İçeriğe atla

Kayak (kış sporu)

diğer anlam için Kayak sayfasına bakınız.

Kayak, insanların kar üzerinde ağırlığı daha geniş bir alana yayarak, yumuşak kara batmadan, kaymayla ilerlemesine yarayan, adım atıldığında ise ortası esneyerek kara yapışıp ayakla vücudu ileri itme imkânı veren araç ve bu araç kullanılarak yapılan bir spor dalı. Kayak sporu için özel olarak kayak merkezi, kayak alanı, kayak tüneli, kayak pisti, teleski tesisleri kurulur.

Modern "Kuzey Disiplini" kayakları sürücünün ağırlığına uygun esneklikte seçilir, ortası altına termometreye bakarak değişik sertlikte mum sürülür ya da kılı geriye bakan posteki döşelidir. Kayak kenarlarında da (karda balık iskeleti şeklinde iz bırakan) tırmanmalarda tutunma kolaylığı ve kenar aşınmasına karşı dayanıklılık için çelik bantlar kullanılır. Makina gücüyle yükselme temelli, yani tırmanma için hiç kullanılmayan "Alp Disiplini" kayakları ise kayağın hassas kontrolünü kolaylaştıran kısa boy, sabit topuklu bağ ve hızlı iniş için çok kaygan alt yüzey temelli olur. Ayrıca kendine has kayaklı karda atlama ve iki ayağın birlikte bağlı olduğu genişçe tek bir kayak ile yapılan spor dalları vardır. Kayak yapımında kayak takımı, kayak botu, kayak kaskı, monoski, kayak batonu, kayak kıyafeti ekipmanları kullanılır.

Tarihçe

Kayağın ilk çıkış şekli, insanların karda batmamak için çeşitli ağaçlardan çeşitli şekilde parçalar yapması olarak düşünülür. Tarihçesi 10-20000 yıl öncesine ait ilk kayaklar, dişbudak, betula ve çam ağaçlarından yapılmış olup, bunların kara tutunmalarını artırmak için çam ağacından yapılanların taban ortaları katranla, betuladan yapılan kayaklarda deriyle kaplanmıştır.

Kayağın ilk ortaya çıktığı ve kullanıldığı bölgeler; Sibirya, Moğolistan ve Altaylar'dır. Bu bölgede 10-20000 yıl öncesinden kalma mağara resimleri ayakları kayaklı insanlar resmetmektedir.[1] En eski kayak buluntuları 8000 yıl öncesinden Kuzey Rusya'da Vis'de bulunmuştur.

Daha sonra kullanım bölgeleri, Kuzey Amerika, Balkanlar, Anadolu ve Kuzeybatı yönünde İskandinavya ile İzlanda'ya doğru yayılmıştır. Norveç'te bulunan 5000 yıllık kaya resimleri (Alstahaug, Nordland) kayak kayan adam içermektedir; bunlardan biri 1994 Kış olimpiyatları grafikleri için esin kaynağı olmuştur.[2] 1921 yılında İsveç'te bulunan çam ağacından yapılmış ilkel kayağın (Hoting Ski) 4500 yaşında olduğu saptanmıştır.

Jacques de la Tocnaye adlı bir Fransız gezgin 1799 da yenice tamamen araba yolu haline getirilmiş olan Oslo Bergen arasının en yüksek bölgesinde postanın Filefjell dağının arkasındaki bölgeye ayağı kayaklı bir postacı tarafından, atı da atlıyı da yutacak kadar derin kar tabakalarına batmadan, ter bile atmadan ve yürümekten çok daha daha hızlı bir şekilde ulaştırıldığını hayretle görmüş ve seyahatnamesinde yayınlamıştır.[3]

İlk zamanlar karda avlanma üstünlüğü ve ulaşım kolaylığı aleti olarak Norveç, İsveç, Finlandiya ve bazı Doğu Avrupa ülkelerinde kullanılan kayak, 15. yy.dan itibaren İsveç, Norveç, Polonya ve Rusya ordularınca kullanılmaya başlanmıştır. Önce asker idmanı, sonra genel bir spor aracı olarak benimsenmesi sonucunda, 1866'da Christiania'da (Oslo'nun eski adı) ilk kez kayak yarışmaları düzenlenmiş, bu karşılaşmaya gösterilen büyük ilgi üzerine, 1879'da Christiania'da daha büyük bir organizasyon gerçekleştirilerek kayakla atlama yarışmaları yapılmıştır. 1880'li yıllarda Norveç'li Fridtjof Nansen'in 6 kişilik ekibiyle Grönland'ın kuzey ucunu kayakla geçip, daha sonra "Grönland'da Kayakla Gezi" kitabını yayınlaması, kayağa gösterilen ilginin daha da artmasına neden oldu. 1896 da Mathias Zdarsky, Alp disiplininin temellerini oluşturan yeni teknikler bularak kayakta büyük bir devrim gerçekleştirmiştir.

