İçeriğe atla

Kaydırıcı kuvvet

Kaydırıcı kuvvet, belli bir değeri ve hizası olmayan ancak cisimlerin belirli kısımlarını verilen yöne çekerken diğer kısmını tam zıt yönde çeken bir kuvvettir. Eğer bu kuvvetler birbirlerine göre ayarlanır ve hizalandırılırsa bu kuvvetlere sıkıştırma kuvveti denir. Bu duruma örnek olarak bir deste kağıdı verebiliriz. Kağıtlar yukarıdan itilirken ve aynı zamanda aşağı kısmından zıt yönde itilirlerse kağıtlar kaymaya başlar. Bir diğer örnek ise sivri çatılı evlerdir. Bu evlere rüzgâr etki ettiğinde evin duvarlarına rüzgâr yönünde bir kuvvet etki ederken, evin tabanına tabanından zıt yönde bir kuvvet etki eder. William Nash kayma kuvvetini; “Bir cismin içerisinden geçen bir düzleme etki eden kuvvete kayma kuvveti denir.” ile ifade etmiştir.[1]

Shearing forces push in one direction at the top, and the opposite direction at the bottom, causing shearing deformation.


Kayma kuvveti cismin üzerine etki ederken aynı zamanda tabanında ise zıt yönde bir kuvvet uygular.

Çelik ve cıvataların kayma kuvveti

Bu bölümde bir miktar çeliğin üzerine etki eden kayma kuvvetinin nasıl çözüleceğini göstereceğim. Gerilme kuvvetinden kayma kuvvetine geçerken kullanılan çarpım sabiti 0,58-0,62 arasında cisimlere göre değişkenlik gösterir, ortalama bir değer olarak 0,6 alabiliriz.

(MPa=maximum gerilim kuvveti)

EN8 olarak adlandırılan çeliğin gerilim kuvveti 800 dür. Hafif, yumuşak bir çeliğin ise 400 dür. 25mm yarıçapında yuvarlak bir EN8 çeliğine etki eden kayma kuvveti; 25mm yuvarlak çeliğin alanı=12.52*π = 490.8 mm2 0.8 kN/mm2 x 490.8 mm2 = 392.64 kN = 40 ton X 0.6 (gerilme kuvvetinden kayma kuvvetine geçiş) = 24 ton

Cıvatalı parçalarda çalışırkenki oluşan zorluk cisimler arasındaki sürtünmeden dolayı ortaya çıkmaktadır. Parçaların birbirlerine uygun bağlanması sürtünme kuvvetinin korunumu için önemlidir.

Kaliteli bir cıvatanın 12.9 büyüklüğünde gerilme kuvveti vardır bu da =1200 MPa (1 MPa = 1 N/mm2) veya 1.2 kN/mm2 ve emniyet yükü =900 MPa = 0.9 kN/mm2

Kaliteli bir cıvatanın 4.6 büyüklüğünde gerilme kuvveti vardır buda =400 MPa (1 MPa = 1 N/mm2) veya 0.4 kN/mm2 ve emniyet yükü =600 MPa = 0.6 kN/mm2 kayma kuvveti = bir cisme teğet olarak etki eden kayma kuvvetidir.

Bir cismin üzerine ayarlanmamış ve farklı yönlerde bulunan iki kayma kuvveti uygulanırsa cisimde çatlamalara veya yırtılmalara

A crack or tear may develop in a body from parallel shearing forces pushing in opposite directions at different points of the body. If the forces were aligned and aimed straight into each other, they would pinch or compress the body, rather than tear or crack it.

sebep olur. Eğer kuvvetler düzeltilip birbirlerine hedeflendirilirlerse cismi yırtmak veya çatlatmak yerine sadece sıkıştırırlar.

