İçeriğe atla

Kays bin Sa'd

Kays bin Sa'd
4. Mısır valisi
Görev süresi
657 - 657 (6 ay)
Yerine geldiğiMuhammed bin Huzeyfe
Yerine gelenMâlik el-Eşter
Kişisel bilgiler
Doğum 603
Medine
Ölüm 658-659
Medine
Milliyeti Arap
Evlilik(ler) Kureybe bint Ebi Kuhafe [1][2]
Akraba(lar) Said bin Sa'd (kardeş)
İshak bin Sa'd (kardeş)
Çocuk(lar) Vettâd bin Kays [3]
Nasr bin Kays [4][5]
Amr bin Kays [6]
Ebeveyn(ler) Sa'd bin Ubade [7][8](baba)
Fukeyhe bint Ubeyd [9](anne)
Dini İslam
Askerî hizmeti
Takma adı el-Ensarî
Bağlılığı Râşidîn Halifeliği
Emevi Halifeliği
Çatışma/savaşları Habat Savaşı
Mekke'nin fethi
Tebük seferi [10]
Kadisiye Savaşı
Nehrevan Savaşı
Cemel Muharebesi
Müslümanların Mısır'ı fethi
Sıffin Muharebesi

Kays b. Sa'd b. Ubade el-Ensari el-Hazrecî (Arapça: قيس بن سعد, d. 603 - 658-659), Mısır valisi.

Kays bin Sa'd, diğer bir adıyla el-Ensari. Babası Sa'd bin Ubade tarafından küçük yaşta Muhammed'in hizmetine verildi. Fiziği ve zekası nedeniyle peygamberin güvenliğinin sağlanması için görevlendirildi.[11][12][13][14][15] Yaklaşık 10 yıl Peygamber'in yanında kalan Kays bin Sa'd pek çok sayıda gazveye katıldı.[14][15][16] Peygamberin vefatının ardından da pek çok savaşa katılmış olup, Halife Ali döneminde Mısır'a vali olmuştur.[17][18][19][20][21][22]

Yaşamının son günlerinde Medine'ye gelip siyasetten uzak bir yaşam sürdürerek 658 veya 659 (Kimi kaynaklara göre 660) yılında öldü.[23][24][25][26][27][28][29][30]

Ailesi

Kays bin Sa'd, Medine'de Hazrec kabilesine mensup bir ailedendi. Hazrec kabilesi, Yemen'de Marib seddinin yıkılmasıyla yaşanan Seyl el-Arim [31][32] hadisesi üzerine kuzey yönünde göç ederek, Evs kabilesi ile birlikte Medine'ye yerleşmişlerdi.

Hazrec kabilesi bu aileyi, kendilerinin öncüleri ve efendileri olarak kabul ediyordu.[33][34][35][36][37][38]

Babası Sa'd b. Ubade'nin ardından kabilesinin başına geçti.[39]

Kişiliği

Görünüşü

Kays, iri cüsseli, uzun boylu, başı ufak ve yakışıklı biriydi. Ayrıca Kays, uzun boyundan dolayı eşeğe bindiği zaman ayakları yere sürtüyordu. Kays,kendisi bir köseydi.[39][40]

Dehası

İmam Zühri, Arap dehalarından bahsederken bunların arasında Kays'ı da zikreder.[39][41]

Cömertliği

Kays'tan bir adam otuz bin dinar borç almıştı. Adam Kays'tan almış olduğu borcu ödemeye geldiğinde, Kays adamdan bu parayı almayı reddetti ve ona şöyle dedi: "Biz bir kimseye bir şey verdiğimizde, verdiğimiz malı geri alan bir millet değiliz.

Habat Seriyyesinde Kays b. Sa'd, mücahidlere sirayet eden bu açlığı gidermek için kesimlik deve aramaya başladı ve kesimlik deve satacak kişiye Medine'deki hurmalarını vereceğini taahhüt etti. Bunu duyan Ömer, Kays b. Sa'd'ın malı olmadığını mallarının tamamının babasının olduğunu ve bu yüzden Kays'ın borçlanıp böyle bir alışverişe girmek istemesini garip karşıladı ve bu alışverişe karşı çıktı. Kays b. Sa'd, bu aramanın sonunda Medine'deki hurmalara karşılık Cüheyneli bir adamdan beş kesimlik deve satın alma konusunda anlaştılar.[39][42]

Edebi Yönü

Kays b. Sa'd tarafından söylenen şiirler gerek tarih gerekse edebiyat eserleri vasıtasıyla günümüze kadar gelmiştir.

Unvan ve künyeleri

Unvanı el-Ensarî olup;[43] Ebû Fazl, Ebû Abdullah ve Abdülmelik olarak künyelenmiştir.[44]

Ayrıca Şurtetu'l-Hamis terimi kendisine de kullanılmıştır.[45]

Muhammed döneminde Kays bin Sa'd

Muhammed'in Medine'ye hicretinde daha genç olan Kays, babası Sa'd bin Ubade tarafından peygamberin hizmetine verildi.[46] Zeka ve fiziği nedeniyle peygamberin korumalığını üstlenmişti.[47][48][49]Muhammed'in terbiyesinde yetişen Kays, Tebük seferine, Mekke'nin fethine, Habat seriyyesine ve diğer pek çok gazveye katılmış olup Ensar'ın sancaktarlığını yapıyordu.[50][51][52][53]

Veda Haccı'na da babası Sa'd bin Ubade ile katılmış olup, peygamberin emrinden çıkmamış ve duasına da mazhar olmuştur.[54]

Halife Ömer döneminde Kays bin Sa'd

Mısır'ın fethi

Halife Ömer döneminde Amr bin As komutasındaki Mısır seferinde [55][56] ve Mısır patriği Mukavkıs'a gönderilen heyette bulunuyordu.[57]

