Kars Müzesi

Kars Müzesi 1959 yılında kurulmuştur ancak bugünkü hizmet binasına 1980 yılında taşınmıştır. Bu müze Kars'ın en büyük müzesidir.

Birçok uygarlığa binlerce yıldan bu yana ev sahipliği yapan Kars'ta ilk olarak 1959 yılında müze memurluğu kurulmuştur. Daha sonra, arkeolojik kazıların ardından eser sayısının çoğalmasıyla birlikte Kümbet Cami (Havariler Kilisesi) müzeye dönüştürülmüştür. 1978 yılında daha büyük bir müzeye gereksinim duyularak 1981 ́de açılışı yapılan Modern Kars Müzesi günümüzdeki arkeolojik, etnografik ve taş eserlerin sergilendiği müzeler arasında yer almaktadır. Müze 3600 fazla esere ev sahipliği yapmaktadır.

Kafkaslardan Anadolu'ya girişte ilk yerleşim merkezi olma özelliğini taşıyan Kars şehri birçok uygarlığın geçişine tanıklık etmesi sebebi ile binlerce yıldan bu yana iskan edilmiş antik bir yerleşim merkezi özelliğine sahiptir. İpek Yolu üzerinde yer alan Antik Anı Ören Yeri'nin ve bölgedeki yoğun Arkeolojik yerleşmenin oluşturduğu taşınır ve taşınmaz kültür varlıklarının korunması ihtiyacını karşılamak üzere ilk olarak 1959 yılında Vilayet konağında Müze Memurluğu kurulmuştur. Sonrasında bölgeden toplanan eserlerin çoğalması sebebiyle 1964 yılından 1978 yılına kadar Kümbet Camii olarak da bilinen Havariler Kilisesi müzeye dönüştürülerek sergileme yapılmıştır. Sonuçta 1978 yılında İstasyon Mahallesi'nde yeni yapılan modern müze binası 1981 yılında hizmete açılmıştır. Modern Kars Müzesi günümüzde Arkeolojik, Etnografik ve Taş eserlerin sergilendiği müzeler arasında yer almaktadır.

1981 yılında açılan Modern Kars Müzesi'nde, objeler iki kat üzerinde sergilenmektedir. Müzenin zemin katında Eski Eser Deposu, Bürolar ve Arkeolojik Eser Salonu; birinci katta ise Etnografik Sergi Salonu ve Lojman bölümleri vardır. Ayrıca, müze bahçesinde de tarihî eserler yer almaktadır. Müze binası 1400m² kapalı alana sahip olup, binanın idari ve depo bölümleri 500m², teşhir salonları ise 900m²'den oluşmaktadır.

Müzenin zemin katındaki salonda Paleolitik Dönem eserlerine rastlamak mümkündür. 1971 yılında ünlü Türk Arkeolog Prof. Dr. Kılıç Kökten tarafından Kağızman´da yapılan kazılarda ortaya çıkan taş el baltaları, çakmak taşı, mikrolitler, kazıyıcı ve kesici aletler bulunarak sergilenmektedir. M.Ö 13. bin yılda iskân gören Kağızman´daki mağarada Anadolu´daki en eski yerleşim merkezlerinden birisi olduğu tespit edilmiştir. Bunun yanı sıra, Buzul Çağı´nın sonunda yani iki milyon yıl önce yaşayan dinozorlara ait bir bilek kemiği de bu seksiyonda bulunmaktadır.

M.Ö 3 bin yılında yani Eski Tunç Çağı´nda Kafkaslardan Anadolu´ya gelen Hurriler´e ait siyah perdahlı kiremit olarak bilenen pişmiş toprak eserler Ani Ören Kenti´nde bulunarak müzede sergilenmeye başlanmıştır. Ayrıca, yine aynı döneme ait baltalar, iğneler, fibulolar, yüzükler, delici aletler ve ağırşaklarda bu salonda sergilenmektedir.

Van Gölü´nden, Çıldır Gölü´ne kadar büyük bir alanda krallık kuran Urartular döneminden kalma Sarıkamış-Micingirt Köyü´nde bulunan iki adet bronz Urartu kılıcı ile bir bronz savaş kemeri, bronz bilezikler, akik boncuklar ve pişmiş toprak boyalı vazolar bu salonun en önemli eserlerindendir.

Müzede sergilenen sikkeler, Grekler, Romalılar, Partlar, Bizans İmparatorluğu, Anadolu Selçuklu Devleti ve Osmanlı İmparatorluğu dönemlerine aittir. Altın, gümüş, bakır, kurşun madeninden yapılan sikkeler kronolojik olarak sergilenmektedir. Koleksiyonda toplam 415 sikke bulunmaktadır.

