Katrancı Mehmet Pehlivan

Katrancı Mehmet Pehlivan, 1859 yılında Osmanlı İmparatorluğu'nda -bugün Bulgaristan sınırları içinde kalan- Deliorman bölgesinin Şumnu şehrinin bir köyünde doğmuş efsanevi Türk güreşçidir. Diğer Osmanlı İmparatorluğu başpehlivanları gibi onun da Deliorman bölgesinde doğup büyümesi, pehlivan olmasının önünü açmıştır. Tıpkı Koca Yusuf gibi Evlad-ı Fatihan mensubu bir Şumnulu olup, 1453 sonrası Fatih Sultan Mehmet tarafından Balkanlar'a yerleştirilen bir Türk aileden gelmektedir ve 93 Harbi olarak anılan 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı öncesi, Anadolu topraklarına göç ederek, Balkanlar'daki memleketine benzettiği Karacabey Ovası'nda bulunan Susurluk'un Göbel beldesine yerleşmiştir.

Dönemin önemli pehlivanlarından Koca Yusuf, Kurtdereli Mehmet Pehlivan, Adalı Halil, Ahmet Kara, Büyük Yaşar Pehlivan, Hergeleci İbrahim, Karagöz Ali, Filiz Nurullah ile güreşmiştir. Edirne Kırkpınar başpehlivanlığı bulunmaktadır. Döneminin Osmanlı başpehlivanıdır ve güreş otoritelerine göre bu pehlivanlardan sonra yağlı güreş tarihimizdeki başpehlivan dönemi bitmiştir.

1892 yılında düzenlenen güreşlerde yeni yetişmekte olan Kurtdereli Mehmet Pehlivan'ı ezerek, güreş tarihçisi Muallim Sami Karayel'e göreyse kaburga kemiklerini kırarak yendi ve sonraları dostu olacak olan Kurtdereli Mehmet Pehlivan'ın bir süre hasta yatmasına ve güreş sahalarından uzak kalmasına neden oldu. 1894 Mayıs ayında Manyas'ın Mürvetler köyünde yapılan düğün güreşinde Kurtdereli Mehmet Pehlivan'la tekrar karşılaştı. İki sene öncesine oranla daha gelişmiş olan Kurtdereli Mehmet Pehlivan’ı bu müsabakada da yendi. İsmi gittikçe ünlenen Katrancı, Osmanlı topraklarının her yerinden güreş müsabakaları almaya başladı.

Bugün Yunanistan topraklarında bulunan Selanik'te o dönem "Beşçınarlar Bahçesi"ni çalıştıran İsmail Bey, bahçesinde düzenlediği ve 30 Ağustos - 1 Eylül 1896 tarihlerinde yapılacağı önceden ilan edilen güreşlere; Türkiye'nin en ünlü güreşçileri ile beraber Bursa-Balıkesir yöresinden Katrancı Mehmet'i ve Kurtdereli Mehmet'i de çağırmıştı. Bu güreşlere Katrancı Mehmet ve Kurtdereli Mehmet birlikte gittiler. Davet edilen diğer pehlivanlardan yalnız Adalı Halil ve Büyük Yaşar Pehlivan gelmişlerdir ve Selanik’te yayınlanan "Asır Gazetesi" bu güreşlerin sonucunu şöyle bildirmiştir:

Katrancı Mehmet Pehlivan, Büyük Yaşar'ı mağlup ederek ödülün yarısını hak etti ise de, Adalı Halil Pehlivan ve Kurtdereli Mehmet Pehlivan yenişemediklerinden mükafat ikisine bölüştürülerek verilmiştir.

1897 yılına gelindiğindeyse, bu yıl Osmanlı Devleti için bir savaş yılı olmuştur. Girit ve Yunanistan'da 1897 Osmanlı-Yunan Savaşı bütün şiddeti ile devam ediyor ve bu nedenle birçok Türk buralardan anayurda göç ediyordu. Osmanlı Devleti, göçmenlere ve savaş gazilerine yardım toplamak için her il ve ilçede güreşler düzenliyordu. Bu amaçla Bursa’da bir dernek kurulmuş ve dernek 26 Nisan 1897 Cuma günü ve 28 Nisan 1897 Pazar günü Bursa’da güreş yarışmaları düzenlemişti.

