Kayalıdere, Varto
| Kayalıdere | |
|---|---|
 | |
 Muş'un Türkiye'deki konumu | |
  Kayalıdere Kayalıdere'nin Muş'taki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Muş |
| İlçe | Varto |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 1403 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 89 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0436 |
| İl plaka kodu | 49 |
| Posta kodu | 49600 |
Kayalıdere, Muş ilinin Varto ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
Köyün eski adı, 1928 yılı kayıtlarında Aşağı Hınzor olup, Ermenicede "xıntsor" sözcüğü "elma" anlamına gelmektedir.[3]
Köy günümüzde Muş'un Varto ilçesi sınırlarındadır ve daha çok batısında bulunan Urartu Kalesi ve Urartu Kaya Mezarı ile bilinir. II.Sarduri (M.Ö.764-735) döneminde[4] yapıldığı tahmin edilen kale ve kaya mezarı Urartu döneminin Muş'taki en sağlam kalabilmiş yapısıdır. Kale ve kaya mezarı 1965 yılında İngiliz arkeolog C.A.Burney tarafından incelenmiştir. Burney'e göre kale bölgeye hakim bir Urartu valisi tarafından yaptırılmıştır. Kalenin kurulduğu tepe Urartuların batı yönündeki Elazığ ve Malatya bölgesine çıkış yolunun kontrol noktasıdır. Kale inşası için Murat Nehri'nin Tepeköy'den gelen Varto Çayı ile birleştiği alanı gayet iyi bir şekilde gören ve kontrol altında tutan bir yer tercih edilmiştir. Kazılarda kale, tapınak, şarap mahzeni, kaya mezarı ve küçük kalıntılar bulunmuştur.[5] Bulunan kalıntılarda sembollere rastlanmakla beraber herhangi bir yazılı belgeye ulaşılamamıştır. Tapınak ve kaya mezar hala ayakta olmakla beraber özellikle kaya mezar kaçak kazılarla tahrip edilmiştir. Kalenin kurucu valisine ait olduğu tahmin edilen kaya mezarı kalenin kurulduğu kayalığın güney tarafındaki kayalıklara oyma ile inşa edilmiştir. Altı odalı olan bir mezardır. Urartuların yıkılışından sonra doğu ile batı arasındaki geçişi sağlayan Murat Nehri takipli yol pek kullanılmaz hale gelmiştir. Böylece Kayalıdere ve diğer Murat Nehri civarları önemini kaybetmiştir. Henüz somut bir adım atılmamış olmakla beraber Kayalıdere ören yeri ile ilgili olarak 23/02/2012 tarihinde TBMM'ye soru önergesi verilmiştir[6] Muş'un önemli tarihi yerlerinden biri olan ve Urartu dönemini aydınlatan köy ve ören yerinin 2017'de tamamlanması planlanan Alparslan II Baraj suyu altında kalacağı tespit edilmiştir.[7]
Coğrafya
Köy, Muş il merkezine 72 km, Varto ilçe merkezine 24 km uzaklıktadır.[8]
Nüfus
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 89[2] |
| 2021 | 92[2] |
| 2020 | 96[2] |
| 2019 | 102[2] |
| 2018 | 94[2] |
| 2017 | 75[2] |
| 2016 | 70[2] |
| 2015 | 79[2] |
| 2014 | 91[2] |
| 2013 | 87[2] |
| 2012 | 86[2] |
| 2011 | 88[2] |
| 2010 | 100[2] |
| 2009 | 94[2] |
| 2008 | 90[2] |
| 2007 | 79[2] |
| 2000 | 77[9] |
| 1990 | 186[10] |
| 1985 | 254[11] |
| 1965 | 254[12] |
Kaynakça
- ^ "Kayalidere, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 23 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Muş Varto Kayalıdere Köy Nüfusu". Nufusune.com. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2020.
- ^ Nişanyan, Sevan. "Index-Anatolicus: Türkiye yerleşim birimleri envanteri". nisanyanmap.com. 25 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2020.
- ^ Muş ili ve ilçeleri 2009 yılı arkeolojik yüzey araştırmaları
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2020.
- ^ ALPARSLAN II BARAJI VE HES PROJESİ ÇEVRE VE SOSYAL YÖNETİM PLANI
- ^ "Kayalıdere Köyü". YerelNet.org.tr. 6 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2020.
- ^ "İl, ilçe ve bucaklara göre köy nüfusları - 2000". TÜİK. 17 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
