İçeriğe atla

Kartli

Kartli (Gürcüce: ქართლი) Gürcistan'ın başkenti Tiflis'in bulunduğu, Mtkvari (Kura) nehrinin geçtiği, Gürcistan'ın orta-doğu bölgesinde tarihi bir bölgedir.[1] Klasik yazarlar tarafından İberya olarak bilinen Kartli, Orta Çağ'da Gürcülerin etnik ve politik güçlenmesinde önemli bir rol oynadı. Kartli'nin kesin olarak tanımlanmış sınırları yoktu ve tarih boyunca önemli ölçüde değişti. 15. yüzyılda Gürcistan Krallığı'nın bölünmesinden sonra, başkenti Tiflis olan Kartli, ayrı bir krallık oldu. Kartli'nin tarihi toprakları şu anda Gürcistan'ın çeşitli idari bölgeleri arasında bölünmüştür.

Kartli
ქართლი
ÜlkeGürcistan
BaşkentTiflis
MhareŞida Kartli
Kvemo Kartli
Samtshe-Cavaheti
Yüzölçümü
 • Toplam21,333 km²

Kartli'nin tarihi topraklarında yaşayan Gürcüler Kartleli (ქართლელი) olarak bilinmekte ve Gürcü halkının en büyük coğrafi alt gruplarından birini oluşturmaktadır. Çoğu, ulusal Gürcü Ortodoks Kilisesi'ne bağlıdır ve modern Gürcü edebi dilinin temeli olan bir lehçeyi konuşan Doğu Ortodoks Hristiyanlarıdır.

Kaynakça

  1. ^ Nijman, Jan (2020). Geography: Realms, Regions, and Concepts (20. bas.). Wiley. ISBN 978-1119607410. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Tiflis</span> Gürcistanın başkenti

Tiflis, Gürcistan'ın başkenti ve en kalabalık ilidir. Tiflis Gürcistan'ın doğusunda, Tiflis Havzasında, Kura Nehri'nin iki yakasında kurulmuştur. Kuzeyinde Saguramo Dağları'nın güney yamacı, doğusunda İgris Zageni Dağı'nın kuzeybatı bölümü ve güneyinde Trialeti Dağları uzanmaktadır. Şehir 502 km²'lik bir alanı kaplar ve 1.152 milyondan fazla nüfusa sahiptir. MS 5. yüzyılda İberya Kralı Vahtang Gorgasali tarafından kurulan şehir, o zamandan beri çeşitli Gürcü krallıklarının ve cumhuriyetlerinin başkenti olarak hizmet etti.

<span class="mw-page-title-main">Gürcüler</span> Gürcistana özgü Kafkas etnik grubu

Gürcüler veya Kartveliler, günümüzde büyük bölümü Gürcistan’da yaşamakta olan Kafkasya halkı. Gürcüler ayrıca Azerbaycan, İran, Rusya, Türkiye, ABD ve Avrupa’nın bazı ülkelerine de dağılmıştır. Tarihsel antropoloji açısından Gürcüler; Svanlar, Lazlar ve Megreller ile aynı kökenden gelen bir Kartveli halkı olarak kabul edilir. Halkın büyük çoğunluğu bir Kartveli dili olan Gürcüce konuşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Telavi</span> Gürcistan şehri

Telavi, Gürcistan’ın doğusunda, Kaheti bölgesinin başta gelen kentidir. Nüfusu yaklaşık 19.629 (2014). Başkent Tiflis’e 156 kilometre uzaklıktadır.

<span class="mw-page-title-main">Mtsheta</span> Gürcistan kenti

Mtsheta, Gürcistan'ın en eski kentlerinden biridir. Doğu Gürcüstan'da, tarihsel Kartli bölgesinde yer alır. Başkent Tiflis yakınlarında, Kura ve Aragvi ırmaklarının birleştiği yerde kuruludur. MÖ 3. yüzyıl ile MS 5. yüzyıl arasında Kartli Krallığı'nın başkenti olan Mtsheta, bugün Mtsheta-Mtianeti bölgesinin yönetsel merkezidir. Gürcüler, 317 yılında Hristiyanlığı burada kabul ettiler ve kent, Gürcistan Ortodoks Kilisesi'nin bugün de merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan tarihi</span>

Gürcistan tarihi, Gürcistan'da tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan dönem boyunca yaşanan olayları kapsar.

