Kartlos
Kartlos (Gürcüce: ქართლოსი), Kartvelilerin veya Kartveli ulusunun adını aldığı mitolojik ataları. Kartlos'a ilişkin bilgi, Leonti Mroveli ve başka vakanüvislerin 11. yüzyılda kaleme aldığı Kartlis Tshovreba adlı Gürcü vakayinamesinde geçer.
Kartlos (Gürcüce: ქართლოსი), Kartvelilerin veya Kartveli ulusunun adını aldığı mitolojik ataları. Kartlos'a ilişkin bilgi, Leonti Mroveli ve başka vakanüvislerin 11. yüzyılda kaleme aldığı Kartlis Tshovreba adlı Gürcü vakayinamesinde geçer.
Güney Kafkas mitolojisi | |
|---|---|
| Tanrılar |
|
| Kahramanlar ve yarı tanrılar | |
| Yaratıklar ve diğer varlıklar | |
Hopa, Türkiye'nin Karadeniz Bölgesi'nde yer alan Artvin iline bağlı bir ilçe ve bu ilçenin merkezi olan kasabadır. Hopa Limanı'yla, Türkiye'nin başlıca liman kentlerinden biri olan Hopa, Gürcistan sınırındaki Sarp Sınır Kapısı'na yaklaşık 20 kilometre uzaklıktadır.
Gürcüler veya Kartveliler, günümüzde büyük bölümü Gürcistan’da yaşamakta olan Kafkasya halkı. Gürcüler ayrıca Azerbaycan, İran, Rusya, Türkiye, ABD ve Avrupa’nın bazı ülkelerine de dağılmıştır. Tarihsel antropoloji açısından Gürcüler; Svanlar, Lazlar ve Megreller ile aynı kökenden gelen bir Kartveli halkı olarak kabul edilir. Halkın büyük çoğunluğu bir Kartveli dili olan Gürcüce konuşmaktadır.
Gürcüce, bir Kafkas halkı olan Gürcülerin konuştuğu dil. Gürcistan'ın resmî ve öğretim dilidir. Modern Gürcüce, Kartli diyalekti temelinde gelişmiş ve 5. yüzyıldan itibaren Gürcü edebiyatının tek dili olmuştur.
Leonti Mroveli, 11. yüzyılda yaşamış Gürcü tarihçi ve din adamı. Mroveli soyadı değildir ve bu ad, Ruisi'de kullanılan piskoposluk unvanıdır. Leonti bu unvanı 1066 yılında almıştır. Leonti Mroveli, ünlü Gürcü vakayinamesi Kartlis Tshovreba'nın pek çok bölümünün yazarı olarak ünlenmiştir.
Taşoluk, Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
Klarceti, tarihsel Gürcistan’ın güneybatı kesiminde, tarihi Mesheti’nin bir parçası sayılan bölge. Meydancık ve Ardanuç dereleri havzasını da içine alacak biçimde, Çoruh nehrinin Yalnızçam Dağlarından Karadeniz’e kadar uzanan aşağı havzasını kapsar. Klarceti’nin en eski merkezi Tuharisi kalesidir. Klarceti bölgesi, Kartli kralına bağlı bey (ერისთავი) tarafından yönetiliyordu ve bu beyin ikametgâhı 5. yüzyılın ikinci yarısından itibaren büyük olasılıkla Ardanuç kalesi idi. Kral Vahtang Gorgasal burada geniş ölçekli kültürel ve mimari çalışmalara başladı. Kilise ve manastırlar inşa etti. Merkezi Ahiza’da bulunan yeni piskoposluk merkezi kurdu. Bu dönemde Klarceti, İran saldırılarına karşı mücadelenin köprübaşı mevziisi haline geldi. 8. yüzyılda Bagratlılar hanedanı buraya yerleşti. 9. yüzyılın başında Büyük I. Aşot, Arap saldırıları ve salgın hastalıklarla gerilemiş olan bu bölgeyi canlandırdı ve buraya yeni nüfus yerleştirdi. Bu sırada burada, Grigol Handzteli’nin öncülüğünde yaygın biçimde manastırların inşasına başlandı. 11-13. yüzyıllarda Klarceti’de kültür ve eğitim alanında önemli çalışmalar gerçekleştirildi. Bölge kilise ve manastırlarıyla ünlü hale geldi. Buraya Klarceti’nin “On İki Issız Yeri” adı veriliyordu. 16. yüzyılda Klarceti, Güneybatı Gürcistan’ın başka yerleriyle birlikte Osmanlıların eline geçti. 1918-1921 arasında Demokratik Gürcistan Cumhuriyeti sınırları içindeydi. 1921 yılından itibaren ise yeniden Türkiye sınırlarına katıldı.
