Elektrik

2013 yılında, ülke 93.76 milyar KWh ile kömürden 70 milyar kWh (% 81), hidroelektrikten 8 kWh, gazdan 8 milyar kWh enerji üretmiştir. Ülkenin 19.6 GW kurulu toplam üretimi İrtiş Nehri üzerinde bulunan 5 hidroelektrik santral de dâhil olmak üzere 71 enerji santraliyle yapılmaktadır. Üretilen elektriğin yüzde 75'i sanayi tarafından, yüzde 11'i haneler tarafından ve yüzde 2'si de taşıma araçları tarafından tüketilmektedir.[13]

Ayrıca bakınız

  • Kazakistan enerji politikası

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2016. 
  2. ^ UEA Kilit Dünya Enerji İstatistikleri 2015 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 2014 (Kasım 2015 yılında olduğu gibi 2012R 5 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. + Mart 2014'te olduğu gibi 2012 önceki yıllarda istatistiksel hesaplama kriterleri ile karşılaştırılabilir, 2013 2 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 2012 9 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 2011 27 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 2010 11 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 2009 7 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 2006 12 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. UEA, Ekim, ham petrol s.11, kömür s.13 doğal gaz s.15
  3. ^ a b c d e "Kazakhstan to establish fund to finance energy-saving programs". Azernews.az. 8 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2016. 
  4. ^ a b "ABD Enerji Bilgi İdaresi Kazakistan 2013 Anlık Görüntüsü" (PDF). 26 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Mayıs 2016. 
  5. ^ "E&Y Kazakistan Petrol ve Gaz 2014 Vergi Rehberi" (PDF). 7 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2016. 
  6. ^ Kazakistan 2012 petrol ve gaz üretim rakamlarını açıkladı 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
  7. ^ "2014 Haziran BP Dünya Enerji İstatistiksel İncelemesi" (PDF). 9 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Mayıs 2016. 
  8. ^ "Bogatır Kömür (Bogatyr Coal) verileri". 11 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2016. 
  9. ^ UEA Anahtar enerji istatistikleri 2012, 2010, 2009 ve 2006, sayfa 15
  10. ^ Doğu ve Güneyden kömür 27 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Enerji şirketi kömür alımlarında sorumluluk, FinnWatch 23 Aralık 2010
  11. ^ UEA anahtar dünya enerji istatistikleri 2010 11 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  12. ^ Dünya enerji anahtar istatistikleri 2010 11 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., UEA, sayfa:59
  13. ^ "Kazakistan'da Uranyum ve Nükleer Enerji, World-nuclear.org". 29 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2016. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">OPEC</span> Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü

Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü ya da kısaca OPEC, net petrol ihraç eden ve bilinen dünya petrol rezervlerinin üçte ikisini ellerinde bulunduran 13 ülkenin oluşturduğu konfederasyondur. Küresel ham petrol piyasası üzerinde daha fazla kontrole sahip olmak için 2016 yılının sonlarında OPEC+ adlı daha büyük bir grup kuruldu.

<span class="mw-page-title-main">Fosil yakıt</span> Milyonlarca yıl önce ölmüş bitki ve hayvanlardan oluşan yakıt

Fosil yakıt veya mineral yakıt, hidrokarbon ve yüksek oranlarda karbon içeren doğal enerji kaynağı. Kömür, petrol ve doğalgaz; bu türden yakıtlara başlıca örnektir. Ölen canlı organizmaların oksijensiz ortamda milyonlarca yıl boyunca çözülmesi ile oluşur. Fosil yakıtlar endüstriyel alanda çok geniş bir kullanım alanı bulmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Yakıt</span> Daha sonra çıkacak enerjiyi depolayabilen materyal

Yakıt, fiziksel ve kimyasal yapısında bir değişim meydana geldiğinde ısı enerjisi açığa çıkaran her türlü maddenin genel adı.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı</span> şirket

Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı, Türkiye'de bir petrol şirketidir.