Kaynakça

  1. ^ William A. Nash (1 Temmuz 1998). Schaum's Outline of Theory and Problems of Strength of Materials. McGraw-Hill Professional. s. 82. ISBN 978-0-07-046617-3. 1 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2012. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kuvvet</span> kütleli bir cisme hareket kazandıran etki

Fizik disiplininde, kuvvet bir cismin hızını değiştirmeye zorlayabilen, yani ivmelenmeye sebebiyet verebilen - hızında veya yönünde bir değişiklik oluşturabilen - bir etki olarak tanımlanır, bu etki diğer kuvvetlerle dengelenmediği müddetçe geçerlidir. Itme ya da çekme gibi günlük kullanımda yer alan eylemler, kuvvet konsepti ile matematiksel bir netliğe ulaşır. Kuvvetin hem büyüklüğü hem de yönü önemli olduğundan, kuvvet bir vektör olarak ifade edilir. Kuvvet için SI birimi, newton (N)'dur ve genellikle F simgesi ile gösterilir.

<span class="mw-page-title-main">Triboloji</span>

Triboloji, sürtünme, aşınma ve yağlama konularını inceleyen bilim ve teknoloji dalıdır. Triboloji sözcüğü eski Yunan dilindeki τριβο (tribo) "sürtünme" ile λόγος (logos) "prensip veya mantık" kelimelerinden türetilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Dayanım</span>

Dayanım ya da mukavemet, cisimlerin çeşitli dış etkiler ve bu dış etkilerin neden olduğu iç kuvvetler karşısında gösterecekleri davranış biçimini inceleyen bilim dalıdır. Mekanik biliminin bir alt kolu olan mukavemet bilimi rijit olmayan cisimlerin mekaniği olarak da tanımlanabilir. Rijit cisimler mekaniği, cisimlerin üzerlerine etkiyen dış tesirler ile şekillerini değiştirmediğini kabul ederken, rijit olmayan cisimler mekaniği şekil değiştirmeleri de göz önüne alır. Teori, yapının bir ya da iki boyutlu öğelerinin incelenip, sonra bunların gerilim düzeylerinin iki boyutlu ve üç boyutlu olarak varsayılıp üç boyuta genelleştirilmesi ve maddelerin elastik ve plastik davranışları hakkında daha tam bir teori geliştirilmesiyle başlamıştır. Maddelerin mekaniğinin önemli kurucu ve öncülerinden biri Stephen Timoshenko’dur.

<span class="mw-page-title-main">Newton'un hareket yasaları</span> Bilimsel Yasalar

Newton'un hareket yasaları, bir cisim üzerine etki eden kuvvetler ve cismin yaptığı hareket arasındaki ilişkileri ortaya koyan üç yasadır. İlk kez Isaac Newton tarafından 5 Temmuz 1687 tarihinde yayımlanan Philosophiae Naturalis Principia Mathematica adlı çalışmada ortaya konmuştur. Bu yasalar klasik mekaniğin temelini oluşturmuş, bizzat Newton tarafından fiziksel nesnelerin hareketleri ile ilgili birçok olayın açıklanmasında kullanılmıştır. Newton, çalışmasının üçüncü bölümünde, bu hareket yasalarını ve yine kendi bulduğu evrensel kütleçekim yasasını kullanarak Kepler'in gezegensel hareket yasalarının elde edilebileceğini göstermiştir.

1. Yasa
Eylemsiz referans sistemi adı verilen öyle referans sistemleri seçebiliriz ki, bu sistemde bulunan bir parçacık üzerine bir net kuvvet etki etmiyorsa cismin hızında herhangi bir değişiklik olmaz. Bu yasa genellikle şu şekilde basitleştirilir: “Bir cisim üzerine dengelenmemiş bir dış kuvvet etki etmedikçe, cisim hareket durumunu korur.”
2. Yasa
Eylemsiz bir referans sisteminde, bir parçacık üzerindeki net kuvvet onun çizgisel momentumunun zaman ile değişimi ile orantılıdır:
<span class="mw-page-title-main">Mıknatıs</span> manyetik alan üreten nesne veya malzeme

Mıknatıs ya da demirkapan, manyetik alan üreten nesne veya malzemedir. Demir, nikel, kobalt gibi bazı metalleri çeker, bakır ve alüminyum gibi bazı metallere ve metal olmayan malzemelere etki etmez.