Kartlis Tshovreba, Gürcüce eski tarih derlemesi. Orta Çağ Gürcistan tarihinin başlıca kaynağıdır. Vakayinamede ayrıca Ermenistan, Kafkasya, Albanya, Kuzey Kafkasya, İran, Türkiye, Bizans ve başka ülke ya da halklar hakkında da kayda değer bilgiler yer alır.
I. Parnavaz, İberya'nın ilk kralı. Amcası Samara Mtsheta çevresindeki Gürcü kabilelerinin başkanı (mamasahlisi) idi. O, prens Azo'ya karşı silahlı bir isyanı bastırmıştı. Ona bu işte Kolhis hükümdarı Kuci ve Azo'nun ordusundan 1000 asker de destek vermişti. Parnavaz galip gelerek 27 yaşında İberia'nın ilk hükümdarı oldu. 65 yıl hüküm sürdü. Ölümünden sonra yerine oğlu Saurmag geçti. Kartlis Tshovreba kroniklerine göre Gürcü alfabesini oluşturan kişi I. Parnavaz'dır.
Şeytan Kalesi, tarihsel Palakatsio bölgesinde, günümüzde Ardahan iline bağlı Çıldır ilçesinin Yıldırımtepe köyünde, Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kaledir. Bazı kaynaklarda Çıldır Kalesi olarak da anılmıştır.
Kuci Kolhis'in kralı ve eristavisiydi. Saltanatı döneminde Nokalakevi kalesi inşa edilmiştir.
Marlar, Hekataios'un yazıtlarıyla bilinen bir antik Kolhis halkıdır. Halkı kısaca tanımlayan Hekataios, Marların, antik Kartveli halkları Makronlar ve Mosiniklerin arasında yaşadıklarını belirtmiştir. Karadenizin güneydoğusunda yaşamış olan bu halk, daha spesifik olarak diğer Antik Kartveli halklarının da yaşadığı Kuzeydoğu Anadolu Dağları ve Güney Kafkasya'da yaşamıştır. Herodot'a göre Marlar, Kolhislilerin liderine bağlıydılar. Ahameniş İmparatorluğu'nun hızlı yükselişinden sonra, diğer Kartveli halkları ile birlikte XIX. Satraplığa bağlandılar.
Cuanşeri, tam adı Cuanşer Cuanşeriani, Gürcü tarihini anlatan Kartlis Tshovreba’nın yazarlarından biri olan Gürcü tarihçidir.
Kavkazos ya da Caucas, Kafkasyalıların iddia edilen atası. Kavkazos'un hikâyesi Gürcü kaynaklarda anlatılır. Efsaneye göre Kavkazos Togarma'nın oğullarından birisi ve Haos, Movakos, Lekos, Heros ve Kartlos'un kardeşiydi.
İlia Abuladze Gürcü tarihçi, filolog ve halk figürüdür.
Simon Kauhçişvili eski Gürcü kroniklerinin eleştirel baskılarıyla tanınan Gürcü tarihçi ve filologdur. Gürcistan Ulusal Bilimler Akademisi üyesiydi. Hem edebi hem de bilimsel eserler yazan Kauhçişvili, Gürcistan'daki Bizans çalışmalarının kurucusu olarak kabul edilmektedir.
Prens İoane Hosroviani kraliyet hanedanından bir Gürcü prensi. Kaheti'nin yerel bir prensi idi, küçük kardeşi Cuanşer ile birlikte hüküm sürdü.
Dzalisi, Gürcistan'da, Tiflis'in 50 km kuzeybatısında ve Mtsheta'dan 20 km uzaklıkta Muhrani vadisinde yer alan tarihi bir köydür.
Daşbaşi (Gürcüce): დაშბაში; Türkçe: Taşbaşı), Gürcistan'da Kvemo Kartli bölgesinde, Tsalka Belediyesi'nde bir köydür. Çoçiani Platosunda, deniz seviyesinden 1.500 metre yükseklikte yer alır.
Nakalakevi yazıtı, Ortakent yazıtı ve Puçhuleti yazıtı olarak da bilinir, tarihsel Eruşeti bölgesinde, eskiden bir kent olan Nakalakevi’deki Urartu yazıtıdır. Urartu kralı I. Argişti dönemine ait bu çiviyazısı yazıtta, kralın Torium (Tariun) ülkesine sefer yaptığı, yol üzerindeki Diaohi ülkesini yerle bir ettiği belirtilmiştir.
Vaşlovani Kalesi, tarihsel Gürcistan'ın güneybatısını oluşturan bölgelerden biri olan Speri'de, bugün İspir ilçesine bağlı Madenköprübaşı köyünde Orta Çağ'dan kalma bir kaledir. Vaşlovani (ვაშლოვანი) Gürcüce bir kelime olup elmalık anlamına gelir.