<span class="mw-page-title-main">Doğalgaz</span> yanıcı gazlardan oluşan fosil yakıt türü

Doğalgaz yer kabuğunun içindeki fosil kaynaklı bir çeşit yanıcı gaz karışımıdır. Bir petrol türevidir. Yakıt olarak önem sıralamasında ham petrolden sonra ikinci sırayı alır. Doğalgazın büyük bölümü (%70-90'ı), Metan (CH4) adı verilen hidrokarbon bileşiğinden oluşur. Diğer bileşenleri; etan (C2H6), propan (C3H8), bütan (C4H10) gazlarıdır. İçeriğinde eser miktarda karbondioksit (CO2), azot (N2), helyum(He) ve hidrojen sülfür (H2S) de bulunur. Doğalgaz konvansiyoneldir ve konvansiyonel olmayan doğalgaz türleri arasında kaya gazı, kum gazı ve kömür gazı bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Enerji kaynakları</span> enerji elde edilebilen fiziksel veya kimyasal fenomen

Enerji kaynakları, herhangi bir yolla enerji üretilmesini sağlayan kaynaklardır. Dünya üzerindeki enerji kaynakları, klasik ve alternatif kaynaklar olmak üzere ikiye ayrılabilir. Birincil enerji kaynaklarından kullanım oranları; %33,1 petrol, %30,3 kömür, %23,7 doğalgaz, hidrolik ve diğer yenilenebilir %8, nükleer enerji %5.

<span class="mw-page-title-main">Alt bitümlü kömür</span>

Alt bitümlü kömür, yarı bitümlü kömür, bitümlü şeyl ya da bitümlü şist olarak da adlandırılan kömür tipi kayaç. MTA tarafından yapılan tanımında, organik çözücülerde çözünmeyen ve kerojen adı verilen organik madde içeren, ince taneli ve genellikle laminalı (bantlı) bir yapıya sahip tortul kayaç (sedimanter) olarak nitelendirilir. Kömürleşme süreci içinde Linyit ve Taşkömürü arasında yer alır. Linyit ile birlikte bitümlü şeyl "kahverengi kömürler" grubunda yer alır. Linyitten daha kaliteli kabul edilen bitümlü şeyl, yakıldığın açığa çıkan enerji miktarı 17-24 MJ/kg civarlarındadır. Linyitte ise bu miktar 17 MJ altındadır. Alt bitümlü kömürün en önemli özelliklerinden biri de sentetik petrol üretiminde kullanılabilir olmasıdır. Örnek olarak Fas'ın sahip olduğu bitümlü şeyl rezervleri 12.3 milyar tondur. Bu miktardan da sentetik petrol olarak 3.42 milyar varil petrol elde edilebilir.

<span class="mw-page-title-main">Dünya enerji tüketimi</span> Küresel enerji üretimi ve tüketimi

Dünya enerji tüketimi‭ ‬bütün insan‭ ‬uygarlığı‭ ‬tarafından kullanılan toplam‭ ‬enerji‭yi ‬ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de enerji</span>

Türkiye her yıl birincil enerjisi 6 exajoule tüketiyor, kişi başı 20 megawatt saat (MW/s)'ten fazla. Türkiye'de enerji beşte dört'ten fazla fosil yakıtan: %31 petrol, %28 doğalgaz ve %27 kömür(2016 itibarıyla). Türkiye'nin enerji politikası fosil yakıtın ithalatını küçültmek ister, çünkü onlar ithalatın ödemelerinden dörtte biri kapsamaktadır.. Enerjisi kaynaklarının fosil yakıt olması yüzünden Türkiye’den sera gazı emisyonları dünyada ortalama kişi başından daha büyük, yılda kişi başına 6 ton'dan fazla gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Petrol endüstrisi</span>

Petrol endüstrisi, petrol sanayi veya petrol ve doğal gaz endüstrisi, küresel olarak petrol ve petrol ürünlerinin aranması, çıkarılması, rafine edilmesi, taşınması ve pazarlanması süreçlerini kapsayan terimdir. Sektörün en büyük hacme sahip ürünleri arasında mazot ve benzin bulunmaktadır. Petrol ayrıca ilaçlar, solventler, gübre, pestisit ve plastik gibi birçok kimyasal ürün içinde ham madde niteliği taşımaktadır. Petrol endüstrisi upstream, midstream ve downstream şeklinde üç ana bileşene ayrılmaktadır. Midstream yani orta kısım işlemler genellikle downstream kategorisine dahil edilmektedir.

