İçeriğe atla

Kasım 1963 Irak askerî darbesi

Kasım 1963 Irak askerî darbesi
Arap Soğuk Savaşı
Tarih13-18 Kasım 1963
Bölge
Irak Irak
Sonuç
Taraflar
Irak BaasçılarBirleşik Arap Cumhuriyeti Nasırcılar
Komutanlar ve liderler
Ali Salih es-Sadi
Güçler
34.000 Ulusal Muhafız milisi
Kayıplar
250 ölü[1]
Şu madde dizisinin bir parçasıdır:
Baasçılık
Flag of the Baath Party
Organizasyonlar
Arap Baası 1940-1947
Arap Baas Hareketi 1940-1947
Baas Partisi 1947-1966
Baas Partisi (Irak) 1968-2003
Baas Partisi (Suriye) 1966-günümüz
Kişiler
Zeki el-Arsuzi
Edebiyat
Diriliş Yolunda
Tek Kader için Savaş
Tarih
Baas döneminde Irak
Ramazan Devrimi
Kasım 1963 Darbesi
17 Temmuz Devrimi
İran-Irak Savaşı
Körfez Savaşı
BM yaptırımları
Irak Savaşı
Debaasifikasyon
Baas döneminde Suriye
Suriye Irak'a Yardım Komitesi
1963 / 1966 Darbeleri
Düzeltici Hareket
İç Savaş
Bölgesel organizasyonlar
Cezayir (
)
Bahreyn (
)
Mısır (
)
Irak (
)
Ürdün (
)
Kuveyt (
)
Lübnan (
)
Libya (
)
Moritanya (
)
Filistin (
)
Sudan (
)
Suriye (
)
Tunus (
)
Yemen (
)
Ayrılan gruplar
Arap Sosyalist Devrimci Baas Partisi (1960-1962/63)
Sosyalist Lübnan (1965-1970)
Arap Devrimci İşçi Partisi (1966-günümüz)
Arap Demokratik Sosyalist Baas Partisi (1970-günümüz)
Sudan Baas Partisi (2002-günümüz)
İlgili konular

Kasım 1963 Irak askerî darbesi, 13 - 18 Kasım 1963 tarihleri arasında, parti içindeki bölünmelerin ardından Nasır yanlısı Iraklı subayların Baas Partisi yönetimine karşı gerçekleştirdiği bir askeri darbedir. Darbenin kendisi kansız olmasına rağmen, ilgili eylemlerde 250 kişi öldürülmüştür.[2]

Arka plan

Ana madde: Ramazan Devrimi

Şubat 1963'te Irak devlet iktidarını ele geçirdikten sonra, Nasır yanlısı ve karşıtı Baas liderleri ile sağ ve sol pan-Arap milliyetçisi Baas liderleri arasındaki bölünmeler, Irak'ın ilk Baas hükûmetinin Kasım 1963'te çöküşüne yol açtı. Bu sırada 7.000 Iraklı komünist tutukluydu.

Kasım'in eski yardımcısı Abdüsselam Arif (Baasçı olmayan) büyük ölçüde törensel olarak cumhurbaşkanı unvanını alırken, önde gelen Baasçı general Ahmed Hasan el-Bekir başbakan olarak seçildi. Yeni hükûmetin en güçlü lideri, Ulusal Muhafız milislerini kontrol eden ve yüzlerce şüpheli komünistin ve diğerlerinin katledilmesini organize eden Irak Baas Partisi genel sekreteri Ali Salih es-Sadi idi.[3]

Es-Sadi, Suriye ile bir birliği desteklerken; daha muhafazakar askeri kanat, Kasım'ın "Önce Irak politikası"nı destekledi. Ulusal Muhafızların disiplinli davranışlarıyla birleşen hizipçilik, askeri kanadın parti liderliğine karşı bir darbe başlatmasına yol açtı; Es-Sadi, İspanya'da sürgüne zorlandı.[4] El-Bekir, partiyi kurtarmak için Baas Partisi Ulusal Komutanlığı'nı toplantıya çağırdı. Toplantı partinin sorunlarını daha da kötüleştirdi. Kendisini pan-Arap Baas hareketinin lideri olarak gören Mişel Eflak, Irak Baas Partisi'nin kontrolünü ele geçirme niyetini açıkladı. "Önce Irak" kanadı öfkelendi ve Cumhurbaşkanı Arif, Baas'a karşı olan sabrını kaybetti. Parti, 18 Kasım 1963'te hükûmetten çıkarıldı. 12 Baaslı hükûmet üyesi istifaya zorlandı ve Ulusal Muhafızlar, Cumhuriyet Muhafızları ile değiştirildi.[5]