Eylemsizlik Momenti, cisimlere etkiyen kuvvet. Eylemsizlik kuvveti sistemin ivmesiyle zıt yönde oluşur.

Dinamik, cisimlerin, çeşitli kuvvetler altında, hareketlerindeki değişiklikleri inceleyen bilim dalıdır. Başka bir ifadeyle: Dinamik, harekete sebep olan ve hareketi değiştiren unsurları inceler.

<span class="mw-page-title-main">Kanat</span> hayvan ya da cansız bir objenin uçmasını sağlayan organ ya da parça

Kanat, uçma veya hareket etme amacıyla kullanılan ve genellikle kuşlar, böcekler veya uçaklar gibi hayvanlar veya araçlar tarafından kullanılan bir yapıdır. Kanatlar, aerodinamik prensiplere dayalı olarak tasarlanmış ve şekillendirilmiştir, böylece hava akışını kontrol ederek uçuş veya hareket sağlayabilirler. Kanat belli bir evrimsel ve biyolojik süreç sonrası oluşabilmesinin yanı sıra beşeri olarak da modellenebilip uçmak veya bir sıvı içerisinde hareket sağlamak için de özelleştirilebilmektedir.

Ağırlık, bir cisme uygulanan kütleçekim kuvvetidir. Ağırlığın birimi newton'dur ve simgesi 'N' olarak gösterilir. Bir kiloluk bir cisim dünyada yaklaşık 9,8 Newtondur. Ölçü aracı dinamometredir. Kütleçekim kuvveti, çekim merkezinden uzaklaştıkça azalacağından Dünya'nın geoit şeklinden dolayı kutuplara gidildikçe artar, ekvatora gidildikçe azalır..

<span class="mw-page-title-main">Sürtünme kuvveti</span> temas halinde olan iki nesnenin arasında oluşan ve harekete karşı koyan kuvvet

Sürtünme kuvveti, temas halinde olan iki cismin veya yüzeyin birbiri üzerinden kaymasını engelleyen kuvvete verilen isimdir. Cismi harekete geçirebilir ya da cismin hareketine karşı koyabilir. Sanılanın aksine sürtünme kuvveti her zaman cismin hareketine ters yönde değildir. Bu kuvvetin ortaya çıkması için hareket gerekmez ancak hareketin olduğu durumlardaki (kinetik) sürtünme kuvveti, hareketin olmadığı durumdan (statik) farklıdır.

<span class="mw-page-title-main">Hidrostatik</span>

Akışkan statiği ya da hidrostatik, hareketsiz akışkanlar üzerinde çalışmalar yapan akışkan mekaniğinin dalı. Hangi akışkanların durağan dengede hareketsiz kaldığıyla ilgili yapılan çalışmaları kabul eder ve akışkan dinamiğiyle karşılaştırıldığında hareket halindeki akışkanları inceler.

<span class="mw-page-title-main">Normal kuvvet</span>

Normal kuvvet (Fn), cisimler arasında bulunan temas yüzeylerine dik bulunan, cisimlerin birbirleri içinden geçmesini engelleyen bir kuvvettir.

Akışkanlar dinamiğinde, sürüklenim bir sıvı içerisinde hareket eden bir cismin hareket yönüne zıt yönde etki eden kuvvet topluluğuna denir. Bu kuvvet iki sıvı yüzeyi arasında veya bir katı ve bir sıvı yüzeyi arasında olabilir. Diğer durdurucu kuvvetler nazaran sürüklenim kuvveti hıza bağlıdır. Bir sıvının akış yönü hizasında bulunan katı bir cisme göre, sürüklenim kuvvetleri sıvının hızını her zaman azaltır.

Serbest cisim diyagramı veya kuvvet diyagramı, genellikle mühendis ve fizikçilerin bir cisim üzerindeki kuvvet ve momentleri analiz edebilmelerine sağlayan veren kaba çizimden meydana gelen görsel bir araçtır.