Kazakistan ekonomisi Orta Asya'nın en büyük ekonomisidir. Büyük petrol rezervleri yanı sıra mineraller ve metallere sahiptir. Aynı zamanda hem canlı hayvan ve tahıl üretimini barındıran geniş bozkır toprakları ile önemli tarımsal potansiyele sahiptir hem de yanı sıra Uluslararası Uzay İstasyonu'na her Uzay aracı fırlatmasında geliştirilen uzay altyapısına sahiptir. Güneydeki dağlar elma ve ceviz için önemli bir yeterliğe sahiptir; her iki tür de vardır ve yabani olarak yetişmektedir. Kazakistan'ın sanayi sektörü bu doğal kaynakların çıkarılması ve işlenmesi ve aynı zamanda inşaat malzemeleri, traktör, tarım makineleri ve bazı askeri öğeler konusunda uzmanlaşmış nispeten büyük bir makine yapı sektörüne sahiptir. SSCB'nin dağılmasından ve Kazakistan'ın geleneksel ağır sanayi ürünlerine olan talebin çöküşü ile 1994 yılında meydana gelen en dik yıllık düşüş, 1991 yılından bu yana ekonomide keskin bir daralmaya yol açmıştır. 1995-97 ekonomik reformlar ve özelleştirmelerle hükûmet programı özel sektöre varlıkların önemli olarak kaymasına neden oldu. Birkaç yıl içinde önemli ölçüde daha büyük petrol ihracatı için Karadeniz artış beklentileri ile batı Kazakistan'ın Tengiz Alanı'nda Hazar Boru Hattı Konsorsiyumu anlaşmasıyla yeni bir boru hattı inşası Aralık 1996'da imzalanmasıyla sonuçlandı. Kazakistan'ın ekonomisi petrol fiyatları ve Rusya'da Ağustos finansal krizinin çökmeye uğratması nedeniyle GSYİH büyümesinde %2,5 düşüş ile 1998 yılında aşağı döndü. 1999 yılında parlak bir nokta, bir iyi zamanlanmış tenge devalüasyonu ve tampon görevinde tahıl hasatı ile birlikte, durgunluk ekonomiyi dış satıma itti ve uluslararası petrol fiyatlarındaki artış kurtarıcı oldu.

Azerbaycan'da enerji, Azerbaycan'daki enerji ve elektrik üretim, tüketim ve ihracatı açıklar.

<span class="mw-page-title-main">Rusya'da enerji</span>

Rusya'da enerji, Rusya'daki enerji ve elektriğin üretim, tüketim ve ihracatını açıklar. Rusya'nın enerji politikası, Rusya siyasetindeki enerji politikasını daha ayrıntılı olarak açıklamaktadır.

Sırbistan'da enerji, Sırbistan'daki enerji ve elektrik üretimi, tüketimi ve ithalatını açıklar.

<span class="mw-page-title-main">Yunanistan'da enerji</span>

Yunanistan'da enerji üretimi, devletin sahip olduğu Kamu Enerji Şirketi'ne aittir. 2009'da KES Yunanistan'daki tüm elektrik enerjisi talebinin %85,6'sını karşılarken, 2010'da bu rakam %77,3'e düşmüştür. KES'in güç üretiminin 2009'da %51,6'sı, 2010'da %48'i linyit kullanılarak üretilmiştir.

Türkmenistan petrol ve özellikle çok büyük doğal gaz rezervlerine sahip bir Orta Asya ülkesidir. Çok büyük kaynak varlığına sahip olsa da uluslararası enerji pazarında önemli bir oyuncu değildir, zira ülkenin alt yapı eksikliği ve kısıtlı ihracat gücü bu duruma neden olmaktadır.

Özbekistan önemli ölçüde doğal gaz ve petrol rezervlerine sahiptir. Özbekistan, Sovyetlerin dağılışı ardından hidrokarbon kaynakları üzerinde kamu denetimini sürdürdü ve 1992'de devlet şirketi Özbekneftgaz kuruldu ve bu doğal kaynaklar üzerinde önemli bir idare kurulmuş oldu. Rus ve çin petrol şirketleri de Özbekistan doğal kaynak piyasasında oldukça etkili oyunculardır.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan'da maden endüstrisi</span>

2005 yılı itibarıyla Azerbaycan; alüminyum, kurşun, demir ve çinko dâhil olmak üzere bir dizi metal ve endüstriyel mineral üretti.

<span class="mw-page-title-main">İsrail'de enerji</span>

İsrail'deki enerjinin çoğu fosil yakıtlardan geliyor. Ülkenin toplam birincil enerji talebi, toplam birincil enerji üretiminden önemli ölçüde daha yüksektir ve enerji ihtiyaçlarını karşılamak için büyük ölçüde ithalata dayanmaktadır. 2016 yılında toplam birincil enerji tüketimi 1.037 katrilyon İngiliz ısı birimi (304.000 TWh) veya 26.2 TEP.

Kaşagan petrol sahası, Hazar Denizi'nin Kazakistan'a ait kısmında yer alan denizüstü bir petrol sahası. 2000 yılında keşfedilmiş saha, Hazar Denizi'nin kuzeyinde, Atırau yakınlarında bulunur. Tengiz Sahası ile beraber sayıldığında bunun son 30 yıl içerisindeki en büyük petrol keşfi olduğu düşünülmektedir. Keşfedildiği zaman Dünya'nın en büyük ikinci petrol sahasıydı.