Darbe

12 Kasım Salı günü, es-Sadi ve Baas Partisi meslektaşlarından 18'i silah zoruyla yakalandı ve Madrid'e uçtu. Ertesi gün, es-Sadi'den bahsetmeden, Radyo Bağdat, iktidardaki Baas Partisi'nin artık El-Bekir başkanlığındaki 15 üyeli bir konsey tarafından yönetildiğini duyurdu. Saat 11.00'dan birkaç dakika önce radyo yayından kalktı ve savaş uçakları Bağdat'taki Cumhurbaşkanlığı Sarayı'nı bombaladı; Es-Sadi taraftarlarından oluşan büyük kalabalık Bağdat'ta gösteri yaptı. Öğleden sonra, Başbakan Bekir'in güçleri kontrolü geri aldı. Ertesi akşam Madrid'de es-Sadi, sekiz yeni Baas liderinin görevden alındığını ve Beyrut'a uçtuğunu ve es-Sadi'nin Suriyeli Baasçılarla birlikte Bağdat'a döneceğini duyurdu.[6] 18 Kasım Pazartesi günü, Irak Cumhurbaşkanı Abdüselam Arif, kardeşi Tugay Generali Abdürrahman Arif ve onların Irak Ordusu destekçileri, Baas Ulusal Muhafız Milislerini (1963 Şubat ve Ağustos arasında 5.000'den 34.000'e yükseldi) bastırdı ve Halil Casim el-Dabbah, Said Hamo, Abdülaziz el-Akili ve Yunus Atar Başi gibi diğer üst düzey subaylar ve Abdüsselam Arif'in destekçileri dördüncü ve üçüncü tümenlerin kontrolünü ele geçirirken Baas Ulusal Muhafız Milisleri'nin Musul ve Kerkük'teki karargahlarını bombaladılar. Daha sonra el-Bekir Başbakanlıktan alındı; es-Sadi yeni konseye alınmadı ve sürgünde kaldı.[7]

Sonuç olarak, ilk Baas hükûmeti devrildi ve Abdüsselam Arif Cumhubaşkanı olarak yeni, Nasır yanlısı bir hükûmet kuruldu. Irak Arap Sosyalist Baas Partisi diğer tüm siyasi partilerle birlikte yasaklandı ve Irak Arap Sosyalist Birliği Irak Cumhuriyeti'ndeki tek yasal parti ilan edildi.

Ayrıca bakınız

Notlar

  1. ^ Iraq (1932-present) 22 Mayıs 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Political Science Department, University of Central Arkansas.
  2. ^ "19. Iraq (1932-present)". uca.edu (İngilizce). 15 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2021. 
  3. ^ Sold Out? US Foreign Policy, Iraq, the Kurds, and the Cold War. Palgrave Macmillan. 2015. ss. 59-60, 77. ISBN 978-1-137-48711-7. 
  4. ^ "Revolt Fails In Iraq— Palace Hit; Former Aide Flees Nation", Salt Lake Tribune (Salt Lake City, UT), November 14, 1963, p1, p10
  5. ^ Saddam: His Rise and Fall. Harper Perennial. 2005. ss. 44-46. ISBN 0-06-050543-5. 
  6. ^ "Iraq Ousts 8 Leaders Of Its Coup— Exiled Strongman Due Back From Spain in Bewildering Twist", Bridgeport (CT) Telegram, November 15, 1963
  7. ^ "Iraq's President Stages Coup, Claims Control— Forms New Council, Nips Socialist Camp", Salt Lake Tribune, November 18, 1963, p1

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Baas Partisi</span> milliyetçi-sosyalist öğretiye dayalı Arap siyasi partisi

Arap Sosyalist Baas Partisi Zeki el-Arsuzi'nin ortakları, Mişel Eflak ve Selahaddin el-Bitar tarafından Suriye'de kurulmuş bir siyasi partiydi. Parti, Arap milliyetçiliği, pan-Arabizm, Arap sosyalizmi ve anti-emperyalist çıkarları karıştıran bir ideoloji olan Baasçılığı benimsedi. Baasçılık, Arap dünyasının tek bir devlette birleştirilmesi çağrısında bulunur. "Birlik, Özgürlük, Sosyalizm" sloganı ile Arap birliğine ve Arap olmayandan gelen kontrole ve müdahaleye karşı özgürlüğe atıfta bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Abdüsselam Arif</span> 2. Irak cumhurbaşkanı

Abdüsselam Arif, Iraklı asker ve siyasetçi. 1963-1966 yılları arasında Irak cumhurbaşkanı olarak görev yaptı. Bir Arap milliyetçisi olarak tek bir Arap devleti olabileceğini savundu.