Gerilme, fizikte, ip, kablo, zincir veya demir çubuk, kafes kiriş gibi üç boyutlu cisimlere her iki uçtan uygulanan çekme kuvveti olarak tanımlanmaktadır. Atomik seviyede, atom veya moleküller birbirinden ayrılıp elektromanyetik potansiyel enerji kazandığında, gerilme oluşur. Gerilmiş olan çubuk veya ip eski konumlarına gelebilmek için uçlarına bağlanıp germe uygulayan objeleri ters bir kuvvetle çekecektir. Sıkıştırmanın tersi gerilmedir. Fizikte, gerilme bir kuvvet olmamasına rağmen, Newton veya pound-kuvvet birimleriyle tanımlanmaktadır. İp veya tel gibi objeler, uçlarına bağlanıp gerilmelerini sağlayan objelere tersi yönde kuvvet uygularlar. Gerginlikten dolayı oluşan bu kuvvetlere germe kuvveti denilmektedir. İp veya tellerin bağlı olduğu objelerde; ivmenin sıfır olduğu dengede olan veya ivmelenmenin ve kuvvetin olduğu iki olası sistem vardır.

<span class="mw-page-title-main">Sürekli ortamlar mekaniği</span>

Sürekli ortamlar mekaniği, ayrı parçacıklar yerine tam bir kütle olarak modellenen maddelerin mekanik davranışları ve kinematiğin analizi ile ilgilenen mekaniğin bir dalıdır. Fransız matematikçi Augustin-Louis Cauchy, 19. yüzyılda bu modelleri formüle dökmüştür, fakat bu alandaki araştırmalar günümüzde devam etmektedir. 

<span class="mw-page-title-main">Ekstrüzyon</span>

Ekstrüzyon, enine kesitsel bir profil nesneleri oluşturmak için kullanılan bir süreçtir. Bir malzeme, arzu edilen bir kesitin bir kalıbı boyunca itilir. Basma gerilmeleri ile malzemenin sıkıştırılması ve bir kalıptan o kalıbın şeklini alarak akmaya zorlanması ile gerçekleştirilen şekillendirme işlemidir. Bu sürecin diğer imalat süreçleri üzerindeki iki ana avantajı, çok karmaşık enine kesit oluşturma yeteneği ve basınçlı ve kayma gerilmeleri ile karşılaşan materyallerin kırılgan olmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Rijitlik</span>

Rijitlik, bir cismin uygulanan kuvvete tepki olarak deformasyona karşı koyma direncidir.

<span class="mw-page-title-main">Saplama cıvatası</span> Dişli çubuk

Saplama olarak da bilinen dişli çubuk uçları cıvata dişli nispeten uzun bir çubuktur; vida dişi, çubuğun tüm boyunda da olabilir. Gerilim altında kullanılmak üzere tasarlanmıştır. Çubuk şeklindeki dişli çubuğa genellikle tam boy dişli saplama denir.

<span class="mw-page-title-main">Gelgit kuvveti</span>

Gelgit kuvveti veya gelgit oluşturan kuvvet, bir cismi, diğer cisimden gelen yerçekimi alanındaki güçteki uzamsal değişimler nedeniyle başka bir cismin kütle merkezine doğru veya bundan uzağa doğru uzatan bir yerçekimi etkisidir. Katı dünya gelgitleri, gelgit kilitlenmesi, gök cisimlerinin parçalanması ve Roche sınırı dahilinde halka sistemlerinin oluşumu ve aşırı durumlarda nesnelerin spagettileşmesi dahil olmak üzere gelgitlerden ve buna bağlı diğer etkilerin oluşumundan sorumludur. Bunun nedeni, bir cismin bir diğerinin uyguladığı yerçekimi alanının, o cismin parçaları arasında sabit olmaması nedeniyle yakın kısmın, uzak kısma göre daha güçlü bir şekilde çekilmesidir. Oluşan bu fark yakın tarafta pozitif, uzak tarafta ise negatiftir, bu da nesnenin gerilmesine neden olmaktadır. Bu nedenle gelgit kuvveti aynı zamanda diferansiyel kuvvet, artık kuvvet veya yerçekimi alanının ikincil etkisi olarak da bilinmektedir.