Dünyadaki ilk kayak kulübü 1877'de, Fridtjof Nansen'in girişimleriyle Norveç'te "Christiania Skiklub" adıyla kurulmuş, bunu 1890'da Almanya, 1894'te Avusturya, 1901'de Fransa ve 1903'te İngiltere'de kurulan kayak kulüpleri izlemiştir. 1924'te merkezi Bern'de olan Uluslararası Kayak Federasyonu (Federation International de Ski) FIS'in kurulmasıyla birlikte kayak, aynı yıl kış olimpiyatları programına dahil edilmiştir. FIS'in ilk kez 1925'te düzenlediği "Kuzey Disiplini" ile 1931'de düzenlediği "Alp Disiplini" yarışları günümüzde her iki yılda bir, ayrı yerlerde ve birbirinden bağımsız olarak yapılmaktadır.

Kayak Teknikleri

Alp disiplini: (alpine skiing ya da "downhill skiing") kar üzerinde kayaklarla birlikte yapılan, kapılardan geçerek en hızlı aşağıya inmenin temel olduğu bir yarışmadır. 1936 Kış Olimpiyatları ile birlikte olimpiyat sporları arasına katılmıştır. Sporcular olimpiyat ve dünya şampiyonalarına katılabildiği gibi, her sene dünya kupası yarışlarına da katılır. Alp disiplini kapsamında dört önemli yarış türü vardır. Bunlar, slalom (SL), büyük slalom (GS), süper büyük slalom (super-G) ve iniş disiplini yarışlarıdır.[4] Kombine Alp disiplini, ekstrem kayak, glade kayak, heliski, Alp disiplini kayak, hızlı kayak, biatlon, kapalı alanda kayak, gece kayağı, kayak dağcılığı da aittir.

Kuzey disiplini: Kuzey disiplini ise ağırlıkla düz yol ve çıkış içeren dayanıklılık temelli yarışları içerir. Topuklar serbesttir, sadece ayak uçları kayağa tutunur; böylece kayakçının dizleri dönüşlerde neredeyse kara değer. kayaklı koşu, paralimpik kros kayağı, kayakla atlama, kayakla uçma, kuzey kombine, kayak maratonu, kayakla oryantiring, kayak turu, kır kayağı, dağlık bölge kayakı, tekerlekli kayak, skijoring dahildir.

Telemark kayak: Telemark, Alp ve Kuzey kayak dallarının birleşiminden oluşmuş bir kayma tekniğidir. Kayak ayakkabılarının sadece ucunun kayağa sabitlendiği ve topuk bölgesinin serbest kaldığı, her türlü zeminde kaymaya uygun bir dönüş tekniktir. Telemark kayak tarihinin en eskilerindendir diyebiliriz. İskandinav ülkelerinde 1800'lü yıllarda ayakkabıların tahta kayağa ip ya da kablo ile ucundan bağlanmasıyla ortaya çıktı. Bu spor Amerika Birleşik Devletleri'nde 1971 yılında tekrar revize edildi. 1970 ve 80'li yıllarda popüler olmaya başladı. 1995 yılına kadar kendi adıyla anılan Uluslararası Telemark Federasyonu tarafından yönetilildi. Sonraki yıllarda Uluslararası kayak Federasyonu'na devredildi. İlk Telemark Dünya Şampiyonası Lillehammer'da (Norveç) düzenlenmiştir.[5]

Serbest stil kayak: kayağın akrobatik bir spor biçiminde yapılan çeşididir. Hava kayağı, big air, serbest sürüş, serbest kayak, moğol kayakı, kayak balesi, kayak koşusu türleri bulunuyor.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Şablon:Title=China’s Stone Age Skiers and History’s Harsh Lessons
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2018. 
  3. ^ Tocnaye, Jacques de la (1980): En franskmann i Norge i 1799 (1799da Norveç'te bir fransız). ilk baskı: Brunswick 1801. Norveççesi: Cappelens forlag.
  4. ^ "Alp disiplini". 28 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ "telemark". 11 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Kayak (kış sporu) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">2011 Dünya Üniversiteler Kış Oyunları</span>

2011 Kış Üniversite Oyunları, 25. Kış Üniversite Oyunları'dır. 11 dalda 57 ülkeden yaklaşık 3500 sporcunun mücadele edeceği organizasyon 27 Ocak-6 Şubat 2011 tarihlerinde Türkiye'nin Erzurum şehrinde düzenlenmiştir.