Borçalı, Gürcistan'ın Kvemo Kartli bölgesinde yer alan tarihsel bir yerin adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Tao-Klarceti</span>

Tao-Klarceti, çağdaş tarih yazıcıları tarafından eski Tao-Klarceti Krallığı'ndaki tarihi ve coğrafi bölgeleri tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Tao-Klarceti olarak ifade edilen yerler Gürcistan tarihi açısından önemli tarihsel bölgelerdi ve Gürcü Boğazı’ndan başlayıp Küçük Kafkaslar’a değin uzanıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan Krallığı</span> Orta Çağda kurulmuş Gürcü krallığı

Gürcistan Krallığı ya da Gürcü İmparatorluğu, Orta Çağ'da kurulmuş olan Gürcü devleti. Gürcistan pek çok alanda, Altın Çağ olarak adlandırılan dönemi bu krallık zamanında yaşamıştır.

VIII. Davit, Bagrationi Hanedanına mensup Gürcü Kralı. Moğol İmparatorluğu işgalinde 1293 – 1311 yılları arasında tahta çıkmıştır

<span class="mw-page-title-main">IV. Davit</span>

IV. Davit, Kurucu Davit olarak da bilinir, Bagrationi hanedanından Gürcü kralı. 1089 yılından öldüğü 1125 yılına kadar hüküm sürmüştür. "Ağmaşenebeli" lakabı kurucu, imar eden anlamlarına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Kartli-Kaheti Krallığı</span>

Kartli-Kaheti Krallığı (1762-1801) Kartli ve Kaheti krallıklarının 1762'de birleşmesiyle kurulmuş feodal devlettir. Krallık bugünkü Gürcistan'ın büyük bölümünü Türkiye'nin az bölümünü, Ermenistan'ın Kuzeyini ve Azerbaycan'ın Kuzeybatı topraklarını kapsıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Kaspi</span>

Kaspi, Gürcistan'ın Şida Kartli bölgesinde bulunan şehirdir. Bölge olarak Kura Nehri yakınında bulunur ve Gürcistan'ın başkenti Tiflis'e 48 kilometre uzaklıktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kaheti Krallığı</span>

Kaheti Krallığı Doğu Gürcistan'da, Kaheti bölgesinde kurulmuş ilk başkenti Gremi ve daha sonra Telavi olan Geç Orta Çağ/Erken Modern Çağ monarşisiydi. 1465 yılında Gürcistan Krallığı'nın dağılması süreciyle ortaya çıkmış ve birkaç kısa aralıklarla 1762 yılında Bagrationi Hanedanı'nın Kahetili kolunun başarısıyla Kaheti ve komşusu Kartli Krallığı'nın birleşmesi dönemine kadar varlığını sürdürmüştür. Karışık tarihinin büyük bir kısmında Kaheti, Gürcü Krallığı'nı etki alanında tutmak için çaba gösteren bunun sonucu olarak birçok askeri çatışma ve sürgünlere yol açan Safevi Devleti'nin vasalıydı.

<span class="mw-page-title-main">Kartli Krallığı</span>

Kartli Krallığı Batı Gürcistan'ın Kartli bölgesinde başkenti Tiflis olan Geç Orta Çağ / Yakın Çağ Gürcü monarşisidir. 1478 yılında Gürcistan Krallığı'nın dağılma süreciyle ortaya çıkmış ve Bagrationi Hanedanı'nın Kahetili kolunun başarısı sayesinde 1762 yılında komşusu Kaheti Krallığı ile birleşene dek varlığını sürdürmüştür. Bu dönemin çoğunda krallık Safevi hanedanlıklarının vasalıydı ancak belirli aralıklarla özellikle 1747 yılından sonra bağımsızlığını sürdürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">İberya Krallığı</span> Antik Gürcü Krallığı

Greko-Romen Coğrafya'da İberya, Gürcü Kartli Krallığı için bir egzonim idi. Doğu ve Güney Gürcistan’da M.Ö. 4. yüzyıl - M.S. 6. yüzyıl tarihleri arasında 882 yıl var olmuş Gürcü krallığıdır.