1964 Hama isyanı, Suriye'de 1963 darbesi ile iktidara gelen laik Baas Partisi ile İslamcı Müslüman Kardeşler arasındaki ilk çatışmadır. İsyan, askerî güçle bastırıldı. 70-100 isyancı öldürülmesi ile biten isyan sonucunda Hama kentindeki bazı mahalleler harap oldu. Hama daha sonra, Suriye'deki İslamcı ayaklanmanın merkezi olacaktı.

<span class="mw-page-title-main">Mişel Eflak</span> Suriyeli filozof, sosyolog ve Arap milliyetçisi (1910-1989)

Mişel Eflak, Suriyeli düşünür, sosyolog, Arap milliyetçisi politikacı. Düşünceleri Baasçılık fikrinin ortaya çıkmasında ve bu fikir etrafında gelişen siyasal hareketin oluşmasında çok önemli rol oynamıştır. Bu siyasi düşünceye gönül verenlerin bazıları tarafından, Baasçılığın fikir babası olarak anılmaktadır. Yaşamı boyunca en önemlileri Tek Kader için Savaş (1958) ve Arap Devrimi Hareketinin Çarpıtılmasına Karşı Mücadele (1975) olmak üzere çeşitli kitaplar yayımlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">1963 Suriye askerî darbesi</span> Baas Partisini Suriyede iktidara getiren askeri darbe

1963 Suriye askeri darbesi ya da Suriye hükûmetinin adlandırmasıyla 8 Mart Devrimi, Arap Sosyalist Baas Partisi'nin Suriye Bölgesel Şubesi Askerî Komitesi tarafından 8 Mart 1963'te gerçekleştirilen askerî bir darbeydi. Planlamada ve bu planın uygulanmasında, partinin Irak Bölgesel Şubesinin Şubat 1963'te gerçekleştirdiği askerî darbeden esinlenilmişti.

<span class="mw-page-title-main">14 Temmuz Devrimi</span> 1958de Irakta monarşiyi deviren askeri darbe

1958 Irak askerî darbesi olarak da bilinen 14 Temmuz Devrimi, 14 Temmuz 1958 tarihinde Irak'ta gerçekleşen ve Kral II. Faysal'ın devrilmesi ve Haşimi liderliğindeki Irak Krallığı'nın yıkılmasıyla sonuçlanan bir darbedir. Bu darbenin ardından kurulan Irak Cumhuriyeti, altı ay önce Irak ve Ürdün arasında kurulan Haşimi Arap Federasyonu'nun sonunu getirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">17 Temmuz Devrimi</span> Irakta 1968 Baas darbesi

17 Temmuz Devrimi, 1968'de Irak'ta Ahmed Hasan el-Bekir, Abdurrezzak en-Naif ve Abdurrahman el-Davud liderliğinde, Cumhurbaşkanı Abdurrahman Arif ve Başbakan Tahir Yahya'yı deviren ve Arap Sosyalist Baas Partisinin Irak Bölgesel Şubesini iktidara getiren bir darbeydi. Darbeye ve ardından Naif liderliğindeki ılımlı fraksiyonun tasfiyesine katılan Baasçılar, Hardan et-Tikriti, Salih Mehdi Ammaş ve gelecekteki Irak Cumhurbaşkanı Saddam Hüseyin'i içeriyordu. Darbe öncelikle Yahya'ya yönelikti. Yahya, Arif'in ılımlı hükûmetini Irak'ın petrolünü İsrail'e karşı savaşta bir silah olarak kullanmak için Birleşik Krallık ve ABD'nin sahip olduğu Irak Petrol Şirketi'ni (IPC) kamulaştırmaya zorlamak için Haziran 1967 Altı Gün Savaşı'nın yarattığı siyasi krizi istismar eden açık sözlü bir Nasırcıdır. IPC'nin tam olarak kamulaştırılması, Baas yönetimi altında 1972 yılına kadar gerçekleşmedi. Darbenin ardından yeni Irak hükûmeti, sözde Amerikan ve İsrail entrikalarını ifşa ederek daha geniş bir tasfiyenin ortasında 14 kişiyi - 9 Irak Yahudisi de dahil - uydurma casusluk suçlamalarıyla alenen infaz ederek ve Irak'ın Sovyetler Birliği ile geleneksel olarak yakın ilişkilerini genişletmeye çalışarak gücünü pekiştirdi.

