Kayseri Herakles Lahdi

Kayseri Herakles Lahdi 1991 yılında Kayseri'de bulunmuş olan lahit.^[1] Kayseri Arkeoloji Müzesi'nde sergilenmektedir. Pamfilya tipi Frizli lahitler grubuna girmektedir. Üzerine işlenen sahnelerde Herakles'in yerine getirdiği 12 görev sırayla anlatılır.

Kayseri'de bir kültür sitesinin inşaatı için başlayan hafriyat çalışmalarında ortaya çıkan lahide, Kayseri Arkeoloji Müzesi tarafından el konulmuş ve müzeye taşınmıştır.^[1] Lahit toprağın 3 metre kadar altında bulunmuş ve yapılan ilk incelemelerde arka kısmından bir delik açılmak suretiyle soyulmuş olduğu anlaşılmıştır. Lahidin çıkarılmasından sonra içinden dağılmış şekilde iki insan iskeleti ve iki cam gözyaşı şişesi bulunması, içindeki bazı değerli eşyaların çalınmış olduğunu kesinleştirmistir.^[1]

Beyaz mermerden, dikdörtgen prizma şeklinde ve ters tekne biçimli (semerdam) bir kapaktan oluşmaktadır. Uzunluğu 215 cm, genişliği 101 cm. yüksekliği 133 cm.dir. Tekne, yekpare mermer bloğun içinin dikdörtgen şekilde oyulması ile yapılmıştır. Tepe ve köşe akroterleri palmet şeklindedir. Kapağın üzeri yassı kiremitlerle süslüdür. Kapak üzerinde aslan başı çörtenler bulunur. Lahdin teknesi üzerinde yer yüksek kabartma figürler, lahdin iki uzun bir kısa yanını çevreler.^[2]

Lahidin ön cephesindeki kısa yüzde iki kanatlı bir kapı ve profilli bir taç kısmı yer alır. Böylece kapıya anıtsal bir görüntü verilmiştir. Herakles ilk sahneden itibaren fizyolojik değişimler gösterir ve yaşlanma süreci sırasıyla izlenebilir. Öteki dünyayı sembolize eden kapının bulunduğu yüzün sağında yer alan uzun yüzde e diğer yüzlerde Herakles'in yaptığı 12 işi sırasıyla anlatılmaktadır.^[2]