Mukavkıs ile görüşen Kays, görüşmenin ardından oradan ayrılarak (644) olup bitenleri Amr bin As'a aktardı.[58]

Halife Ali döneminde Kays bin Sa'd

Mısır'a vali oluşu

Halife Osman'ın şehid edilmesinin ardından h. 35 (655) Medine'de halife seçilen Ali[59][60][61][62] iç karışıklıkların sebebini valiler olarak görmekteydi.[63][64][65][66]

Bu nedenle sahabelerin ileri gelenleriyle yapılan toplantıda valilerin azledilmesi kararlaştırıldı.[67][68]

H. 36 (656) yılında sefer ayında yeni valiler tayin edilmiştir.

Osman bin Huneyf Basra'ya, Umare b. Şihâb Kûfe'ye, Ubeydullah bin Abbas Yemen'e, Sehl bin Huneyf Şam'a, Kays bin Sa'd da Mısır'a vali tayin edildi.[69][70][71]

Mısır'a vali olmasının ardından ailesi ile Mısır'a gitti ve orada Ali'nin kendisine verdiği mektubu okutturdu.[72]

"Kays b. Sa’d b. Ubâde’yi size emîr olarak gönderdim. Onun veziri olun, iyi muamelede bulunun,halkın yerini alması, adâletin sağlanması için ona yardımcı olun. Ben de kendisine, Mısır halkına iyilikte bulunması için emir verdim"[72]

Mısır valiliğinden azledilişi

Kays, Osman taraftarı oldukları bildirilen bir grup dışında Mısır'ın her tarafına otoritesini kabul ettirdi. Muhalifler de ona karşı savaşmayacaklarını bildirerek, kendilerine dokunulmamasını istediler. Kays da onlara sert davranmadı, istedikleri gibi hareket edebileceklerini söyledi. Fakat onun Osman taraftarlarına karşı takındığı bu ılımlı ve iyi niyetli tutum, Muaviye tarafından kullanıldı. Muaviye, Kays'ın Mısır valiliğine atanmasından son derece rahatsız olmuş; hemen kendisine bir mektup yazarak kendinden yana olmasını istemişti.[73]

Muaviye, Kays'ı yanına çekmeyi başaramayınca Halife Ali ile arasını açmak için, Amr bin As'la birlikte Kays'a karşı bir plan kurmaktan geri kalmadı. Muaviye öncelikle Şamlıları uyararak, Kays b. Sa'd'ın aleyhine konuşmamalarını, ona karşı harp kışkırtıcılığı yapmamalarını istemişti. Onun kendi taraftarı olduğunu, ondan gizli mektuplar ve mesajlar aldığını, nitekim onun Mısır'daki Osman taraftarlarına iyi davranıp onların maaşlarını verdiğini, gereksinimlerini karşıladığını ve gönderdikleri elçilere iyi muamele ettiğini halka söyledi. Daha sonra kendisi tarafından yazılmış olan ve Kays'ın kendisine biat edip emrine bağlı olduğunu ifade eden sahte bir mektubu Şam halkına okudu. Irak'taki ve Medine'deki kendi taraftarlarına da gizlice mektuplar yazarak, Mısır valisinin kendinden yana olduğu söylentisini ortaya çıkardı. Kays ile ilgili bu tür haberler yayılıp duyulduktan sonra Iraklı ve Medinelilerin ileri gelenleri halifeye Kays'ın değiştiğini söyleyerek onu azletmesini istediler. Halife Ali, Kays'ın böyle bir şey yapmayacağını söyleyerek direndiyse de diğerleri bunda ısrarcı oldular. Israrlar ve yaşanan bazı olumsuzluklar, sıkıntılar sonucunda Halife Ali, Kays'ı görevden azletmek zorunda kaldı ve Kays'ı Mısır valiliğinden azletti. Buna rağmen Kays, Ali'nin taraftarı olmayı devam ettirdi.[74]

Kimi kaynaklarda 4-6 ay veya 1 yıl Mısır'a valilik yaptığı söylenilmektedir.[75][76][77][78]

Cemel Savaşında Kays bin Sa'd

Ali, Muaviye'nin itaata yanaşmaması üzerine, Şam üzerine sefer yapmaya karar verdi. Mısır valisi Kays bin Sa’d'a mektup göndererek, Muâviye ile savaşmak üzere askerleri hazırlamasını emretti. Aynı şekilde, Kûfe valisi Ebu Musa el-Eş’arî ile Basra valisi Osman bin Huneyf'e aynı şekilde mektuplar göndermiştir.[79][80]

Ali, önden Hasan, Abdullah bin Abbas, Ammar bin Yasir ve Kays bin Sa'd'ı (Mısır valisi olan Kays bu dönemde Medine'de Ali'nin yanında bulunuyordu) Kûfe valisi Ebu Mûsâ el-Eş'arî'nin yanına gönderdi. Ali'nin göndermiş olduğu bu önemli şahsiyetler Ebu Mûsâ'nın askeri yardım etmesi konusunda kendisine telkinde bulundular. Kays bin Sa'd, Ebu Mûsâ el-Eş'arî'nin isteksiz olduğunu gördüğünde, Kûfe halkına şu konuşmayı yaptı:

“Ey insanlar! Eğer şûra ehli, Hz. Ali’yi halîfe tayin ettiyse, sizlerin onun yanında yer almanızı istemesi Hz. Ali’nin hakkıdır. Hz. Ali’nin hilâfetini tanımayan kişilerle savaşmak helaldir. Nitekim buna delil olarak da, Talha ve Zübeyr kendi arzularıyla biat ettikten sonra, kıskançlıkları yüzünden ondan vazgeçmeleridir. Bu yüzden Ensâr ve Muhacir olarak sizlere geldik.”[81]