<span class="mw-page-title-main">Arap Sosyalist Birliği (Irak)</span>

Irak Arap Sosyalist Birliği Nasırcı Arap sosyalizminin ilkelerine dayanan bir Irak siyasi partisiydi. Diğer Arap ülkelerinde kurulan Arap Sosyalist Birliği partilerinin kardeş partisiydi.

<span class="mw-page-title-main">Selahaddin el-Bitar</span> Suriyeli siyasetçi (1912-1980)

Selahaddin el-Bitar, 1940'ların başında Mişel Eflak ile birlikte Arap Baas Partisini kuran Suriyeli politikacı. 1930'ların başında Paris'te Eflak ile birlikte öğrenci olarak, ikisi milliyetçilik ve sosyalizmin yönlerini birleştiren bir doktrin formüle etti. Bitar daha sonra Suriye'deki birkaç Baasçı hükûmette başbakan olarak görev yaptı, ancak parti daha radikal hale geldikçe partiden yabancılaştı. 1966'da ülkeden kaçtı, çoğunlukla Avrupa'da yaşadı ve 1980'de suikaste uğrayana kadar siyasi olarak aktif kaldı.

<span class="mw-page-title-main">1966 Suriye askerî darbesi</span> Suriyede neo-Baasçıları iktidara getiren askeri darbe

1966 Suriye askerî darbesi, 21-23 Şubat tarihleri arasında Suriye Arap Cumhuriyeti hükûmetinin devrildiği ve değiştirildiği olaylara atıfta bulunur. Arap Sosyalist Baas Partisi'nin iktidardaki Ulusal Komutanlığı, partinin Salah Cedid liderliğindeki Askeri Komite ve Bölge Komutanlığı birliği tarafından iktidardan uzaklaştırıldı.

<span class="mw-page-title-main">Baas Partisi (Irak ağırlıklı hizip)</span> Irak siyasi partisi (1963-2003)

Arap Sosyalist Baas Partisi, Irak yanlısı Baas hareketi olarak da anılan merkezi 2003 yılına kadar Irak'ın Bağdat kentinde bulunan Baasçı bir siyasi partidir. Orijinal Baas Partisi'nin 1966'daki bölünmesinden sonra ortaya çıkan iki partiden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Ramazan Devrimi</span> 1963teki Irak askeri darbesi

8 Şubat Devrimi ve Şubat 1963 Irak Darbesi olarak da anılan Ramazan Devrimi 1963 yılında Baas Partisi'nin Irak kanadının Irak Başbakanı Abdülkerim Kasım'ı deviren askeri darbesiydi. 8-10 Şubat 1963 tarihleri arasında gerçekleşti. Kasım'ın Baasçı olmayan eski yardımcısı Abdüsselam Arif'e büyük ölçüde törensel cumhurbaşkanlığı görevi verilirken, önde gelen Baasçı general Ahmed Hasan el-Bekir başbakan seçildi. Yeni hükûmetin en güçlü lideri, Ulusal Muhafız milislerini kontrol eden ve darbe sonrası yüzlerce hatta binlerce şüpheli komünist ve diğer muhaliflerin katledilmesini organize eden Irak Baas Partisi'nin genel sekreteri Ali Salih es-Sadi idi.

<span class="mw-page-title-main">Irak Cumhuriyeti (1958-1968)</span> Irak tarihinin dönemi

Irak Cumhuriyeti, halk arasında Birinci Irak Cumhuriyeti olarak da bilinen, 1958'de Cumhurbaşkanı Muhammed Necib er-Rubai ve Başbakan Abdülkerim Kasım'ın yönetimi altında kurulan bir devletti. Rubai ve Kasım ilk olarak Irak Krallığı'nın Haşimi monarşisinin devrildiği 14 Temmuz Devrimi ile iktidara geldi. Sonuç olarak, Krallık ve Arap Federasyonu feshedildi ve Irak Cumhuriyeti kuruldu. Dönem, 1968'de Baasçıların iktidara gelmesiyle sona erdi.

<span class="mw-page-title-main">Fuad er-Rikabi</span> Iraklı siyasetçi (1932-1971)

Fuad er-Rikabi Iraklı bir politikacıdır. Arap Sosyalist Baas Partisinin Irak Bölgesel Şubesinin kurucusudur. Rikabi 1954'te Baas Partisi Irak Bölge Komutanlığı Sekreteri oldu ve 1959'a kadar bu görevde kaldı. Irak Bölgesel Şubesi'ndeki liderliği boyunca partinin üyeliğini genişletti ve Irak'ın siyasi manzarasında lider bir parti haline geldi. Monarşiyi deviren 14 Temmuz 1958 Devrimi'nin ardından Rikabi, Abdülkerim Kasım'ın birlik hükûmetine Kalkınma Bakanı olarak atandı.