1972 Kış Olimpiyatları, 3 Şubat - 13 Şubat 1972 tarihleri arasında Japonya'nın Sapporo şehrinde yapılmıştır. 11. kez yapılan Kış Olimpiyat Oyunları'nda 35 ülkeden, 205'i kadın olmak üzere 1006 sporcu, 35 karşılaşma yapmışlardır. 1972 Sapporo Oyunları Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri dışında düzenlenmiş ilk olimpiyattır.

Kış sporları, genellikle karlı veya buzlu bir zeminde yapılan spor dallarının genel adı.

<span class="mw-page-title-main">Kayakla atlama</span>

Kayakla atlama, dik bir rampadan aşağı kaymayı, havalanmayı, mümkün olduğunca yükseğe atlamayı ve ardından düşmeden yumuşak bir biçimde en uzak noktaya inmeyi içeren gösterişli bir spordur.

<span class="mw-page-title-main">Alp disiplini</span> Kış sporu

Alp disiplini kar üzerinde kayaklarla birlikte yapılan, kapılardan geçerek en hızlı aşağıya inmenin temel olduğu bir yarışmadır. 1936 Kış Olimpiyatları ile birlikte olimpiyat sporları arasına katılmıştır. Sporcular olimpiyat ve dünya şampiyonalarına katılabildiği gibi, her sene dünya kupası yarışlarına da katılır. Alp disiplini kapsamında dört önemli yarış türü vardır. Bunlar, slalom (SL), büyük slalom (GS), süper büyük slalom (super-G) ve iniş yarışlarıdır.

Tuğba Kocaağa, Türk alp disiplini kayakçısı. 1.65 m boyunda 63 kg'dir.

Kuzey kombine, kayaklı atlama ve kayaklı koşunun bir araya gelmiş halidir; iki gün süren bir rekabete dayanır. Birinci günde kayakla atlama, ikinci günde kayaklı koşu etkinlikleri gerçekleştirilir. Atletler yarışlarda bireysel,sprint ve takım halinde yer alırlar. Kuzey kombine Olimpiyatlarda, Dünya Kupası'nda, Dünya Şampiyonası'nda sadece erkekler dalında yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Büyük slalom</span>

Büyük slalom, kayak sporunda Alp disiplini yarışlardan biridir. Büyük slalomda, iniş güzergâhındaki bayrakların aralıkları slalom parkurundakilerden büyük olmalıdır. Büyük slalom yarışçılarının kayakları "süper büyük slalom" ile " kayaklarından biraz daha kısayken, slalom kayaklarından uzundur. En uzun teknik etkinlik olan büyük slalom disiplininin parkuru, kıvrım ve dönüşlerle doludur. Ancak, slalom yarışı parkurunun aksine büyük slalom yarışı parkurundaki her geçit yön değişikliğini gerektirmez. Dönüşlerin sayısı, parkur-kot farkının %11 ile %15'i kadarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Süper büyük slalom</span>

Süper büyük slalom, Super G olarak da bilinen, bir Alp disiplini çeşidi. Slalom disiplini ile büyük slalom disiplini gibi tekniğe dayalı olmayan bu disiplin, iniş disiplini kadar hıza dayanan bir Alp disiplini çeşididir. Bir başka deyişle, iniş disipliniyle büyük slalomun bir araya gelmiş hâlidir.

Uluslararası Kayak Federasyonu, kayak sporlarının uluslararası alanda en yüksek yönetim kurulu olan kuruluş. Merkezi İsviçre'de olan federasyon, 1924'te kurulmuştur ve 111 ulusal üyesi vardır. Hız yarışları, kayak atlayışları, kroslar, snowboard, serbest stil gibi tüm kayak yarışlarının yönetim organıdır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Kayak Federasyonu</span>

Türkiye Kayak Federasyonu, kayak sporunun Türkiye'deki yönetim teşkilatı olan spor federasyonu.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey disiplini</span>

Kuzey disiplini, Alp disiplininin aksine karın üzerinde daha rahat hareket edebilmek için ayak topuklarının serbest bırakıldığı, sadece ayakların burun kısımlarından kayağa bağlandığı tüm kayak kayma çeşitlerini kapsayan kış sporları kombinasyonudur.