Sıffin Savaşında Kays bin Sa'd

Ali, kendisine biata yanaşmayan, üstelik kendisine karşı Şam halkını kışkırtan Muaviye üzerine sefer düzenlemeye karar verdiğinde, kendisiyle birlikte hareket eden Ensar ve Muhacir'in ileri gelenlerini toplayarak bu düşüncesini onlarla istişare etti.[82][83]

Karşılıklı anlaşma girişimleri de başarısız olunca artık savaş kaçınılmaz olmuştu.[84][85]

Halife Ali, ordusunu düzene koyduktan sonra peygamber sancağını çıkararak Kays bin Sa'd'ın eline verdi. Bu sancak İslam peygamberinin irtihalinden sonra ilk defa çıkarılmış ve Müslümanlar bunu görünce duygulanmışlardı.[86]

Kays, bu savaşta yiğitiliği ve şiirleriyle Muaviye ve taraftarlarını kışkırtıyordu.[87][88]

Sıffin'de büyük başarı gösteren Halife Ali, Muaviye'nin mızraklara Kur'an nüshası batırması nedeniyle Hakem Olayı meydana gelmişti. Bunun sonucunda Ali, halifelikten azledilerek halifeliğe Muaviye getirildi.[89][90][91][92]

Nehrevan Savaşında Kays bin Sa'd

Ali halifelikten azledilişinin ardından Haricilerin çıkardığı sorun ve karışıklıklar, fesatlıklar nedeniyle üzerlerine sefer düzenlemek zorunda kalmıştı.[93][94][95][96][97]

İki ordu Nehrevan'da karşılaştı. Ali, kendi ordusunun sağ kuvvetlerine Hucr bin Adiy'i, sol kuvvetlerin başına Şebes bin Rib'i'yi, süvarilerin başına Ebu Eyyup el-Ensari'yi, piyadelerin başına Ebu Katade el-Ensari'yi, yedi yüz veya sekiz yüz kişiden oluşan Medinelilerin üzerine de Kays bin Sa'd'ı komutan olarak tayin etti.[98][99][100]

Hariciler Nehrevan'da büyük bir yenilgiye uğradı ve birçok kumandanı öldürüldü.[101][102]

Nehrevan'dan sonra Şam üzerine yürüme düşüncesinde olan Ali, taraftarlarının ağırdan almaları, gönülsüz bulunmaları nedeniyle bunu gerçekleştiremeyince, Kûfe'ye yerleşti.[103] Kays bin Sa'd da, Ali şehit edilinceye kadar Kûfe'de kaldı.[104]

İmam Hasan döneminde Kays bin Sa'd

Hasan'a biat

Ali'nin şehit edilmesi üzerine Hasan'a ilk biat eden Kays oldu ve bundan sonra da onun yanında yer aldı.[38][105][106][107][108]

Muaviye ile mücadele

Muaviye bin Ebî Süfyân'la aralarında geçen yazışmalardan olumlu bir sonuç alamayan Hasan, Şam üzerine yürüme kararına vardı. Ordusunu hazırlayan Hasan, on iki bin kişilik öncü birliğinin başına Kays b. Sa'd'ı görevlendirdi.[104][107][109][110]

Mücadeler uzun sürüp, ayrıca ordunun isteksizliği ve karışıklıklar nedeniyle sonuç alamayınca Hasan halifelikten feragat etmeye karar verdi.[104][109][111]

Muaviye'ye biat

Muaviye, Kays'ın da kendisine biat etmesini istemişse de o, Hüseyin gibi bunu kabul etmiyordu. Bunun üzerine Hüseyin tarafından ikna edilen Kays da biat ederek, Muaviye'nin halifeliğini tanımış oluyordu. Kays için bundan sonra memleketi Medine'ye dönmekten başka bir yol kalmamıştı.[38][112][113][114]

Ölümü

Muaviye'ye biat ettikten sonra memleketi Medine'ye yerleşti ve orada öldü.[23] Kimi kaynaklara göre daha sonra Tiflis'e yerleşerek orada ölmüştür.[115][116][117]

