Kastamonu Vilayeti
| |||||||||||||||||||||||||||
Kastamonu Vilayeti, Osmanlı Devleti vilayetidir. 1864 yılında kabul edilen Teşkil-i Vilâyet Nizamnâmesi ile Kastamonu Eyaletinin kaldırılmasıyla yine aynen Kastamonu idari merkezinde kurulmuştur. Vilayetin ilk valisi İşkodralı Mustafa Paşa'dır.[2]
1903 yılı salnamesine göre Kastamonu Vilayeti
Kastamonu Vilayeti; doğuda Sivas ve Trabzon, güneybatıda Ankara ve Hüdavendigar, batısında İzmit Sancağı ve kuzeyinde Bahr-ı Siyah (Karadeniz) ile çevrilidir.[3]
Kastamonu'daki Atabey Gazi Camisi şehrin bilinen en eski camisidir; bu caminin kapısı üzerinde altı yüz yetmiş iki tarihinde tamir edildiği yazdığına göre şehir bu tarihten çok daha önce Müslüman idaresi altına girmiştir.[3]
Selçuklu Devletinin yıkılmaya yüz tuttuğu yıllarda Şemseddin Bey, ilân-ı istiklal ederek buranın Anadolu'nun diğer yerleri gibi bağımsız bir idare şekli almasını sağlamıştır.[3]
| Sancaklar | Kazalar | Nahiyeler |
|---|---|---|
| Kastamonu Sancağı | Kastamonu (Merkez) | Devrekani, Akkaya, Kuzkaya, Göl |
| İnebolu | Abana, Küre | |
| Safranbolu | Eflani, Ulus, Aktaş | |
| Tosya | - | |
| Taşköprü | Gökçeağaç | |
| Araç | İğdir, Mergüze | |
| Daday | Azdavay | |
| Cide | Hoşalay | |
| Bolu Sancağı | Bolu (Merkez) | |
| Ereğli | ||
| Bartın | Amasra | |
| Düzce | Akçaşehir | |
| Hamidiye | Çarşamba | |
| Zonguldak | ||
| Gerede | Mengen | |
| Göynük | ||
| Mudurnu | ||
| Sinop Sancağı | Sinop (Merkez) | Gerze |
| Boyovası (Boyabat) | Durağan | |
| Ayancık | Çekli | |
| Kengırı (Çankırı) Sancağı | Çankırı (Merkez) | Koçhisar, Toht, Şabanözü, Karacaviran, Bayındır, Ovacık |
Not: Günümüzde ilçe olan bazı yerler bu tarihte henüz köy olduğu için tabloda gözükmemektedir.
Mâbed-i İslâmiye
Kastamonu içinde 65 adet cami ve mescid-i şerif, bir namazgah mevcuttur. Nasrullah, Atabey, İsmail Bey, Topçuoğlu, Sinan Bey, Yakupağa camileri önemli camilerdendir.[5]
Müessesesât-ı İlmiyye
Kastamonu'da toplam 10 kütüphane, 17 medrese bulunmaktadır. Hepsinde ulum-ı aliye eğitimi verilmektedir.[6]
Gayrimüslim Mabed ve Mektepleri
Bir Rum ve Ermeni kilisesi vardır. Ayrıca erkekler ve kızlar için iki ayrı iki Rum ve bir Ermeni mektebi bulunmaktadır.[6]
Resmi Binalar ve Müesseseler
Vali Enis Paşa (1897- 1906)[7] ve II. Abdülhamid döneminden bir hükûmet dairesi, bir depo, iki cephanelik, iki kışla binaları mevcuttur. Erkekler ve kadınlar için iki ayrı hapishane, vilayet matbaası, karakol binası, telgrafhane, Frengi ve gureba hastaneleri, saat kulesi ve Kastamonu Kalesinden ibarettir.[6]
Tarım Ürünleri
Üryani Eriği oldukça meşhurdur. Kabukları soyularak kurutulur ve her tarafa gönderilir. Üryan Eriğinden başka Misket Elması da meşhurdur. Buğday, Arpa, Siyez, Kernik, Yulaf, Fiy, Mısır, Kendir, Burçak, Nohut, Mercimek, Fasulye, Bakla, Sarımsak, Soğan, Lahana, Pancar, Şalgam üretilir. Faydalı olduğu bilinen ve bu bölgede yetişen patates ise az ekilmekte iken son yıllarda bunda da ilerleme görülmüştür.[8]
Orman ve Orman Ürünleri
İmparatorluğun en zengin ormanları Kastamonu Vilayetindedir. Vilayetin genel alanı 5.200.000 cerib olup bu alanın dörtte biri ormanlarla kaplıdır. Ormanların birkaç bölümünden başka bütün ormanlar devlete aittir ve koruma altındadır.[8]
Hayvancılık
Çankırı'da 5-10 deve yetiştirilmekle beraber vilayetin geri kalan yerlerinde deve yok gibidir. At, merkep, manda, sığır, keçi ve koyun yetiştirilir.[8]
