Kazım Nami Duru

Mehmet Kazım Nami Duru (1875, İstanbul – 14 Ekim 1967), Türk asker, eğitimci ve siyasetçidir.

Görüşleriyle II. Meşrutiyet ve Cumhuriyet döneminde Türk eğitim sistemini etkilemiş önemli bir eğitim adamıdır. Selanik’te Osmanlı Devleti’nin ilk anaokulunu açmış; eğitim hakkında görüşleri 1930’lu yıllarda CHP’nin programında yer alarak ülkenin resmi eğitim ideolojisi olmuştur. TBMM 5. ve 6. Dönemlerde Manisa milletvekili olarak mecliste yer aldı.

1875’te İstanbul’da doğdu. Babası askeri eczacı Mustafa Suphi Bey, annesi Fatma Zehra Hanım’dır. Asıl adı Mehmet Kazım’dır.

Çocukluğu, babasının görevi nedeniyle Rumeli’de geçti. Selanik Askeri Rüşdiyesi ve Manastır Askeri İdadisi’ndeki öğrenimin ardından Harp Okulu’na girdi. Bu okuldaki öğrenimi sırasında hürriyetçi fikirlerle tanıştı, Namık Kemal’in etkisinde kaldı. 1897 yılında Harp Okulu’ndan mezun oldu. Meslek yaşamına asker olarak başlayan Kazım Nami, orduda çeşitli görevlerde bulunduğu sırada bir yandan da atandığı yerlerdeki rüşdiyelerde öğretmenlik yaptı. Arnavutluk’ta görev yaptığı sırada evlendi. Bu evlilikten beş çocuk sahibi oldu.

Selanik’te görevi sırasında Fransızcasını ve pedagoji alanında bilgilerini geliştirdi. “Ravza-i Sıbyan Mektebi” adlı sıbyan okulunda ve bir Fransız Lisesi’nde öğretmenlik yaptı. Meşrutiyet’in ilanından sonra Ravza-i Sabyan, Selanik’in en parlak okullarından biri oldu.^[1] 1909’da Avusturya-Macaristan’a yapılan bir geziye katıldı ve Peşte’de anaokulu öğretmeni yetiştiren iki yıllık bir okulu gezdi. Dönüşünde Selanik’te Ravza-i Sıbyan Mektebi içinde bir anaokulu sınıfı açtı.^[2] Bu, Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk anasınıfıdır.^[1]

1909 yılında Selanik Askeri Rüştiyesi Fransızca öğretmenliğine atandı. Bir yandan da Fransız Lisesi ile İttihat ve Terakki Mektebi’ndeki derslerini ve Ravza-i Sıbyan’daki idareciliğini sürdürdü; Selanik’te çıkmaya başlayan “Zaman” gazetesinde yazılar yayımladı.

1910 yılında yüzbaşı rütbesinde iken ordudan ayrıldı.

Ordudan ayrıldıktan sonra Selanik Maarif Müfettişliği (1910-1911), Edirne, İstanbul, Çatalca, İzmit Maarif Müfettişliğinde bulundu. I. Dünya Savaşı’ndan önce Kocaeli Maarif müdürlüğüne getirildi. Bu görevi sırasında, Selanik’te açtığına benzer bir anaokulu sınıfını İzmit’te açtı.^[1]

I. Dünya Savaşı’ndan sonra Mercan Sultanisi’nde Tarih Öğret menliği (1916-1920), Çapa Kız Öğretmen Okulu’nda edebiyat öğretmenliği, Medreset-ül Vaazin’de İçtimaiyat ve Terbiye öğretmenliği yaptı. Savaşın ardından kurulan yeni hükümet, görevlerine son verip onu i Vefa Sultanisi’ne nakledince istifa etti. Bir süre özel dersler vererek geçimini sağlamaya çalışan Kazım Nami, matbaa kiralayarak “Türk Dünyası” adlı gazeteyi çıkardı ve Anadolu’daki millî mücadele hareketini destekledi. Kısa süre sonra gazeteyi kapamak zorunda kaldı.

Millî Mücadele’ye katılmak üzere 31 Mayıs 1920’de Ankara’ya geçen Kazım Nami, Orta tedrisat müdürü olarak atandı. Kurtuluş Savaşı yıllarında Muallimler Cemiyeti’nin başkanlığını yürüttü. “Anadolu Terbiye Mecmuası” adlı bir dergi çıkardı. Yazdığı iki çocuk piyesi bu dergide yayımlandı.^[1]

Lozan Anlaşması’nın imzalanmasından sonra Maarif Vekaleti'nden ayrıldı. 3 Aralık 1922'de İzmir Darüleytamı’na (Yetimler Yurdu) müdür olarak atandı. Eşi de müdür yardımcılığı görevine getirilmişti.^[1] Mayıs 1923'te eşi ile birlikte Validebağı Darüleytamı’na atandı. Ancak birkaç ay sonra Mualimler Cemiyeti Kongresi’ndeki bir konuşması, görevinden alınmasına sebep oldu.

1923 yılı Ağustos ayında Balıkesir'in Balya kazasına yerleşti ve bir maden işletmesinin çalışanlarının çocukları için açılan okulun müdürlüğünü üstlendi.

1925 yılında Kıbrıs Türk Lisesi müdürü olmak için başvurdu ve ailesi ile birlikte Kıbrıs’a gönderildi. Okuldaki fakir öğrencilere kitap istemek üzere Maarif Vekaleti'ne yazdığı bir mektuba, vekaletle yazışma yetkisinin olmadığı şeklinde bir yanıt alması üzerine okul müdürlüğüne devam etmeyerek emekli oldu.