Kaynakça

  1. ^ İbn Kuteybe, el-Meârif, (trc. Hasan Ege), s. 116, İstanbul, t.y.
  2. ^ İbn Sa’d, Tabakât, VIII, 249, Beyrut, t.y.
  3. ^ İbn Hazm, Cemheru Ensâbi’l-Arab, (nşr. E. Levi Provençal), Mısır, s. 366.
  4. ^ İbnü’l-Hatîb, el-İhâta fi Ahbâri Târîhi Gırnata, s. 92
  5. ^ Kalkaşandî Ahmet b. Ali (821/1418), -Subhu’l-A’şa fî Sınâati’l-İnşa(şrh. ve thk. Muhammed Huseyn Şemsüddin), Beyrut, 1987
  6. ^ Talat Koçyiğit, Hadis Târihi, s. 678, Ankara 1997
  7. ^ Vakıdî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer (207/823), -Kitabü’l-Meğâzî, (nşr. M. Jones), III, 1095, Beyrut, 1984.
  8. ^ İBN ASÂKİR, Ebu’l- Kasım Ali b. el- Hasan (751/1175), -Tarihu Medîneti Dımaşk, ( nşr. Ali Şîrî),XX, 258, Beyrut, 1996.
  9. ^ İbn Sa’d, Muhammed (230/845), -et-Tabakâtü’l-Kübrâ,VIII, 373, Beyrut, trs.
  10. ^ İBN Tağriberdî, Ebu’l-Mehasin Cemalüddin Yûsuf (874/1469), -en-Nücûmü’z-Zahire fî Mülûki Mısır ve’l-Kâhire, I, 95, Kahire, 1929- 1949.
  11. ^ İbnü'l Cevzî, Cemalüddin Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali Muhammed, Sıfatü’s-Safve, (nşr. Mahmud Fâhûrî-Muhammed Kal’acî), I, 75, Beyrut,1979.
  12. ^ İbnü'l Esîr, İzzüddin Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed, Üsdü’l-Ğâbe fî Ma’rifeti’s-Sahâbe, IV, 425, byy., 1970.
  13. ^ Zehebî, Şemseddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân , -Siyerü A’lâmi’n-Nübelâ’ (nşr. Şuayb el-Arnaût v.dğr.), III,103, Beyrut, 1985.
  14. ^ a b Abdülhalık Bakır, Kays b. Sa’d, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 25, s. 93. 12 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2022. 
  15. ^ a b İdris ÇETİN, Sa'd bin Ubade (r.a)'nın Hayatı ve Siyasi Faaliyetleri, s. 9-14, Sivas, 2019 (PDF). Erişim tarihi: 4 Temmuz 2022. []
  16. ^ İbn Hibbân, Muhammed b. Ahmed b. Muâz b. Ma’bed el-Büstî, Kitâbu’s-Sıkât, tashîh, Abdulhalık el-Efgânî, Haydarâbâd 1393/1973. s. 339
  17. ^ Miskeveyh, Ebû Ali Ahmed b. Muhammed b. Yâkûb , Tecâribü’l-Ümem, (thk. Kâsım Emâni), I, 105, Tahran, 1379/2001.
  18. ^ Belazurî, Ahmed b. Yahya , Ensâbu’l-Eşraf, (thk.Mahmud Ferdus el-Azemi), II, 280, Dimaşk, 2006.
  19. ^ Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr , Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülû, (nşr. Muhammed Ebü’l-Fadl), IV, 549, Beyrut, trs.
  20. ^ İbnü'l Esîr ,, İzzüddin Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed , -el-Kâmil fî’t-Târih, (nşr.C.J. Tomberg ), III, 269 ,Beyrut, 1965,
  21. ^ Nüveyrî, Ahmed b. Abdilvehhâb , -Nihâyetü’l-Ereb fi Fünûnî’l-Edeb, I-XVIII, Kahire, tsz., (Vezerâtü’s Sekafe ve’l-İrşâd), (nşr. Muhammed Rıf’at Fettullah),XX, 192, Kahire, 1975-85.
  22. ^ Suyutî, Celâleddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr , -Hüsnü’l-Muhadara fî Tarihi Mısır ve’l-Kahire, I, 582,Mısır, 1967.
  23. ^ a b Belazurî, Ahmed b. Yahya , Ensâbu’l-Eşraf, (thk.Mahmud Ferdus el-Azemi), XX, 184, Dimaşk, 2006.
  24. ^ Halife B. Hayyat, Kitâbu’t-Tabakât, (thk.Ekrem Ziya el- Ömerî),s. 227, Riyad, 1982,
  25. ^ el-Hatîb el-Bağdadî, Ebû Bekir Ahmed b. Ali (, -Tarihu Bağdâd, I, 179, Beyrut, trs.
  26. ^ İbn Abdilber, İbn Ömer b. Yûsuf b. Abdillah b. Muhammed , el-İstî’âb fî Ma’rifeti’l- Ashâb, III, 1290, Kahire, trs
  27. ^ İbnü'l Esîr, İzzüddin Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed, Üsdü’l-Ğâbe fî Ma’rifeti’s-Sahâbe, IV, 426, byy, 1970.
  28. ^ Zehebî, Şemseddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân , -Siyerü A’lâmi’n-Nübelâ’ (nşr. Şuayb el-Arnaût v.dğr.), III,112, Beyrut, 1985.
  29. ^ İbn Asakîr, Ebu’l- Kasım Ali b. el- Hasan , Tarihu Medîneti Dımaşk, ( nşr. Ali Şîrî),XLIX, 403, Beyrut, 1996.
  30. ^ İbn Hacer, Şihabuddin Ahmed b. Ali el-Eskalânî, el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe, III, 239, Mısır, 1939.
  31. ^ "Sebe' Suresi 16. Ayet". www.kuranmeali.com. 14 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2022. 
  32. ^ "Arim seli". 1 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2022. 
  33. ^ Zehebî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed, Siyerü A’lâm en-Nübelâ, nşr. Şuayb el Arnaudî, Beyrut 1992, s.57
  34. ^ Ziriklî, Hayreddin, el- A’lâm, Beyrut 1990, III, 85
  35. ^ Cevad Ali, el-Mufassal Fî Târîhi’l-Arab Kable’l-İslâm, Beyrut 1968-72, s. 904
  36. ^ Kehhâle, Ömer Rıza Mu’cemü’l-Müellifîn, Beyrut (t.y), I, 342
  37. ^ Neşet Çağatay, İslâm’dan Önce Arap Tarihi ve Cahiliye Çağı, Ankara 1957, s. 51, 83.
  38. ^ a b c "ALİ İPEK - TİFLİSTE BİR SAHABİ : KAYS B. SA'D. UBADE, Iğdır Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı : 8, s. 63-77, 2016". 24 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2022. 
  39. ^ a b c d KURT, MEHMET (2021). SA’D B. UBÂDE VE KAYS B. SA’D’IN HAYATI VE SİYASİ MÜCADELESİ (PDF). ANKARA. ss. 100-104. Erişim tarihi: 28 Haziran 2022. 