Sanayi ve Ticaret
Yatak çarşafları, yastık örtüleri, gömleklik ve yelken bezleri kaliteli olarak dokunmaktadır. Bakır imalatı da son derece gelişmiştir. Kastamonu'nun başlıca ticari ürünleri urgan, tiftik ve kendirdir.[9]
Nüfus tabloları
| Sancaklar | Ermeni | Rum | İslam | Toplam |
|---|---|---|---|---|
| Kastamonu | 59 | 2.557 | 159.858 | 162.474 |
| Bolu | 1.696 | 298 | 114.711 | 116.705 |
| Sinop | 0 | 2.955 | 47.592 | 50.547 |
| Çankırı | 70 | 264 | 40.042 | 40.376 |
| TOPLAM | 1.825 | 6.074 | 362.203 | 370.102 |
| Sancaklar | Nüfus | Binalar |
|---|---|---|
| Kastamonu | 171.626 | 47.867 |
| Bolu | 129.586 | 40.030 |
| Sinop | 53.306 | 14.036 |
| Çankırı | 68.388 | 17.568 |
| TOPLAM | 422.906 | 119.501 |
| Sancaklar | Müslüman (Erkek) | Müslüman (Kadın) | Rum (Erkek) | Rum (Kadın) | Ermeni (Erkek) | Ermeni (Kadın) |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Kastamonu | 167.453 | 155.253 | 4.614 | 4.446 | 1.727 | 1.581 |
| Bolu | 152.192 | 142.575 | 1.525 | 1.289 | 833 | 805 |
| Sinop | 167.673 | 155.499 | 5.319 | 4.528 | 2368 | 2073 |
| Çankırı | 77.526 | 69.966 | 649 | 691 | 218 | 204 |
| TOPLAM | 564.844 | 523.293 | 12.107 | 10.954 | 5.146 | 4.663 |
| Sancaklar | Kazalar | Müslüman | Rum | Ermeni | Yahudi |
|---|---|---|---|---|---|
| Kastamonu | Kastamonu (Merkez) | 67.447 | 2.468 | 2.153 | |
| İnebolu | 80.431 | 3.289 | 167 | ||
| Safranbolu | 59.866 | 3.818 | |||
| Taşköprü | 50.721 | 65 | 1.477 | ||
| Daday | 47.536 | 46 | 310 | ||
| Cide | 41.845 | 388 | 3 | ||
| Araç | 41.642 | 53 | 10 | ||
| Tosya | 29.489 | 680 | 114 | ||
| Çankırı | Çankırı (Merkez) | 94.835 | 1.234 | 472 | |
| Çerkeş | 63.519 | 103 | 10 | ||
| Sinop | Sinop (Merkez) | 28.290 | 4.595 | 675 | 8 |
| Boyabat | 59.324 | 194 | 3074 | ||
| Ayancık | 42.556 | 1.917 | 3 | ||
| Gerze | 30.231 | 2.108 | 491 | ||
| TOPLAM | - | 737.302 | 20.958 | 8.959 | 8 |
Galeri
1895 harita
1907 harita.
Kaynakça
Özel
- ^ a b c d Karpat, Kemal H. (2003) a.g.e, syf. 218.
- ^ Kütüklü, Ferhat; Tunoğlu, Kamil. (2012) a.g.e, syf. 129.
- ^ a b c Kütüklü, Ferhat; Tunoğlu, Kamil. (2012) a.g.e, syf. 137.
- ^ Kütüklü, Ferhat; Tunoğlu, Kamil. (2012) a.g.e, syf. 130.
- ^ Kütüklü, Ferhat; Tunoğlu, Kamil. (2012) a.g.e, syf. 140.
- ^ a b c Kütüklü, Ferhat; Tunoğlu, Kamil. (2012) a.g.e, syf. 143.
- ^ Kütüklü, Ferhat; Tunoğlu, Kamil. (2012) a.g.e, syf. 133.
- ^ a b c Kütüklü, Ferhat; Tunoğlu, Kamil. (2012) a.g.e, syf. 146.
- ^ Kütüklü, Ferhat; Tunoğlu, Kamil. (2012) a.g.e, syf. 148.
- ^ Karakök, Tunay. (2010) a.g.m, syf. 271.
- ^ Karpat, Kemal H. (2003) a.g.e, syf. 159.
- ^ Karpat, Kemal H. (2003) a.g.e, syf. 202.
Genel
- Kütüklü, Ferhat; Tunoğlu, Kamil (2012). Osmanlı Arşiv Belgelerinde Kastamonu. Ceren Matbaacılık. ISBN 9786056250002. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2020.
- Karakök, Tunay (2010). "H. 1288 (M. 1871) Tarihli Kastamonu Vilayet Salnamesine Göre Kastamonu Vilayeti" (PDF). ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi. VI (11). ss. 267-276. 1 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Mayıs 2020.
- Karpat, Kemal H. (2003). Osmanlı nüfusu, (1830-1914): demografik ve sosyal özellikleri. Tırnakçı, Bahar tarafından çevrildi. Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı. ISBN 9789753331692. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2020.