Öğretmenlik yaşamına İstanbul’da, Yüksek Muallim Mektebi ve Nişantaşı Kız Ortaokulu’nda Fransızca dersleri vererek devam etti. Ayrıca Musevi Lisesi’nde Türkçe dersleri verdi ve 1929’dan itibaren Robert Kolej’de Türkçe öğretmenliği yaptı. Cumhuriyet ve Vakit gazetelerinde yazılar yazdı.

Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Paşa’ya Robert Kolej’deki eğitim çalışmalarını anlatan bir mektup yazması üzerine Ankara’ya davet edilen Kazım Nami, kendisine yapılan Halkevlerinde çalışma teklifini kabul etti.^[1]

1932’de Maarif Vekaleti kendisine ilkokullar için iki yurt bilgisi ile ortaokulların sınıfı için bir Cumhuriyet Tarihi yazma görevi verdi. Kitapları yazdıktan sonra 1933 yılında Talim ve Terbiye Dairesi’nde çalışmaya başladı.

1935 yılında Atatürk’ün isteği ile^[1] Manisa ilinden mebus olarak TBMM’ye girdi. Milletvekilliği iki dönem devam etti.

1943'te İstanbul'’a yerleşti. 1950'ye kadar Ticaret Odası'nda raportörlük yaptı. 1950'den sonra İstanbul'da çeşitli okullarda ders vermeyi sürdürdü.

Selanik, İstanbul ve Ankara'da çeşitli dergi ve gazetelerde yazılar yazdı, hatıralarını yayınladı. Tercüme ve telif 50'yi aşkın eser verdi.

1967'de öldü. Cenazesi, Karacaahmet Mezarlığı'na defnedildi.

• Terbiye-i Vataniyede İlk Adım. Selânik 1911.
• Mektepte Ahlak. (Jules Payot’tan çeviri) Selânik, 1913 (1929)
• İş Ordusu.İstanbul, Matbaa-i Hayriye ve Şürekâsı Amire, 1916.
• Çocuk Bahçesi Rehberi, 1917.
• Frobel Usulüyle Küçük Çocukların Terbiyesi. (Çev.) T.C Maarif Vekâleti Neşriyatından.İstanbul, Matbaa-i Amire, 1924
• Türkçe Oku, Türkçe Yaz. İstanbul, 1925 Matbaa-i Amire.
• Türkçemizi Nasıl Öğretmeli? İstanbul, Matbaa-i Amire, 1025.
• Mekteplerde Ahlak nasıl telkin edilmeli? İstanbul, Kanaat Kitabevi, 1925
• Nikomed. (Pierre Corneile’den çeviri) İstanbul, Devlet Matbaası, 1927
• Pedagoji Önünde Gazi. İstanbul, Devlet Matbaasıı, 1928
• Tecrübeî Pedagoji, (Richard Gaston’dan Çeviri) İstanbul Maarif Vekâleti, Devlet Matbaası, 1928
• Altı Kitabıyle Birlikte Ruso, (Jean Jacque Rousseu’dan çev.)
• Hayat ve Ölüm (Voronov: İktibas) İstanbul, 1928
• Türkün Kitabı. İstanbul, Kanaat Kitabevi, 1931
• Terbiyevî Yazılar İstanbul, Kanaat Kitabevi, 1924, 1925, 1923, 1931
• Terbiyevî Yazılar, 2. Kitap. İstanbul. Devlet Matbaası, 1934
• Türk Gramerine Yardımcı Kitap. İstanbul, Matbaacılık ve Neşriyat T.A.Ş., 1932
• Muallimin Meslek Ahlakı. İstanbul. Devlet Matbaası, 1934
• En Büyüğümüz İçin. Ankara, Ulus Matbaası, 1935
• Yavruma Diyişlerim. İstanbul, Türkiye Basımevi, 1934
• Sosyolojinin Unsurları. İstanbul Devlet BAsımevi, 1936
• Ankara Radyosunda Söylediklerim. Ankara, Ulus Basımevi, 1937
• Kemalist Rejimde Öğretim ve Eğitim, Kanaat Kitabevi, 1938
• Sanderson (Asrımızın Büyük Terbiyecisi). İstanbul, Devlet Matbaası,
• Gençlik Çağı Nasıl Başlar, İstanbul, Zarafet Basımevi, 1941
• Gençlik Tatillerini Nasıl Geçirmeli? Zarafet BAsımevi, 1941
• “Bir Otodidakt”, İlköğretim Dergisi, Ankara Maarif Vekilliği, Maarif Matbaası, Sayı:98-108
• Ortaokul İçin Tarih, Sınıf III. Ankara, Maarif Basımevi 1945
• Ziya Gökalpten Seçme yazılar. İstanbul Kenan Basımevi, 1940–1942
• Ziya Gökalp. T.C. Millî Eğitim Bakanlığı, İstanbul, Millî Eğitim Basımevii 1949-1965
• Hayat Bilgisi Şiirleri. İstanbul, Bir Yayınevi, 1952
• Köy Papazı. (Çev.) T.C. Millî Eğitim Bakanlığı. İstanbul. Millî Eğitim BBasımevi, 1952
• İttihat ve Terakki Hatıralarım. İstanbul Sucuoğlu Matbaası, 1957
• Cumhuriyet Devri Hatıralarım. İstanbul, Sucuoğlu MAtbaası, 1958
• Dağdan Yazılmış Mektuplar(Jean Jacques Rouseau’dan çev.) İstanbul, Türkiye Yayınevi, 1960
• Hayvanların İç Dünyası. Hikâyeler (Çev.) İstanbul Özyurt Basınevi, 1963
• Nasıl Oldu? “Osmanlı Hürriyet Cemiyeti”nin kurulmasına ilişkin üç perdelik piyes”. Selânik, 1926 (Eski Harflerle)