  40. ^ Ramazan DENİZ, HZ. ALİ’NİN MISIR VALİSİ KAYS B. SA’D’IN HAYATI VE SİYASİ KİŞİLİĞİ, s. 87 ,İzmir ,2007 (PDF). Erişim tarihi: 23 Haziran 2022. 
  41. ^ Ramazan DENİZ, HZ. ALİ’NİN MISIR VALİSİ KAYS B. SA’D’IN HAYATI VE SİYASİ KİŞİLİĞİ, s. 91 ,İzmir ,2007 (PDF). Erişim tarihi: 23 Haziran 2022. 
  42. ^ Ramazan DENİZ, HZ. ALİ’NİN MISIR VALİSİ KAYS B. SA’D’IN HAYATI VE SİYASİ KİŞİLİĞİ, s. 100-102 ,İzmir ,2007 (PDF). Erişim tarihi: 23 Haziran 2022. 
  43. ^ Daly, MW ve Carl F. Petry, ed. Mısır Cambridge Tarihi. Birleşik Krallık: Cambridge UP, 1998. Yazdır. ISBN 0521471370 s. 68. 13 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2022. 
  44. ^ Belazurî, Ahmed b. Yahya , Ensâbu’l-Eşraf, (thk.Mahmud Ferdus el-Azemi), XX, 183, Dimaşk, 2006.
  45. ^ "Şurtetu'l-Hamis - Wikipedia". 17 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  46. ^ İbnü’l-Cevzî, Cemâleddin Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed, el-Muntazam fî Târîhi’l-Ümemi ve’l-Mülûk, Tahkîk, Mustafâ Abddulkadir Atâ, s. 688, Beyrut 1412/1992.
  47. ^ İbnü’l-Cezvî, Cemâleddin Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed, Sıfatu’s-Safve, tahkîk, Mahmûd Fâhûrî, I, 75, Beyrut ,1406/1986.
  48. ^ İbnü’ül-Esîr, Üsdü’l-Gâbe, IV, 425, Beyrut, 1965.
  49. ^ Zehebî, Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ, III, 103.Beyrut 1985.
  50. ^ İbn Abdilberr, el-İstî’âb fi Ma’rifeti’l-Ashâb,, III, 1289, Kahire, trs.
  51. ^ Belâzurî, Ensâbü’l-Eşrâf, (thk. Mahmud Ferdus el-Azem), XX, 184, Dımaşk, 2004.
  52. ^ İbnü’l-Esîr, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed, Üsdü’l-Gâbe fî Marifeti’s-Sahâbe, IV, 124 Beyrut ,1989.
  53. ^ İbn Tağribirdî, Yusuf b. Abdullah ez-Zahirî, en-Nücûmu’z-Zâhire fî Mülûki Mısır ve’l-Kahire, I, 95, Mısır t.95
  54. ^ İbn Manzur el-Ifrîkî, Muhtasar Târîhu Dımaşk, s. 1275, Beyrut, 1998.
  55. ^ Ya'kubî, Ahmed b. Ebî Ya’kûb b. Ca’fer, -Târîhu’l-Ya’kûbî, II, 148, Beyrut, trs.
  56. ^ Makrizî, Takıyyuddin Ahmed ,Hıtat, I, 288, Beyrut, trs.
  57. ^ Vakidî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer, Fütûhu’ş-Şâm, II, 29-30 Mısır, 1373/1.995.
  58. ^ Vakidî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer, Fütûhu’ş-Şâm, II, 30-31 Mısır, 1373/1.995.
  59. ^ Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr , Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülû, (nşr. Muhammed Ebü’l-Fadl), IV, 427, Beyrut, trs.
  60. ^ Mes'udî, Ebü’l-Hasen Ali b. Hüseyn, -Mürûcü’z-Zeheb ve Me’ âdinü’l-Cevher, (nşr. M. Muhyiddin Abdilhamid), II, 359, Mısır, 1958.
  61. ^ İbnü'l Esîr, İzzüddin Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed , el-Kâmil fî’t-Târih, (nşr.C.J. Tomberg ), III, 190, Beyrut, 1965,
  62. ^ İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ , -el-Bidâye ve’n-Nihâye, VII, 237-238 Beyrut, 1407,
  63. ^ Mahmûd Şâkir, -Hz. Âdem’den Bugüne İslâm Tarihî, (cev. Mehmet S. Kahraman), III, 18-19, byy. 1993.
  64. ^ İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ , -el-Bidâye ve’n-Nihâye, VII, 240, Beyrut, 1407,
  65. ^ Belâzurî, Ahmed b. Yahya, Ensâbu’l Eşraf, tahkîk, M. Hamidullah, Mısır 1959, s. 161
  66. ^ Mes’udî, Ebu’l Hasan Ali b. El-Hüseyin, et-Tenbîh ve’l-İşraf, tahkîk, A. İsmail es-Sâvî, Kahire1938, s. 255
  67. ^ İbn Hibbân, Muhammed b. Hibbân b. Ahmed b. Ebî Hatim (354/965) s. 525-526, es-Sîretü’n-Nebeviyye, Beyrut, 1987.
  68. ^ İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ, -el-Bidâye ve’n-Nihâye, VII, 240, Beyrut, 1407,
  69. ^ Seyf b. Ömer el-Esedî ( 200/815), -el-Fitnetü ve Vak’atü’l-Cemel, (nşr. Ahmed Râtib Armûş), s.246 Beyrut, 1986
  70. ^ Dineverî, Ebû Hanife Ahmed b. Dâvûd (282/895), el-Ahbâru’t-Tıvâl, (nşr. Abdülmün’im Âmir), s. 141 Kahire, 1960.
  71. ^ İbn Hibbân, Muhammed b. Hibbân b. Ahmed b. Ebî Hatim (354/965) s. 526, es-Sîretü’n-Nebeviyye, Beyrut, 1987.
  72. ^ a b el-Makrizî, Ahmed b. Ali b. Abdulkadir, Takiyuddîn, el-Mevâiz ve’l-İ’tibâr bi Zikri’l-Hıtati ve’l-Âsâr, s. 1074 Beyrut, 1418.
  73. ^ Ahmet Akbulut, Sahabe Devri Siyasi Hadiselerinin Kelami Problemlere Etkileri, s. 230, İstanbul, 1992.
  74. ^ Kenan Ayar, Sahabe Dönemi İktidar Mücadelesinde Arap Dâhilerinden Kays b. Sa’d, OMÜİFD, nr. 20-21, s. 142, Samsun, 2005.
  75. ^ Belâzurî, Ahmed b. Yahya, Fütûhu’l-Buldân,, nşr. A.Enis et-Tabba’-Ö. Enis et Tabba’, s. 319, Beyrut ,1987.
  76. ^ İbn Hacer el-Askalânî, Şihâbuddin Ebu’l-Fadl Ahmed, el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe, III, 249, Mısır 1328.
  77. ^ ez-Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed, Siyerü A’lâm en-Nübelâ, nşr. Şuayb el-Arnaudî, s. 285, Beyrut 1992.
  78. ^ el-Makrizî, Ahmed b. Ali b. Abdulkadir, Takiyuddîn, el-Mevâiz ve’l-İ’tibâr bi Zikri’l-Hıtati ve’l-Âsâr, s. 1074 ,Beyrut, 1418.
