İçeriğe atla

Kavılca buğdayı

Kavılca buğdayı (Emmer)
Ekilmiş kavılcanın kılçıkları
Biyolojik sınıflandırma
Cins: Triticum
Tür: dicoccum
Sinonimler
  • Spelta amylea (Ser.) Ser.
  • Triticum amyleum Ser.
  • Triticum armeniacum (Stolet.) Nevski
  • Triticum arras Hochst.
  • Triticum atratum Host
  • Triticum cienfuegos Lag.
  • Triticum dicoccum Schrank.
  • Triticum dicoccoides
  • Triticum farrum Bayle-Bar.
  • Triticum gaertnerianum Lag.
  • Triticum immaturatum Flaksb. nom. inval.
  • Triticum ispahanicum Heslot
  • Triticum karamyschevii Nevski
  • Triticum maturatum Flaksb. nom. inval.
  • Triticum palaecocolchicum (Menabde) L.B. Cai
  • Triticum palaeocolchicum Menabde
  • Triticum subspontaneum (Tzvelev) Czerep.
  • Triticum tricoccum Schübl.
  • Triticum volgense (Flaksb.) Nevski

Kavılca buğdayı bir çeşit kılçıklı buğdaydır.[1] Kavılca buğdayı tetraploiddir (2n = 4x = 28 kromozom).[2] Evcil türleri Triticum turgidumun alt türü dicoccum ve Triticum turgidum un alt türü durumdur. Bitkinin yabani türü Triticum turgidumun alt türü dicoccoidestir. Yabani ve evcil tür arasındaki ana fark yabani türün olgunlaşan tohumunun çatlayarak toprağa saçılmasıdır. Evcil türde ise tohum bütün halde kalır; dolayısıyla hasadı daha kolaydır.[3]

Siyez buğdayı ile birlikte, Kavılca buğdayı Yakın Doğunun en erken evcilleştirilen mahsullerindendir. Antik dünyada yaygın olarak kültüre alınan bu bitki günümüzde Avrupa ve Asyanın dağlık bölgelerinde yetişen bir relikt bitki durumundadır. Türkiye'de yok olmak üzere iken kurtarılıp, şu anda Ardahan Merkez ve İlçelerinde Kars ilinin Ardahan sınır köylerinde tarımı yapılmaktadır.[1]

İngilizcede emmer ya da spelt, İtalyancada farro[4] ve Almancada Emmer ya da Zweikorn olarak bilinir.

Kaynakça

  1. ^ a b Şekercioğlu, Çağan (9 Eylül 2019). "Kavılca nedir?". www.kavilca.com.tr. 11 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2019. 
  2. ^ "Complex Bread Wheat Genome Cracked - Nat Geo Food". 17 Temmuz 2017. 5 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2019. 
  3. ^ Weiss, Ehud and Zohary, Daniel (Ekim 2011), "The Neolithic Southwest Asian Founder Crops, Current Anthropology, Vo 52, Supplement 4, p. S240
  4. ^ "Kavılca Buğdayı". turizm.ikcu.edu.tr. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi. 11 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2019. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Buğday</span>

Triticum aestivum (buğday), Triticum cinsine bağlı bütün dünyada ıslahı yapılmış tek yıllık otsu bitki türüdür. Değişik araştırmacıların yaptıkları araştırmaların ışığında buğdayın gen merkezi olarak Güney Türkmenistan, Anadolu, Batı İran ve Kafkasya kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Pirinç</span> Buğdaygiller (Poaceae) familyasından otsu bir bitki türü

Pirinç, Buğdaygiller familyasından Oryza sativa veya daha az yaygın olarak Oryza glaberrima türüne ait bitki ve bu bitkinin tohumlarıdır. Yabani pirinç adı genellikle terim her ne kadar yabani ve evcilleştirilmiş olsa da Zizania ve Porteresia cinslerinin türleri için kullanılır ayrıca ilkel veya ekilmemiş Oryza çeşitleri için de kullanılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Kaya güvercini</span> kuş türü

Kaya güvercini, yabani güvercin ya da bayağı güvercin Güvercingiller (Columbidae) familyasında yer alan bir kuştur. Günlük konuşma dilinde bu kuş yalnızca "güvercin" olarak anılır.

