İçeriğe atla

Katun sını

Katun sını, Türk Dili'nin en eski ve değerli sözlüklerinden Divânu Lügati't-Türk'te "قاتون سينِ Katun sını" "Çin ile Tenğüt ülkesi arasında bir şehir adı."[1] ve "تنكت Tenğüt" "Çin'e yakın oturan Türklerden bir bölük" ve "bunların yurdu."[2] şeklinde tanımlanmıştır. Bu bilgiler doğrultusunda, Katun sını şehrinin tahminen günümüz Moğolistan sınırları içinde varsayılır.

Tenğüt (Tangut) ismi ilk defa Bilge Kağan yazıtında görülmüştür. Resmi kaynaklarda Tangut İmparatorluğu 982 yılında siyasi sahneye çıkmışlar ve 12 hükümdarları ile 245 yıl boyunca doğu Ortaasya'nın tarihini belirlemişlerdir.

Bir Rus kaşifi Pyotr Kuzmich Kozlov (Rusca: Пётр Кузьми́ч Козло́в) 1907 yılında tarihi bir Tenğüt şehri olan Kara-hoto (Moğolca: Khar Khot "kara şehir"; Çince: 黑城, Hēichéng)'yu bulmuştur. Bu tarihi şehir Karakurum, Xanadu (Çince: 上都,Shàngdū) ve Kumul arasında dönüm noktasında konumlanır. Tenğütlerin torunları; günümüzde hala Çin'de yaşarlar; ayrıca bugünkü Moğolistan'da da bir Tanguud sülalesi vardır.

İngilizce "Tangut" isim kökeni, Moğolca'da ülke adı olan Tangghud (Taŋɣud)'dan kaynaklanır, bir akraba Çince adı Dangxiang (Çince: 党项, Dǎngxiàng)'dır, Çincede bahsedilen bu etnik grup, siyasal birlik olan Batı Xia Hanedanlığı ile özleştirilir. Kaşgarlı Mahmud'un bahsettiği Tenğütler büyük bir olasılıkla Türklerle uzun yıllar birlikte yaşamış ve etkilenmiş olan Tangutlar'dan bir bölüktür.

Karahanlı - Tenğüt savaşında ilk savaş Tenğütlerle Katun sını şehri arasında cereyan etmiştir. Katun sını halkı muhtemelen, Tenğütlere karşı Karahanlılarla ittifak yapmışlardı. Tenğütler Katun sını şehri halkını hile ile mağlup ettiler. Karahanlılar ise müsait bir fırsat kollayarak Tenğütleri soğuk bir günde arkadan bastılar; askerlerini esir ederek, atlarını ganimet aldılar.

Notlar

  1. ^ Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt III, sayfa 138.
  2. ^ Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt 28, 29, 307 ve Cilt III, sayfa 138, 325, 327, 362.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Dîvânu Lugâti't-Türk</span> Kâşgarlı Mahmudun yazdığı Türkçe-Arapça sözlük

Kitâbu Dîvânu Lugâti't-Türk Orta Türkçe döneminde Kâşgarlı Mahmud tarafından Bağdat'ta 1072-1074 yılları arasında yazılan Türkçe-Arapça bir sözlüktür.

<span class="mw-page-title-main">Karaevli boyu</span> Oğuz boyu

Karaevli boyu Oğuz Kağan Destanı'na göre Oğuzların 24 boyundan biri ve Kaşgarlı Mahmud'a göre Divân-ı Lügati't-Türk'teki yirmi iki Oğuz bölüğünden onikincisi; "Karabölük"lerdir. Belgeleri şudur : diye tanımladığı bir Oğuz boyudur. Bu boyların Bozoklar kolundan Oğuz Kağan'ın oğlu Gün Han'ın soyundan geldikleri kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Fergana</span>

Fergana, Özbekistan'da Fergana ili'nin yönetim merkezi olan şehir.

Hitay, Orta Çağ Avrupa'sında kuzey Çin'e verilen addır. 10. yüzyılda Moğolistan'ın güneydoğu kesiminden göç eden ve Mançurya'nın bir bölümüyle Çin'in kuzeyini ele geçirerek bu toprakları 200 yıl elinde tutan yarı göçebe Hitaylardan gelir.

<span class="mw-page-title-main">Balasagun</span>

Balasagun, Eski Çağ'da Soğdiana, günümüzde Kırgızistan'da, Çu Nehri vadisinde Bişkek ile Issık Gölü arasında tarihî bir şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Kimekler</span>

Kimekler,, Kimeklerin eski tarihi "İyanmo" kavimi ile alakalıdır. Bu kavimin adı Çin kaynaklarında, VII. yüzyıl Batı Türk yurdunda vuku bulan olaylarla ilgili olarak geçer. Sinologlar İyanmo kavminin Yemek ya da İmek kavimi olduğunu sanmaktadırlar. Birçok araştırmacının da dediği gibi kelimenin ses değişikliği Kimek olabilir. Araştırmacıların Kimek ve Kıpçakların tamamen aynı kavim olduğu hakkındaki fikirleri yanlıştır. Çünkü Orta Çağ yazılı kaynaklara bakarak bunların köken akraba ama ayrı ayrı kavim olduklarını kabul etmeliyiz. İyanmo, topluluğu kuzey-batı Moğolistan'ın Kobdo bölgesinde VII. yüzyılda yaşamıştır. Onların doğusunda Oğuzlar, güneyinde Türkeşler ile Karluklar yaşamakta idi. VII. yüzyılın ortalarında İymekler (Kimekler) kuzey Altay dağlarına ve İrtiş ırmağı civarına doğru göç etmişlerdir. Bu kavimin güçlenmesi 656 senesinde Batı Göktürk devletinin yıkılışından sonradır. Asıl bu zaman Kimek kavim birliğinin esası oluşmuştur.