  79. ^ Seyf b. Ömer el-Esedî ( 200/815), -el-Fitnetü ve Vak’atü’l-Cemel, (nşr. Ahmed Râtib Armûş), s. 251, Beyrut, 1987.
  80. ^ Dineverî, Ebû Hanife Ahmed b. Dâvûd (282/895),-el-Ahbâru’t-Tıvâl, (nşr. Abdülmün’im Âmir), s. 145, Kahire, 1960.
  81. ^ İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim (276/889), -el-İmame ve’s-Siyâse, (Tâhâ Muhammed ez-Zeynî), I, 63-64 Beyrut, trs.
  82. ^ Minkarî, Nasr b. Müzâhim (212/827), -Vak’atü’s-Sıffîn, (nşr. Abdüsselam Harun), s. 92, Kahire, 1962.
  83. ^ İbn A'sem, Ebû Muhammed b. Ahmed (245/926), -Kitâbu’l- Fütûh, I, 559, Beyrut, 1986.
  84. ^ Halîfe b. Hayyât el-Usfurî, Târîh, nşnr. Süheyl Zekkâr, s. 144, Beyrut 1414/1992.
  85. ^ Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk, V, 599-601, Beyrut, t.y.
  86. ^ İbn Manzur el-Ifrîkî, Muhtasar Târîhu Dımaşk, alwaraq. net. s. 688, Beyrut, 1998.
  87. ^ Minkarî, Nasr b. Müzâhim (212/827), -Vak’atü’s-Sıffîn, (nşr. Abdüsselam Harun), s. 477-478, Kahire, 1962.
  88. ^ İbn A'sem, Ebû Muhammed b. Ahmed (245/926), -Kitâbu’l- Fütûh, II, 110 Beyrut, 1986.
  89. ^ Minkarî, Nasr b. Müzâhim (212/827), -Vak’atü’s-Sıffîn, (nşr. Abdüsselam Harun), s. 544-545, Kahire, 1962.
  90. ^ Mes'udî, Ebü’l-Hasen Ali b. Hüseyn (345/959), Mürûcü’z-Zeheb ve Me’ âdinü’l-Cevher, (nşr. M. Muhyiddin Abdilhamid), II, 412, Mısır, 1958.
  91. ^ Makdisî, Mutahhar b. Tâhir (355/964), -Kitabü’l-Bed’ ve’t-Târih, V, 229, Beyrut, trs.
  92. ^ Zehebî, Şemseddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân (748/1347) -Tarihu’l İslâm ve Vefeyâtü’l-Meşahir ve A’lam, (thk. Ömer Abdülselam Tedmüri),III, 552, Beyrut, 1987
  93. ^ Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr (310/922), - Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülû, (nşr. Muhammed Ebü’l-Fadl),V, 78, Beyrut, trs.
  94. ^ Fayda, Mustafa, Hulefây-ı Râşidîn Devri, Kubbealtı, s. 268, İstanbul, 2014.
  95. ^ Muhammed Rızâ, el-İmam Ali b. Tâlib, s. 239,Beyrut (t.y)
  96. ^ İbnü’l-Esîr, İzzüddin Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed (630/1232), -el-Kâmil fî’t-Târih, (nşr.C.J. Tomberg ), III, 339-340, Beyrut, 1965.
  97. ^ İbn Haldun, Abdurrahman b. Muhammed (808/1405), -Kitâbu’l-İber ve Dîvâni’l-Mübtedei ve’l-Haber, II, 179, Beyrut, 1971.
  98. ^ İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim (276/889), -el-İmame ve’s-Siyâse, (Tâhâ Muhammed ez-Zeynî), I, 128, Beyrut, trs.
  99. ^ İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ (774/1372), -el-Bidâye ve’n-Nihâye, VIII, 299, Beyrut, 1407.
  100. ^ Belazurî, Ahmed b. Yahya (279/892), -Ensâbu’l-Eşraf, (thk.Mahmud Ferdus el-Azemi), II, 265, Dimaşk, 2006.
  101. ^ İbnü’l-Cevzî, Cemâleddin Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed, el-Muntazam fî Târîhi’l-Ümemi ve’l-Mülûk, Tahkîk, AbdulkadirAtâ-Mustafâ Abddulkadir Atâ, s. 688 ,Beyrut 1412/1992.
  102. ^ Fayda, Mustafa, Hulefây-ı Râşidîn Devri, Kubbealtı, s. 368, İstanbul, 2014.
  103. ^ Fayda, Mustafa, Hulefây-ı Râşidîn Devri, Kubbealtı, s. 369, İstanbul, 2014.
  104. ^ a b c İbnü’l-Esîr, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed, Üsdü’l-Gâbe fî Marifeti’s-Sahâbe, IV, 126. Beyrut, 1989.
  105. ^ Halîfe b. Hayât, Ebû Amr el-Usfurî, el-Basrî, Tabakâtu Halîfe b. Hayât, nşr. Süheyl Zekkâr, s. 150 ,1993.
  106. ^ Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk, VI, 73, Beyrut.
  107. ^ a b İbnü’l-Cevzî, Cemâleddin Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed, el-Muntazam fî Târîhi’l-Ümemi ve’l-Mülûk, Tahkîk, AbdulkadirAtâ-Mustafâ Abddulkadir Atâ, s. 629, Beyrut, 1992.
  108. ^ İbn A’sem el-Kûfî, Ebû Muhammed Ahmed, Kitâbu’l-Fütûh, III, 284 ,Beyrut ,1986.
  109. ^ a b İbn A’sem el-Kûfî, Ebû Muhammed Ahmed, Kitâbu’l-Fütûh, III, 289 ,Beyrut ,1986.
  110. ^ Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk, VI, 74, Beyrut.
  111. ^ Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk, VI, 290, Beyrut.
  112. ^ Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk, VI, 79, Beyrut.
  113. ^ İbn A’sem el-Kûfî, Ebû Muhammed Ahmed, Kitâbu’l-Fütûh, III, 294 ,Beyrut ,1986.
  114. ^ Ziriklî, Hayreddin, el- A’lâm, V, 206. Beyrut 1990.
  115. ^ İbn Hibbân, Muhammed b. Ahmed b. Muâz b. Ma’bed el-Büstî, Kitâbu’s-Sıkât, tashîh, Abdulhalık el-Efgânî, Haydarâbâd, s. 339 ,1973.
  116. ^ İbn Hacer el-Askalânî, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Ahmed, Tehzîbü’t-Tehzîb, Haydarâbâd, s. 1297, 1326/1905
  117. ^ KURT, MEHMET (2021). SA’D B. UBÂDE VE KAYS B. SA’D’IN HAYATI VE SİYASİ MÜCADELESİ (PDF). ANKARA. ss. 125-127. Erişim tarihi: 28 Haziran 2022. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ali</span> İslam Devletinin dördüncü halifesi ve Şiilerin birinci imamı