2018 Kış Olimpiyatları'nda erkekler slalom yarışması 22 Şubat 2018'de Pyeongchang'da bulunan Alpensia Spor Parkı'ndaki Yongpyong Alp Disiplini Merkezi'nde gerçekleştirildi.

<span class="mw-page-title-main">2010 Kış Olimpiyatları'nda Avusturya</span>

Avusturya, Vancouver, Kanada'da düzenlenen 2010 Kış Olimpiyatları'na 13 sporda mücadele eden 80 sporcuyla katıldı. Avusturyalı sporcular; alp disiplini, artistik buz pateni, biatlon, bobsled, kayakla atlama, kayaklı koşu, kısa kulvar sürat pateni, kızak, kuzey kombine, serbest stil kayak, skeleton, snowboard ve sürat pateni etkinliklerinde yer almıştı.

<span class="mw-page-title-main">Kayaklı koşu</span>

Kayaklı koşu, kar üzerinde kayaklarla birlikte yapılan, bir parkuru en kısa sürede bitirmeye dayalı bir spordur. 1924 Kış Olimpiyatları ile birlikte olimpiyat sporları arasına katılmıştır. 1952 Kış Olimpiyatları ile birlikte kadın sporcular da yarışmaya başlamıştır. Sporcular olimpiyat ve dünya şampiyonalarına katılabildiği gibi, her sene dünya kupası yarışlarına da katılır. Kayaklı koşu, klasik ve serbest olmak üzere iki dalda yapılır.

<span class="mw-page-title-main">Kır kayağı</span> Kar kayağı şekli

Kır kayağı, karla kaplı arazide hareket etmek için kayakçıların teleski veya diğer yardım türlerini kullanmak yerine kendi hareketlerine güvendikleri bir kayak şeklidir. Kır kayağı yaygın olarak bir spor ve eğlence aktivitesi olarak uygulanmaktadır; ancak, bazı halklar hala bunu bir ulaşım aracı olarak kullanıyor. Kır kayağı çeşitleri, spor için özel olarak tasarlanmış bakımlı parkurlara, bazen dağlık arazilere yayılan bir dizi araziye uyarlanmıştır. Modern kros kayağı, Kuzey disiplini, Alp disiplini, kayakla atlama ve Telemark kayak da dahil olmak üzere tüm kayak disiplinlerinin geliştiği orijinal kayak şekline benzer.

2022 Kış Olimpiyatları'nda kadınlar büyük slalom müsabakası, 7 Şubat Pazartesi günü Yanqing Bölgesi'ndeki Yanqing Ulusal Alp Disiplini Merkezi kayak merkezinde bulunan "Ice River" parkurunda gerçekleştirildi.

2022 Kış Olimpiyatları'nda kayaklı koşu erkekler 4 × 10 kilometre bayrak yarışı müsabakası, 13 Şubat'ta Zhangjiakou'daki Zhangjiakou Ulusal Kayaklı Koşu Kayak Merkezi'nde yapıldı. Yarışı Rusya Olimpiyat Komitesi'ni temsil eden Aleksey Çervotkin, Aleksandr Bolşunov, Denis Spitsov ve Sergey Ustyugov kazandı. Sovyetler Birliği'nin 1980'de kazandığı bayrak yarışı etkinliğinden bu yana Rus sporcular için ilk altın madalya oldu. Norveç gümüş, Fransa ise bronz madalyayı elde etti.

<span class="mw-page-title-main">Slalom (kayak)</span>

Slalom, direkler veya kapılar arasında kayak yapmayı içeren bir dağ kayağı ve snowboard disiplinidir. Bunlar Büyük slalom, Süper büyük slalom ve İniş disiplini olanlardan daha yakın aralıklıdır ve hızlı ve daha kısa dönüşler gerektirir. Uluslararası olarak FIS Alp Disiplini Dünya Kayak Şampiyonası'nda ve Kış Olimpiyat Oyunlarında yarışılmaktadır.

Özlem Çarıkçıoğlu, 2018 ve 2022 Kış Olimpiyatları'nda yarışmış Türk alp disiplini kayakçısıdır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.