Kayseri Herakles lahdindeki sahneler

Lahdin yüzü	İşlenen Sahneler	Lahitdeki betimlemeler[1][2]	Detay görüntüsü
1. dar yan	İki kanatlı, öteki dünyayı sembolize eden lahtin kapısı	Kapının her iki tarafında yas tutan, Frig külaklı Dioskurlar mezara bekçilik etmektedir.
1. uzun yan	Nemea aslanının öldürülmesi	Aslan arka ayakları üzerinde kalkmış Herakles'e saldırmış durumdadır. Herakles ise aslanın boğazına yapışmıştır. Herakles'in dinamik adalelerine karşın aslan, ayakları yerden kesilecekmiş gibi çaresiz bir durumdadır. Herakles'in budaklı sopası üst tarafta durmaktadır.
	Hydria adlı çok başlı yılanı öldürmesi	Herakles, sağ bacağına dolanmış ejderin başını sol eliyle tutmakta, sağ elindeki sopasını ise kaldırmış, vurmak üzeredir. Sağ ayağıyla ejderin kuyruğuna basmıştır, Sırtında ise bir önceki sahnede öldürdüğü Nemea aslanının postu vardır. Hydra'nın başı insan, gövdesi yılan biçimindedir. Saçları da yine yılan biçiminde betimlenmiştir.
	Erymanthos dağında yaşayan yaban domuzunu öldürmesi.	Herakles domuzu avlamış, omzuna almış, sol eliyle domuzun bacağını tutmaktadır. Sol kolunda aslan postu sag elinde sopası durmaktadır. Herakles'in vücudu cepheden, başı ise profilden gösterilmiştir. Domuzun bacağının biri ve burnu kırılmıştır.
	Artemis'e ait altın boynuzlu, tunç ayaklı geyiği yakalaması.	Herakles yere çökmüş olan geyiğin boynuzlarından yakalamış ve sol bacağını büküp dizini geyiğin sırtına bastırarak onu hareketsiz hale getirmiştir. Sol kolunda yine aslan postu dalgalanmaktadır. Herakles'in başı profilden, gövdesi cepheden betimlenirken, geyiğin başı cepheden, gövdesi profilden betimlenmiştir. Herakles'in yeni yeni büyüyen sakalları fark edilir. Herakles'in sol kolu dirsekten, geyiğin ise boynuzları ve burnu eksiktir.
	Stymphalos gölünde yaşayan insan yiyen kuşları öldürmesi.	Herakles sol eliyle yayın kirişini tutarken, sağ eliyle yayını gererek okunu kuru bir ağaç üzerinde duran kuşa doğru fırlatmaya hazırlanmıştır. Sol omzunda sadağının bağı gözükmektedir. Avladığı kuşlardan birisi de yerde bacakları arasındadır. Herakles'in başı profilden, vücudu cepheden sunulmuştur. Sakalları çeneye kadar uzamıştır.
2. dar yan	Kral Augias'ın ahırlarını temizlemesi.	Efsanede Herakles Augias ahırlarını iki nehrin yatağını değiştirip ahırlardan geçirerek temizler. Lahitte Herakles, işini bitirmiş bir kayanın üzerinde otururken gösterilmiştir. Sağ elini lahdin köşesine yerleştirilen ağacın budağına koymuştur. Sol elini ise sopasına dayamıştır. Sahnede bir sükûnet hakimdir. Herakles akan suyun üzerine uzanmış bir nehir tanrısı gibi gösterilmiştir. Baş profilden, gövde cepheden verilmiştir. Herakles'in yüzü artık tamamen kıvırcık sakallarla kaplıdır.
	Girit Kralı Minos'a ait kudurmuş boğayı, Kral Eurystheus'a götürmesi.	Herakles'in boğayı yakalama anı tasvir edilmiştir. Herakles sağ dizini kırarak boğanın üstüne bastırmış, sol ayağını geriye doğru gererek destek almaktadır. Sağ elindeki sopayı kaldırmış, vurmak üzeredir. Sol kol geriye doğru bükülmüş ve aslan postunu tutmaktadır. Boğanın başı ve Herakles'in başı eksiktir. Lahdi soyanlar tam bu sahneden bir delik açmışlar. Heraklesin ve boğanın başı daha sonra kırık şekilde ele geçirilmiştir.
2. uzun yan	Trakya Kralı Diomedes'in insan etiyle beslenen atlarını ehlileştirmesi.	Herakles yere çömelmis durumdaki Diomedes'in saçlarından kavramıştır. Çaresiz görünen Dioemedes'in aman dileyen bir hali vardır. Herakles sol bacağını ileri doğru atmış, sol koluyla Diomedes'in saçlarını tutarken, sağ kolunu rahat bir biçimde arkasına atmıştır. Aslan postu bu sefer başındadır ve sarkan kısımları Diomedes'in saçlarını tutan sol kolunun üzerine dökülür. Diomedes kıvırcık saçlı ve gür sakallıdır, üzerinde Romalı bir asker zırhı, ayağında çizmeler ve elinde bir kalkan vardır. Diomedes'in atları ise sahnenin sağ üst köşesinde yem yiyen iki at başı biçiminde gösterilmiştir.
	Amazonların Kraliçesi Hypolite'nin altın kemerini getirmesi.	Herakles, bir atın üzerinde olan Hypolite'i saçlarından yakalamış, Hypolite ise başını acı ile yukarı kaldırmış durumdadır. Herakles sol dizini bükmüş ve ayağını bir taş blok üzerine basmaktadır. Geriye doğru attığı sağ kolunu sopasına dayamıştır. Hypolite sağ omzunu açıkta bırakan bir elbise giymiş ve boynundan bir pelerin sarkmaktadır. Bir elinde kalkanı, diğerinde çift uçlu baltası vardır. Üzerine oturmuş olduğu atın açık ağzı da sahneye dinamizm katmaktadır. Hypolite'in kalkanı ve atın bir bacağı eksiktir.
	Geryoneus'u öldürterek büyük sığır sürülerini Eurystheus'a götürmesi.	Herakles, bir dizini, sağ dizi üzerinde yere çökmüş olan Geryoneus'un karnına doğru bastırmıştır, sağ elindeki sopasını Geryoneus'a vurmak üzere havaya kaldırmıştır. Sol eline dolamış olduğu aslan kürkü dalgalanmaktadır. Geryoneus, gelmek üzere olan darbeden korunabilmek için sol kolunu kaldırıp Herakles'in göğsüne dayamıştır. Aman dileyen bir yüz ifadesi olan Geryoneus mitolojide olduğu gibi üç başlı çizilmiştir, ancak başların sadece birisi cepheden gösterilerek detaylandırılmış, diğerleri profilden ve daha silik şekilde bırakılmıştır. Sahnenin üst kısmına Geryoneus'un sığır sürülerini sembolize edecek şekilde iki boğa başı yerleştirilmiştir.
	Hades'in köpeği Kerberos'un ölüler ülkesinden kaçırılması.	Herakles Kerberos'u boynuna bağladığı kayıştan tutarak sakin bir biçimde götürmektedir. Kayalık bir arazi üzerinde yürüyen Herakles bir eliyle Kerberos'un kayışını diğeriyle de dik şekilde havaya kaldırmış olduğu sopasını tutmaktadır. Kerberos'un üç başı da verilmiştir ancak sadece ikisi detaylı biçimde tasvir edilmiştir. Kerberos Herakles'e karşı direnmez. Herakles'in başı eksiktir.
	Hesperidlerin bahçelerinden altın elmaları çalması.	Kayalık bir zemin üzerinde duran Herakles, sağ elini yere dik olarak tuttuğu sopasının üzerine koymuştur. Sol elinde, çaldığı 3 altın elmayı tutarken, kolundan kürkü sarkar. Başında zeytin ya da defne dallarından yapılmış bir çelenk vardir. Bu çelenk aldığı bütün zor görevleri başarıyla yaptığını gösteren bir işaret gibidir. Ancak bu son sahnede Herakles'in saç ve sakalları iyice uzamış, kasları sarkmış ve yaşlanmış bir görüntüsü vardır.

• Herakles Lahitleri

• Kültür Bakanlığı Kültür Dergisi, sayı:97, 1993, Kayseri Herakles Lahdi, Saim Cırtıl ve Mahmut Altuncan (3 Mayıs 2012'de erişildi)
• Lahdin her yönden resimleri