<span class="mw-page-title-main">Arap Sosyalist Baas Partisi - Irak Bölgesi</span> Bölünme sonrası Irak Baas Partisi

Arap Sosyalist Baas Partisi - Irak Bölgesi, resmi olarak Irak Bölgesel Şubesi, 1951 yılında Fuad er-Rikabi tarafından kurulmuş bir Irak Baasçı siyasi partisidir. Orijinal parti içindeki 1966 bölünmesinin ardından Irak egemenliğindeki Baas hareketine olan bağlılığını değiştirmeden önce, orijinal Baas Partisi'nin Irak bölgesel şubesiydi. Parti, 2003 yılında Amerika'nın Irak'ı istilasından sonra resmen yasaklandı, ancak buna rağmen hâlâ yeraltında çalışmaya devam ediyor.

Irak Devrimci Komuta Konseyi, 1968'deki askeri darbeden sonra kuruldu ve 2003'teki Amerikan işgalinden önce Irak'taki nihai karar alma organıydı. Konsey, konseyin üçte iki çoğunluğu tarafından seçilen başkan ve başkan yardımcısı ile ülkede hem yürütme hem de yasama yetkisini kullandı. Başkan ayrıca daha sonra Irak cumhurbaşkanı ilan edildi ve bir cumhurbaşkanı yardımcısı seçmesine izin verildi. Saddam Hüseyin'in 1979'da Irak cumhurbaşkanı olmasının ardından konseye başkan yardımcısı İzzet İbrahim ed-Duri, başbakan yardımcısı Tarık Aziz ve Saddam'ı 1960'lardan beri tanıyan Taha Yasin Ramazan başkanlık etti. Ülkenin yasama organı; DKK, Ulusal Meclis ve ülkeyi yöneten 50 üyeli bir Kürt Yasama Konseyi'nden oluşuyordu. Başkanlığı sırasında Saddam, DKK başkanı ve cumhurbaşkanıydı. DKK'nin diğer üyeleri arasında, 1968 ve 1970 yılları arasında bu görevde olan Saddam'ın üvey kardeşlerinden Salah Ömer el-Ali, Barzan İbrahim et-Tikriti, Taha Yasin Ramazan, Adnan Hayrullah, Sa'adun Şakir Mahmud, Tarık Aziz, Hasan Ali Nasır en-Namiri, Naim Hamid Haddad ve Taha Muhyeddin Maruf vardı. 2003 yılında, Geçici Koalisyon Yönetiminin 2 No'lu Emri uyarınca Paul Bremer tarafından DKK, resmen feshedildi.

<span class="mw-page-title-main">1959 Musul Ayaklanması</span> Irakta darbe girişimi

1959 Musul Ayaklanması, o zamanki Irak Başbakanı Abdülkerim Kasım'ı devirmek ve daha sonra Irak Cumhuriyeti'ni Birleşik Arap Cumhuriyeti ile birleştirecek bir Arap milliyetçi hükûmeti kurmak isteyen Musul'daki Arap milliyetçilerinin bir darbe girişimiydi. Darbenin başarısız olmasının ardından, kaosu siyasi ve kişisel hesapları halletmek için kullanmaya çalışan çeşitli gruplar arasında günlerdir şiddetli sokak savaşlarına sahne olan Musul'da asayiş ve düzen bozuldu.

<span class="mw-page-title-main">Ulusal Öncü Parti</span> Moritanyada bir siyasi parti

Ulusal Öncü Parti, Moritanya'da yasadışı bir siyasi partidir. Irak liderliğindeki Arap Sosyalist Baas Partisi'nin Moritanya bölgesel şubesidir.

<span class="mw-page-title-main">Baas Partisinin tarihi</span>

Bu makale, Arap Sosyalist Baas Partisinin 1947'de kuruluşundan 1960'larda dağılmasına kadar olan tarihini detaylandırmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ali Salih es-Sadi</span> Iraklı siyasetçi (1928-1977)

Ali Salih es-Sadi Iraklı bir siyasetçiydi. 1950'lerin sonlarından Kasım 1963 Irak Darbesi'ne kadar Baas Partisinin Irak kolunun genel sekreterliğini yaptı. 8 Şubat 1963'ten Kasım 1963 Irak Darbesi'ne kadar Ahmed Hasan el-Bekir'in başbakan yardımcısı, içişleri bakanı ve Ulusal Muhafızlar komutanı olarak görev yaptı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.