Kavaklıdere Şarapları

Kavaklıdere Şarapları; 1929 yılında Ankara'da kurulan şaraphane ve burada üretilen şarap markası.

Türkiye'de kurulan ilk özel sektör şarap üreticisidir. Sevda And ve Cenap And tarafından kuruldu. Adını, Çankaya'nın Kavaklıdere semtinden ve buradan geçen ve günümüzde üzeri kapatılmış bulunan^[1] aynı adlı dereden almıştır. Firma, günümüzde Türkiye'nin 8 bölgesinde üzüm yetiştirmeye ve şarap üretmeye devam etmektedir.

İsviçre'de tanışıp evlendikten sonra 1928'de Ankara'ya yerleşen Sevda And-Cenap And çifti, Ankara'nın Kavaklıdere bölgesinde şarapçılık potansiyelini görerek ailece bu bölgede bağ ve arazileri satın almış ve 1929'da Kavaklıdere Şarap İmalathanesi adını verdikleri imalathanede gerek satın aldıkları bağlarının gerekse Ankara yöresinin diğer bağlarının üzümlerinden şarap üretmeye başlamıştır. O devirde inşa edilmekte olan Ziraat Bankası binasının inşaatında çalışan ve inşa halindeki binanın bodrum katında köyünde gördüğü yöntemle şarap üreten Macar Balaj Usta, bu süreçte çok yardımcı oldu.^[2]

Şirket, Sevda And'ın diplomat kardeşi İnsan Tunalı'nın Dışişleri'ndeki görevinden ayrılıp aile şirketine katılması ile gelişti.^[3] İnsan Tuanlı'nın, şirketin devamını sağlamak üzere evlat edindiği Uğurlu Tunalı 1943'te işe başladı; 1949'da Ankara Ziraat Fakültesi'ni bitirdi ve şirket yönetiminde sorumluluk almaya başladı.^[2]

İnsan Tunalı'nın 1953'te beyin kanaması geçirerek beklenmedik ölümü ve 1958'de Sevda And'ın bir trafik kazasında ölümü ile şirketin gelişimi durdu. Şirket bir süre Cenap And ve Insan Tunalı'nın varisleri olan dul eşi Nerime Tunalı ve manevi oğlu Uğurlu Tunalı tarafından yönetildi. Nerime Tunalı'ın ölümünden sonra ortak sayısı artan şirketin etkinlikleri durdu.^[3]

Şirketin Kavaklıdere bağ ve tesislerinin, şehir içinde kalması, bağları besleyen ana su kaynağı olan Kavaklı Derenin kurutulması nedeniyle büyütme ve geliştirme olanakları ortadan kalkmıştı. Arsanın satılıp yeni fabrika kurulmasına karar verildi ancak yeni fabrikanın Ankara'da mı Trakya'da mı kurulması hakkındaki itilaf, şirketin tasfiyesini gündeme getirdi.

Cenap And'ın ölümünden sonra yönetimde ikinci eşi Cevza Başman'ın kardeşi Mehmet Başman yer aldı. Başman, Kavaklıdere Şarapları'nın Ankara ile özdeşleştiğini, fabrikayı Ankara dışında bir yöreye taşınmasın şirkete zarar vereceğini diğer ortaklara kabul ettirdi. Akyurt'ta, Esenboğa Havaalanı karşısında satın alınan 50 hektar araziye yeni fabrika kuruldu. Fabrika 1987 bağbozumunda açıldı.

Kavaklıdere'de Şarap Fabrikası ve bağlarının bulunduğu mevkide Sheraton Otel ile Karum Ticaret Merkezi inşa edildi. Ankara Sheraton Oteli'nin binası Kavaklıdere Şarapları'nın şişesinden esinlenerek tasarlandı.^[4]

Kavaklıdere Şarapları, profesyonel bağcılık ve fidancılık çalışmalarını Türkiye'nin 8 bölgesinde sürdürmektedir.^[5][6]

Kavaklıdere Şarapları; İç Anadolu, Ege ve Doğu Anadolu'daki bağlardan hasat edilen üzümlerden üretilmektedir. İç Anadolu'daki bağlar; Ankara'nın Akyurt ve Kalecik ilçelerinde, Nevşehir'in Gülşehir ilçesinde ve Kırşehir'in Toklumen beldesinde bulunmaktadır. Ege bağları ise Manisa Kemaliye'de bulunan Pendore bağları (Pendore 1-2) ve Denizli'deki Güney bağlarından oluşmaktadır. Doğu Anadolu'da ise Elazığ'ın Aydıncık ilçesinde üzüm üretimi yapılmaktadır. Firma toplamda 645 hektarlık üzüm bağına sahiptir.^[3]

Pendore bağları

Pendore üretim tesisi

Güney bağları

Kalecik bağları

Akyurt bağları ve üretim tesisi

Kırşehir bağları

Côtes d'Avanos bağları

Côtes d'Avanos üretim tesisi

Elazığ bağları

Kavaklıdere Şarapları'na ait üretim tesisleri ve üzüm bağları.