Güreşlere Kütahyalı Kafa Ali, Balıkesirli Kurtdereli Mehmet Pehlivan ve Katrancı Mehmet Pehlivan, Yenişehir’den Rüstem, Şumnulu Arap Ali ve Küçük Yusuf Pehlivan katıldılar. Cuma günkü güreşte Katrancı Mehmet, Kafa Ali Pehlivan'la güreşti ve uzun süren güreşin sonunda yenişemeyip berabere sayıldılar. Pazar günü de Katrancı Mehmet, Kurtdereli Mehmet ile güreşti ama onunla da bu defa yenişemediler.

1898’de İstanbul’a gelen dönemin en ünlü Fransız sirk cambazı ve menajer Doublier, Kurtdereli Mehmet Pehlivan ile Katrancı Mehmet Pehlivan'ı Avrupa turnesi için Paris’e götürdü. Bugünkü adı L'Équipe olan ve Fransa Bisiklet Turu ile bugünkü UEFA Şampiyonlar Ligi fikrini ortaya atan Fransa'nın gelmiş geçmiş en ünlü spor gazetesi Le Velo Gazetesi de Katrancı Mehmet Pehlivan'a büyük yer ayırmıştır. L'Équipe (Le Velo) arşivindeki bilgilere göre, Moulin Rouge'un açılmasına ilham veren ve meşhur Can-can dansının da ünlendiği Paris Folies Bergère'de Ocak 1899’da düzenlenen “Paris Şehri Ödülü” yarışmalarına katılan Katrancı Mehmet Pehlivan, bu yarışmalarda üç şampiyon Fransız güreşçiyi de yendikten sonra dördüncü güreşte yenilerek greko-romen güreş tarzını tam bilmiyor olmanın sıkıntısını çekmiştir. Folies Bergère müzikholünün sahnesinde tüm Avrupa basınının ilgisini çeken Katrancı Mehmet Pehlivan, yağlı güreşin yanı sıra bilhassa karakucak güreş tarzının da üstadı olarak gösterilmektedir. Muallim Sami Bey'in yazdığına göre, Adapazarlı Abaza Hasan Pehlivan karakucak güreşmek şartıyla bütün başpehlivanlara meydan okumuş ve ortaya da 50 lira koydu. Katrancı Mehmet, Adapazarı’na giderek Abaza Hasan Pehlivan'ı 15 dakikada yenerek 50 lirayı kazandı.

Yazar Ozan Önen'in de akrabası olan cihan pehlivanlarından Katrancı Mehmet Pehlivan, 1928 yılında Susurluk'un Göbel beldesinde ölmüştür. İsmi onuruna güreşler düzenlenmektedir ve şehrin en büyük caddesine ismi verilip heykeli dikilmiş, camii duvarlarına da resimleri asılmış olup aynı beldede bulunmakta olan mezar taşına da şu kitabe yazılmıştır:

Ah Mehmet mevt / Ünün vardı Türkiye’de / Yenilmedin Avrupa’da / Ahir ecel geldi ser’e / Bu kabirde yatan insan / Katrancı Mehmet Pehlivan. / Oku bana bir fatiha / Ruhu olsun daima şadan.

• Karayel, M. Sami: En Meşhur Türk Pehlivanları 2: Koca Yusuf. Muallim Ahmet Halit Kitabevi, İstanbul 1942.
• Karayel, M. Sami: En Meşhur Türk Pehlivanları 3: Kurtdereli Mehmet. Muallim Ahmet Halit Kitabevi, İstanbul 1942.
• Koloğlu, Orhan: Türk Güreşi. Yavuz Yayınları, İstanbul, 1972
• Öğretmenin Sesi, 2010
• Susurluk Kardeş Gazetesi, 2013 3 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.