Ali bin Ebu Talib, İslam Devleti'nin 656-661 yılları arasındaki halifesi. İslam peygamberi Muhammed'in damadı ve amcası Ebu Talib'in oğlu olan Ali, Muhammed'in İslam'a davetini kabul eden ilk erkek kişidir. Sünni İslam'a göre Ali, dört halifenin sonuncusu, Şii İslam'a göre ise imamların ilki ve Muhammed'in hak vârisidir. Şii ve Sünni İslam arasındaki farklılaşmanın ana nedeni Muhammed'in gerçek vârisinin kim olduğu konusundaki görüş farklılığından ileri gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">I. Muâviye</span> İslam Devletinin Aliden sonraki halifesi ve Emevi Hanedanının kurucusu

Muaviye bin Ebu Süfyan, İslam Devleti'nin Hasan'dan sonraki halifesi ve Emevi Hanedanı'nın kurucusudur.

<span class="mw-page-title-main">Hasan bin Ali</span> Sünnilerin 5. halifesi, Şiilerin 2. imamı; sahabe

Hasan bin Ali bin Ebu Talib, Ali bin Ebu Talib ve Fatıma’nın büyük oğulları ve İslam peygamberi Muhammed'in ilk torunudur. Şiâ çoğunlukla onu on iki imamlarının ikincisi kabul eder, çok küçük bir fırkaya göre ise ikinci imam Hüseyin bin Ali'dir. Bununla birlikte hem Sünni, hem de Şiî ve Alevî İslam anlayışında çok önemli bir yeri vardır; onun, peygamberin Ehli beyt'inden olduğu konusunda herkes hemfikirdir. Babası ile 37 yıl, dedesi ile ise 8 yıl birlikte bulunmuştur. Soyundan gelenlere Şerif denilir.

<span class="mw-page-title-main">Kerbelâ Olayı</span> Hüseyin bin Ali ile Emevî halifesi Yezidin orduları arasında Kerbelâda gerçekleşen çatışma (680)

Kerbelâ Olayı veya Kerbelâ Savaşı ya da Kerbelâ katliamı, 10 Ekim 680'de, bugünkü Irak sınırları içindeki Kerbelâ şehrinde, Muhammed'in torunu Hüseyin bin Ali'ye bağlı küçük bir birlik ile Emevi halifesi I. Yezid'in ordusu arasında cereyan etmiştir. Hüseyin ve kafilesindeki herkes öldürülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Zübeyr bin Avvâm</span> Muhammedin halası Safiyyenin oğlu, sahabe

Zübeyr bin Avvam ya da Zübeyr bin el-Avvam (Arapça:الزبير بن العوام, İslâm peygamberi Muhammed bin Abdullah'ın halası Safiyye'nin oğludur. Cennetle müjdelenen on sahabiden birisidir. Muhammed'in eşi Hatice'nin kardeşinin oğludur.

<span class="mw-page-title-main">Sa'd bin Ebû Vakkas</span> sahabe

Sa'd bin Ebû Vakkās (Arapça: سعد بن أبي وقاص ;, Cennet'le müjdelenen on sahabeden ve İslam'ı ilk kabul edenlerdendir. Ebu Bekir vasıtasıyla Müslüman oldu. Yeteneği sayesinde Raşidin kuvvetlerinde komutanlık ve elçilik gibi görevlerde bulundu. Halîfe Ömer zamanında ileri bir karakol şehri olarak Kufe'yi kurdu ve valisi oldu. Ayrıca 657'de Sasani başkenti Medain'i alan ordunun komutanıydı.