<span class="mw-page-title-main">Asya mandası</span>

Asya mandası, kısaca manda, Boynuzlugiller (Bovidae) familyasının sığırlar (Bovinae) alt familyasına ait bir memeli türü. Çoğunlukla evcil olarak yetiştirilen mandaların yabani nüfusları önemli ölçüde azalmıştır.

<i>Bos mutus</i>

Bos mutus, Tibet öküzü, Tibet sığırı, Yak veya Hotoz olarak da bilinir. Boynuzlugiller (Bovidae) familyasından Tibet, Himalaya bölgeleri ve Moğolistan'da bulunan uzun tüylü kamburlu bir sığır türüdür. Büyük evcil bir nüfusa ek olarak küçük korunmasız vahşi bir yak nüfusu vardır. Evcilleri de, yabanileri de sürü hayvanlarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Tavşan</span> kemirici memeli

Tavşan, Lagomorpha takımı içinde sınıflandırılan tavşangiller (Leporidae) familyasını oluşturan memeli türlerinin ortak adıdır. Yavru bakımları çok azdır. 7 gün baktıktan sonra anne tavşan yavru tavşanı bırakır.

<span class="mw-page-title-main">Alageyik</span> hayvan

Alageyik ya da Yağmurca geyikgiller (Cervidae) familyasından, göçmen olmayan ve sürü oluşturan, kürek boynuzlu ve benekli gececil bir geyik türüdür. Dünyada en saf yabani alageyiklerin bulunduğu tek yer Antalya'dır ve yöre halkı tarafından Benekli geyik adı da verilmektedir. Sonradan insanlar tarafından asırlar içinde bütün Avrupa'ya yayılmıştır. İran'ın batı kıyıları ötesinde Asya'da doğal olarak bulunmazlar.

<span class="mw-page-title-main">Sığır</span> geviş getirenlerden, boynuzlu büyükbaş evcil hayvanların genel adı

Sığır, memeliler (Mammalia) sınıfının, çift toynaklılar (Artiodactyla) takımının, boynuzlugiller (Bovidae) familyasının sığırlar (Bovinae) alt familyasından evcil büyükbaş hayvan. Çoğunlukla evcil olan, kaba ve hantal yapılı, kuyrukları püsküllü, boynuzlu büyükbaş hayvanlardır. Mideleri dört gözlüdür ve geviş getirirler. Üst çenelerinde kesici dişleri bulunmaz. Otları alt çenelerinin dişleriyle keserler. Boynuzları daimidir. Kırıldığında bir daha yeniden çıkmaz.

<span class="mw-page-title-main">Çağantogay İlçesi</span>

Çağantogay İlçesi, Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesinin kuzeyinde Tarbagatay İli toprakları içinde bir ilçedir.

<span class="mw-page-title-main">Cafer Höyük</span>

Cafer Höyük, Malatya il merkezinin yaklaşık 40 km. kuzeydoğusunda bulunan höyük bugün için Karakaya Barajı suları altında kalmıştır. Bölgenin günümüzde 9 bin yıl önce iskan edildiği düşünülmektedir. Paleolitik Çağ insanlarının, Malatya civarında sık rastlanan mağaralardan çıkıp yabanıl tahıl devşiriciliği ile yerleşik yaşama geçtikleri, ardından da tarıma başladıkları anlaşılmaktadır. Ancak hayvan evcilleştirildiğine ilişkin bir bulgu yoktur.