Manisa'nın Alaşehir ilçesi yakınlarında bulunan Pendore Bağları, Kavaklıdere'nin sahip olduğu en büyük üzüm bağıdır. Yaklaşık 194 hektarlık bir alana yayılmış olan bağlarda yetiştirilen başlıca beyaz üzüm çeşidi Bornova Misketi'dir. Chardonnay ve Sauvignon Blanc türleri ise deneme amaçlı ve kısıtlı sayıda yetiştirilmektedir. Kırmızı üzüm türleri arasında ise Öküzgözü, Boğazkere, Cabernet Sauvignon, Merlot, Petit Verdot, Malbec, Syrah, Grenache, Mourvèdre, Sangiovese, Tempranillo, Montepulciano, Carignan ve Alicante Bouchet yer almaktadır.^[7] 2 milyon litre yıllık depolama kapasitesine sahip olan Pendore Üretim Tesisleri 2005 yılından itibaren faaliyet göstermektedir. Burada Château tarzı üretim yapılmaktadır.

Denizli'nin Güney ilçesinde yer alan Güney Bağları'nda, yaklaşık 97 hektarlık bir alanda Cabernet Franc, Pinot Noir, Sangiovese, Syrah, Sauvignon Blanc, Cabernet Sauvignon ve Merlot gibi üzüm türleri yetiştirilmektedir.^[3]

Nevşehir'in Gülşehir ilçesinde bulunan Côtes d’Avanos Bağları, yaklaşık 179 hektarlık bağ arazisi ile Türkiye'nin ikinci büyük tek parça bağıdır. Yaklaşık 2000 yıldır bağcılık ve şarapçılık çalışmalarının yapıldığı bölgede beyaz şaraplık üzümlerden Narince, Emir, Chardonnay ve Sauvignon Blanc; kırmızı şaraplık üzümlerden ise Kalecik Karası, Öküzgözü, Cabernet Sauvignon ve Tempranillo yetiştirilmektedir. Côtes d'Avanos Üretim Tesisi ise Ağustos 2003'ten beri faaliyet göstermektedir ve 4 milyon litre şarap depolama kapasitesine sahiptir. Tesis, bağ alanı içerisinde bulunmaktadır. Kavaklıdere Côtes d'Avanos Üretim Tesisleri'nde Château tarzı üretim yapılmaktadır. Paslanmaz çelik küvlerin ve Fransız meşe fıçıların kullanıldığı tesiste üzümler gravite sistemi ile pompa olmadan işlenmektedir.^[8]

1987 yılında Akyurt Üretim Tesisleri'nin kurulmasıyla birlikte bağcılık çalışmalarının da eş zamanlı olarak başladığı Akyurt'taki 45 hektarlık arazinin 21 hektarı üzüm bağlarına, 24 hektarı ise üretim tesisine ayrılmıştır. Bu 21 hektarlık bağ alanının 20 hektarında bölgenin yerli üzüm türü olan Kalecik Karası yetiştirilmekte; kalan 1 hektarlık alanda ise yerli ve yabancı olmak üzere 24 farklı üzüm çeşidinin adaptasyon çalışmaları yürütülmektedir. Yıllık 13,5 milyon litre şarap depolama kapasitesine sahip olan tesiste, paslanmaz çelik küvler ve Fransız meşe fıçılar kullanılmaktadır. 20.000 metrekarelik bir alan üzerine kurulu olan tesiste; saatte 5500 veya 2500 şişe kapasitelik modern şişeleme hatları ve şarap mahzenleri bulunmaktadır.^[3]

Kalecik Karası'nın anavatanı olan Kalecik'teki üzüm bağlarının çok büyük bir kısmı yakın geçmişe kadar yok olma tehlikesiyle karşı karşıyaydı. Çeşitli çevre koşulları yüzünden zarar gören bağlarla birlikte Kalecik Karası'nın nesli de tükenme tehlikesi geçirmiştir. Bu nedenle 1992 yılında türün yeniden çoğaltılması ve geliştirilmesi amacıyla Kavaklıdere Şarapları tarafından Kalecik'in köylerinde Sözleşmeli Üretici Modeli projesi hayata geçirilmiş ve bu kapsamda her 3 üreticiye 1 hektar düşecek şekilde yeniden üretim çalışmalarına başlanmıştır. Bugün Kalecik'te 400 hektardan fazla dikili Kalecik Karası bağının bulunması, Kavaklıdere Şarapları'nın başlattığı bu seferberlik çalışma sayesinde olmuştur. Firma Kalecik'teki kendi bağlarında, yaklaşık 13 hektarlık bir alanda, Kalecik Karası'nın yanı sıra Chardonnay türünün de üretimini yapmaktadır.^[3]

Kırşehir'in Toklumen beldesinde bulunan ve 84.6 hektarlık bir alana yayılmış olan Toklumen Bağları'nda şaraplık beyaz üzümlerden Viognier, Sauvignon Blanc ve Narince; şaraplık kırmızı üzümlerden ise Kalecik Karası, Öküzgözü, Boğazkere, Syrah, Cot Malbec ve Petit Verdot yetiştirilmektedir.^[3]

Elazığ'ın Aydıncık ilçesinde, Keban Baraj Gölü'nün yakınlarındaki yaklaşık 23 hektarlık bir alana yayılmış olan Aydıncık Bağları'nda yalnızca Öküzgözü türünün üretimi yapılmaktadır.^[3]