Karahanlı Türkçesi, Hakaniye Türkçesi, Karahanlıca veya Hakaniye lehçesi, Türk dilinin tarihinde konuşulmuş ve yazılmış olan tarihî dönemlerinden biridir. Türk dilini eski, orta, yeni olarak üç döneme ayıran Türkologlara göre Karahanlı Türkçesi, Orta Türkçenin ilk dönemini oluşturur. Böyle düşünen Türkologlara göre 10.-15. yüzyıllar arası Orta Türkçe dönemidir. 13. yüzyıldan itibaren Türk yazı dilinin (Kuzey-) Doğu ve (Güney-) Batı olarak iki ayrı kol hâlinde geliştiğini göz önünde bulunduran diğer bir kısım Türkologlar, Karahanlı Türkçesini Eski Türkçe içine alır. Bugüne ulaşan metinleri 11. ve 12. yüzyıllara ait olan Karahanlı Türkçesi, Eski Uygur Türkçesiyle çağdaştır.

<span class="mw-page-title-main">Yağma</span> Orta Çağda yaşamış bir Türk boyu

Yağma, Orta Çağ'daki bir Türk boyudur, bu boy günümüz Uygurlar'ın ve Özbekler'in atalarıdır. Bu boy bir kolu olan ve Üç Oğuzlar denilen birlik, Yağma, Karluk ve Çiğil boylarından oluşmuştur. 7. yüzyıldan itibaren Karahanlılar dönemi boyunca Yağma boyu Müslüman Araplar ve Çinliler tarafından kuvvetli ve kudretli siyasi varlıklar olarak Tarım Havzası, Cungarya havzası ve Yedinehir (Yedisu) bölgesinde göze çarpmışlardır.

Yabaku, oldukça gizemli ve on tanınmış seçkin Türk boylarından biridir. Kâşgarlı Mahmud, Divân-ı Lügati't-Türk'te;

<span class="mw-page-title-main">Çerçen İlçesi</span>

Çerçen İlçesi, Çin Sincan Uygur Özerk Bölgesinin güneyinde, Bayangolin Moğol Özerk İli'inde bir ilçedir.

<span class="mw-page-title-main">Yüreğir boyu</span>

Yüreğir boyu Oğuz Kağan Destanı'na göre Oğuzların 24 boyundan biridir. Bu boyların Üçoklar kolundan Oğuz Kağan'ın oğlu Dağ Han'ın soyundan geldikleri kabul edilir.Simgeleri kılıç tır. Orta Çağ dönemine kadar Ortaasya'da Seyhun ve Ceyhun ırmaklarının arasındaki Yüreğir havzasında yaşıyorlardı.

Çomul, Türklerden bir boy.

İkiöküz veya İkki Öküz Kâşgarlı Mahmud,Divân-ı Lügati't-Türk'te adı geçen Oğuzların bir şehridir. O devirde Türk ülkesinde bulunan birçok sular, dereler "öküz" adıyla anılır.

Oğrak veya Iğrak, Divân-ı Lügati't-Türk'te "sınırda oturan bir Türk oymağı. Bunlara "قرا ي يغج Kara Yıgaç" dahi denir." ve "الايغاج Ala Yıgaç" "Sınıra yakın bir yer adı." şeklinde tanımladığı Orta Asya'da yaşamış olan Ortaçağa özgü bir Türk oymağıdır.

Kümi Talas, Divân-ı Lügati't-Türk'te adı geçen, İslam hududunda, veya kümi كمى “kümi talas = Uygarlar sınırında bir yerin adı” "تلس Talas" Taraz diye tanınmış olan bir şehir. Talas, ikidir; birine Uluğ Talas denir; ikincisi İslâm sınırında bulunur, Kiçi Talas denir." Kümi Talas, harita'da yukarı İrtiş ile Tarbagatay Dağları arasında yer alır. Uluğ Talas(Tirâz)'ın Argu ilinde, diğeri Kümi veya Kiçik Talas, Uygur sınırında olduğu anlaşılıyor. Bazı araştırmacılara göre Talas, Uluğ Talas ve Kumi Talas Yedisu bölgesindedir.

Yanğı balık, "ينكيبَلِغ Yanğı balık" "bir Uygur şehri." şeklinde tanımladığı Uygur ilinde çizdiği haritada işaret etmediği tarihi bir şehirdir.

Suvar Beyliği tahminen 940 yılı civarında oluşmuştur. Nüfusu, Suvarlar (Suar), diğer yerel Türk boyları ve Finno-Ugric dilini konuşan Mari gibi kabilelerden oluşmuştur.

Çarukluğ, Kaşgarlı Mahmud, Türk Dili'nin en eski ve değerli sözlüklerinden Divân-ı Lügati't-Türk'te;

<span class="mw-page-title-main">Tibetliler</span> etnik grup

Tibet halkı veya Tibetliler, günümüzde daha çok Çin'de, büyük bir bölümü Tibet Özerk Bölgesinde, sınır eyaletlerden Siçuan, Qinghai, Gansu ve Yunnan. Tibet'te yaşayan halkın % 92,77, Qinghai eyaletinde % 22,53, Gansu eyaletinde % 1,76 ve Siçuan eyaletinde % 1,54 Tibetlidir. Tibetliler, Tibet ve Himalaya bölgesinde göçebe bir yaşam sürdürürler.

<span class="mw-page-title-main">Gelecek zaman</span> haber kipi

Gelecek zaman, dilbilgisinde şu andan sonraki bir zamanda gerçekleşen bir olayı veya durumu anlatan zaman yapısıdır.