Akarçay Tepe Höyük ya da Akarçay Höyük, Şanlıurfa il merkezinin batısında, Birecik ilçesinin 15 km. güneyinde bulunan bir höyüktür. Yaklaşık 350 x 150 metre büyüklüğündeki höyük 6 metre yüksekliktedir. Çanak çömlek yayılımına göre yerleşmenin 2,9 hektarlık bir alana yayıldığı belirtilmektedir.

Can Hasan 3, Karaman il merkezinin 12 km. kuzeydoğusunda, Alaçatı Köyü'nün 1,5 km. kuzeyinde yer alan bir höyüktür. Tepe, 100 metre çapında ve 6 metre yüksekliktedir. Kültür katlarının 2,25 metresinin ova seviyesinin üstünde, 4,5 metresinin ise altında, fakat bunun 2,5 metresinin de taban suyu içinde olduğu belirtilmektedir. İskan edilmeden önce tepenin bir gölün kıyısında olduğu anlaşılmıştır. Araştırmalardan, höyüğü çevreleyen topraklarda bozkır niteliği gösteren bir faunanın hakim olduğu anlaşılmaktadır. Can Hasan Köyü civarındaki, aynı adla bilinen üç höyükten biridir. Can Hasan 1 Kalkolitik Çağ, Can Hasan 2 Helenistik, Roma ve Bizans yerleşimi olarak tarihlendirilmektedir. Söz konusu üç höyüğün yer aldığı ova, Toroslar'ın kuzey yamaçlarına çok da uzak olmayan, verimli bir ovadır.

<span class="mw-page-title-main">Siyez</span>

Siyez, kaplıca ya da einkorn, Fransa, Fas, Yugoslavya ve Türkiye'de yetişen, Triticum boeoticum türünden yabani buğday türünün kültüre alınmış formudur. Triticum dicoccum buğdayı ile birlikte erken dönemde kültüre alınan buğday türlerindendir. İlk kez Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yer alan Karaca Dağ'da evcilleştirildiği düşünülüyor.

<i>Triticum vulgare</i> bitki türü

(Triticum vulgare), buğdaygiller (Poaceae) familyasına bağlı buğday türüdür. Sinonimi olan Triticum aestivum kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Doğu buğdayı</span>

Triticum carthlicum, Doğu buğdayı veya İran buğdayı bir tetraploid buğday türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Durum buğdayı</span> Özellikle makarna yapımında kullanılan buğday türü

Durum buğdayı, tetraploid buğday türüdür. Durum buğdayı günümüzde yaygın olarak yetiştirilmekte olup ticari açıdan büyük öneme sahiptir. Orta Doğu'da yetişen baskın buğdaydır.

<span class="mw-page-title-main">Kümes hayvanları</span>

Kümes hayvanları, insanlar tarafından yumurtaları, etleri veya tüyleri için büyütülen evcil kuşlardır. Bu kuşlar en tipik haliyle, Galloanserae'nin, özellikle Galliformes veya Tavuksular sırasının üyeleridir. Daha büyükleri tavukçuluk ve broiler endüstrisidir.

<i>Poicephalus gulielmi</i>

Jardine'in papağanı olarak da bilinen kırmızı başlı papağan , Afrika'nın geniş bölgelerine yayılmış orta boylu, çoğunlukla yeşil renkli bir papağandır. Üç alt türü vardır. Başındaki, kalçalarındaki ve kanat kıvrımlarındaki kırmızı veya turuncu tüylerin boyutu ve gölgesi, alt türlere bağlı olarak değişir.

Ankara karanfili veya bilimsel adıyla Dianthus ancyrensis, Caryophyllaceae (Karanfilgiller) familyasının Dianthus (Karanfil) cinsine ait bir türdür. Adını Ankara'dan alan tür, Türkiye'ye endemiktir.

Doli buğdayı, buğdaygiller (Poaceae) familyasına bağlı Triticum vulgarenin bir alt türüdür. Hasadı sonbaharda yapılan Gürcü buğdayı olarak bilinir.