<span class="mw-page-title-main">Samtshe Atabeyliği</span>

Samtshe Atabeyliği ya da Samtshe-Saatabago, Samtshe Prensliği olarak da bilinir, Gürcistan'ın Zemo Kartli bölgesinde hüküm sürmüş Orta Çağ Gürcü prensliğidir. 1268'de kurulan prenslik 1334 yılından itibaren "atabagi" unvanı taşıyan Gürcü hükümdarlar tarafından yönetilmiştir. En geniş sınırlara sahip olduğu dönemde sınırları Taşiskari’den Erzurum’a kadar uzanan Samtshe-Saatabago, Cavaheti’nin bir kısmı ile Eruşeti, Kola, Artaani, Acara, Tao, Klarceti ve Şavşeti bölgelerinden oluşuyordu. Osmanlıların eline geçtikten sonra Çıldır Eyaleti’ne dönüştürülen bölge, 1574 ve 1595 tarihli Osmanlı kayıtlarında Gürcistan Vilayeti olarak adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Meshiler</span>

Meshetililer, Gürcülerin alt koludur. Meshetililer, Gürcücenin bölgesel lehçeleri arasında resmi Gürcüceye görece daha yakın olan Mesheti lehçesini konuşmaktadır. Güney Gürcistan'daki tarihi Mesheti bölgesinin yerli halkıdır. Günümüzde nüfusun büyük çoğunluğu Gürcü Ortodokstur. Küçük bir kısmı ise Katolik ve Müslümandır.

<span class="mw-page-title-main">Tiflis Emirliği</span>

Tiflis Emirliği 736'dan 1080'e kadar, bugünkü Gürcistan'ın doğu bölgelerini Tiflis şehrinden yöneten emirlik. Araplar tarafından Gürcistan topraklarının istila edilmeleri sırasında kurulan emirlik, 1122'de Kral IV. Davit tarafından, Gürcüler tarafından yeniden ele geçirilene kadar Kafkasya'daki Müslüman yönetiminin önemli bir karakoluydu. O zamandan beri, şehir bugüne kadar Gürcistan'ın başkenti oldu.

<span class="mw-page-title-main">Kaheti-Hereti Krallığı</span>

Kaheti-Hereti Krallığı ya da sadece Birinci Kaheti Krallığı merkezi Kaheti bölgesi ve başkenti Telavi olan Doğu Gürcistan'daki erken Orta Çağ monarşisidir. Kaheti Prensliği'nin güçlü yöneticisi Büyük III. Kvirike'nin liderliğinde 1014 yılında ortaya çıkmıştır. III. Kvirike sonunda Hereti kralını yenilgiye uğratarak kendisini birleşik Kaheti ve Hereti'nin kralı ilan etti. Krallık bu tarihten itibaren 1104 yılına kadar birleşik Gürcistan Krallığı'ndan ayrı bağımsız bir devletti. Krallığın toprakları batıda Ksani Nehri'nden doğuda Alicançay Nehri'ne ve kuzeyde Didoeti'den güneyde Kura Nehri'ne kadar uzanan bölgeyi kapsamaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Kahetililer</span>

Kahetililer, Gürcücenin Kaheti lehçesini konuşan Gürcülerin etnik bir boyudur. Kahetililer, Doğu Gürcistan'da ülkenin şarabının büyük bölümünü üreten verimli bir vadi olan tarihi Kaheti bölgesinin yerli halkıdır. Günümüzde çoğunlukla Gürcü Ortodoks Kilisesi'nin takipçileridir.