<span class="mw-page-title-main">Ebu Hureyre</span> sahabe

Ebu Hureyre (Arapça: أبو هريرة‎ ‎;, Yemen asıllı sahabe. Gerçek adı bilinmemekle birlikte Müslüman olmadan önceki adının Abdüamr, Sükeyn, Abdüşşems olduğu yönünde farklı rivayetler vardır. Sahipsiz kedi yavrularını besleyip büyütmesinden dolayı Kedicik babası anlamına gelen Ebu Hureyre ismiyle anılırdı.

Muhammed bin Ahmed el-Kurtubi,, Eserlerinde Ehl-i Sünnet'i savunan, başta Mu’tezile olmak üzere İmâmiye, Râfiziyye, Kerrâm’îyye gibi fırkaları eleştiren âmelde Malikî, i'tikatta Eş’ari olmakla birlikte, mezhep taassubuna karşı tavır takınan ve taklitçiliği bir metot olarak benimsemediğini dile getiren Endülüslü ve Arap, muhaddis, müfessir, fakih, dilci ve kıraat âlimi.

Bu liste, Kur'an'ın indirilmeye başladığı 7. yüzyıl'dan günümüze kadar literatürdeki müfessirleri ve varsa eserlerini toplu halde içermektedir. Müfessirin yaşadığı yüzyıl için, ölüm tarihi esas alınmıştır.

Muhammed Zahid Kevserî, Osmanlı dönemi din alimi, düşünür ve yazar.

Bu liste İslam peygamberi Muhammed'in sahabelerini alfabetik olarak göstermektedir. Sahabe, Muhammed'i hayatında en az bir defa görmüş kişilerdir. Sayılarının 124.000 civarında olduğu sanılmaktadır. İlk sahabe eşi Hatice, son ölen sahabe Ebu Tufeyl Âmir bin Vâsile el-Leysî'dir.

<span class="mw-page-title-main">Ubade bin Samit</span>

Ubade bin Samit, İslam peygamberi Muhammed'in sahabesi.

Fedek, Hayber Muharebesi'nden sonra yarısı Muhammed'e verilen, Medine'ye yaklaşık 150 km. uzaklıkta Medine ile Hayber arasında Yahudilerin yaşadığı köy.

<span class="mw-page-title-main">Hucr bin Adiy</span> Ali taraftarlığından dolayı Muaviye tarafından öldürtülen kişi

Hucr bin Adiy veya tam adıyla Ebu Abdurrahman Hucr b. Adiy b. Muaviye b. Cebele el-Kindî el-Kufî, Ali taraftarlığından dolayı Muaviye tarafından öldürtülen kişi.

<span class="mw-page-title-main">Mâlik el-Eşter</span>

Mâlik bin el-Hâris bin Abdiyağûs bin Mesleme el-Eşter, Yemenli Arap komutan. Cemel ve Sıffın Savaşlarında Ali'nin yanında yer almıştır. Suriye ve Irak cephelerinde savaşmıştır. Yermük Muharebesi'nde bir gözünü kaybettiği için 'göz kapağı ters çevrilmiş' anlamına gelen el-Eşter lakabıyla tanınmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Sa'd bin Ubade</span> Muhammedin ardından halife adayı olmuş sahabe

Ebû Kays Sa‘d b. Ubâde b. Düleym b. Hârise el-Ensârî, İslam peygamberi Muhammed'in sahabesi.

İbn Maḍā veya Ebü’l-Abbâs Dil âlimi, Zâhirî fakihi ve matematikçidir.

Müceddid, dine bir "yenilik" getiren kişiler için kullanılan İslami bir terimdir. Müslüman geleneğine göre, İslam'ı yeniden canlandırmak, onu yabancı unsurlardan temizlemek ve onu orijinal saflığına geri döndürmek için İslam takvimindeki her yüzyılının başında ortaya çıkan kişiyi ifade eder. Müceddide yüzyılın en büyük Müslümanı gözüyle bakılır.

Ebu Abdullah Hüseyin Veya Bâd b. Dûstek 983-1085 Yılları Arasında Hüküm Süren Mervani Devleti Kurucusu Olan Kürt Hükümdar ve Komutandır. Kürtlerin Humeydiye Aşireti Çârbuhtî Oymağına Mensuptur. Adı Bâz, künyesi Ebu Şucâtır. Ebu Abdullah Hüseyin Bâd b. Dostık, Bâz’ın kardeşidir. Mervanilerin kurucusu Ebu Abdullah el-Hüseyn bin Düstek el-Baz el-Kürdî el-Humeydî Bad, silahlandı ve bir savaş şefi oldu, popülerlik kazandı onuncu asrın ortasından itibaren Doğu Anadolu'da fetihlere girişti. İlk önce güneyden gelerek Erciş'i ve çevresindeki müstahkem (sağlam) mevkileri aldı. (Bad), nüfuzunu kuvvetlendirerek, Büveyhiler’in hakimiyetindeki Diyarbakır ve Silvan ve Nusaybin'i ele geçirdi.

Hakim bin Hizam, İslam peygamberi Muhammed'in sahabelerinden birisi ve Hatice'nin yeğeniydi. Hatice'den iki yaş küçük, Muhammed'den ise on üç yaş büyüktü. Ticaret amacıyla yazın Şam’a, kış mevsiminde Yemen’e gitti ve yarımadadaki panayırları dolaştı. Henüz Müslüman olmadığı dönemde, ticaretten kazandığı parayı kavmindeki fakirlere dağıtması, köle azat edip kurbanlar kesmesi, boykot sırasında Müslümanlara yardım etmesi ve Bedir Muharebesi’nde Kureyş’i savaştan vazgeçirmeye ikna etme girişimleri kişiliğinin ve öneminin anlaşılması açısından önemli bir yere sahiptir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.