Bu eserlerin yanı sıra müzenin bu salonunda, zahire küpler, Romalılar, Bizanslılar, Geç Hristiyan Dönemleri ve Selçuklu Hanedanına ait birçok obje ziyaretçilerin en ilgi duydukları eserler arasında yer almaktadırlar. Müzede taştan yapılma birçok eser de mevcuttur. Bu eserler arasındaki hayvan şekilleri ve iki aslanı kollarının arasına almış vaziyette canlandırılmış Selçuklu devrine ait taştan mitolojik tasvir bulunmaktadır. Ayrıca, çeşitli uygarlıklara ait mezar taşları da dikkat çekicidir. Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine ait çoğunluğu mimarî yapılar olduğu sanılan yazılı kitabeler de müzedeki o dönem yaşantısından izleri günümüze taşımaktadır.

Müzenin birinci katında sergilenen etnografik eserler, 18 ve 19. yüzyıllarda Osmanlı Dönemine ait yöresel giysiler, mutfak kapları, halı-kilimler, silahlar ve el yazması Kuran-ı Kerimlerden oluşmaktadır. Bunun yanı sıra, oldukça zengin bir koleksiyon da vardır.

Kars ve çevresinden derlenmiş olan dokuma örneklerinden halı, kilim, heybe, at çulu, farma halı, yastık yüzleri, seccadeler ile bakır ve tunçtan mamül kazanlar, siniler, tepsiler, taslar, ibrikler, yamaklar (küçük kazan veya yardımcı kap), debbeler (kavurma kabı), kevgir leğeni, sahan, havan ve kaşık gibi mutfak eşyaları, altın ve gümüş işlemeli hançer, kama ve kılıç filintalar, çakmaklı ve toplu tabancalar, demir ve tunç baltalar ile barutluklar gibi silahlar, el ve matbu baskılı eski kitap fermanlar (vesika), gazeteler, çanta ve yazı takımı gibi yazılı eserler; çadırların içinde bölmeler oluşturmak için çubuklar üzerine değişik renklerde iplikler sarılarak kilim gibi desenlendirilmiş çadır çıtı, yöreye ait kaftan, cepken, üç etek, bel kuşağı, baş örtüsü, göğüslük (tor), duluk ipi, saç bağı, şal kuşak ve çoraplar gibi günlük giysiler; gümüş işlemeli eyer takımı, deve çakları, baston, sopa, gümüş, kırbaç, fayton fenerleri, gümüş işlemeli saatler ve gümüş köstekleri, gümüş muskalıklar, gümüş tabakalar, gümüş kehrubar, oltu taşı, koka mercan, sedef olmak üzere tesbih ve ağızlıklar, nargile, şamdanlar, lambalar, semaverler, süt takımı, şekerlik, maşa, gümüş kemerler, gümüş bilezikler, tepelikler gerdanlıklar ve başlıklardan (kofik) oluşmaktadır. 1254 adet etnografik eser mevcuttur.

Müzenin ana caddeye bakan tarafındaki bahçede ise; çeşitli Türk boylarının Kars ve çevresinde kullanmış oldukları koç, koyun, kuzu ve atları tasvir eden taş eserler ile Selçuklu ve Osmanlılar´a ait yazılı kitabeler ve mimari parçalar mevcuttur. Müzenin kuzey tarafında ise; Kâzım Karabekir Paşa'ya 1921 Kars Antlaşması sırasında bir iyi niyet jesti olarak Ruslar tarafından hediye edilen tarihi Beyaz Vagon bulunmaktadır. Kazım Karabekir, o dönemlerde çalışmalarını bu vagonun içinde yapardı. Kendisi daha sonra bu vagonu Kars Vilayeti´ne bırakmıştır.

Kars Müzesi arkeolojik eser salonlarında Paleolitik, Neolitik, Kalkolitik, Erken Tunç çağları, Urartu, Roma, Doğu Roma, Selçuklu ve Beylikler dönemlerine ait eserler kronolojik olarak sergilenmektedir. Etnografya salonunda ise 18-19. yüzyıla ait dokuma halı ve kilimler, gümüş kemerler, el yazması Kuran-ı Kerimler, mutfak kapları ile süs eşyaları sergilenmektedir. Müze bahçesinde ise 13 ve 14. yüzyıllara ait Akkoyunlu ve Karakoyunlu Dönemi koç ve koyun mezar taşları bulunmaktadır. Kars Müzesi bir bölge müzesi konumunda bulunduğundan müzede sergilenen eserler Kars, Ardahan, Ağrı ve Iğdır illerinde bulunan taşınır kültür varlıklarından oluşmuştur. Müzedeki arkeolojik eserler başta Ani Örenyeri'nde sürdürülen kazılardan ya da bölgedeki yüzey araştırmalarından gelen eserlerden oluşmaktadır. Etnografik eserler ise Kars, Ardahan, Ağrı ve Iğdır illerinden satın alma yoluyla müzeye kazandırılan eserlerden oluşmaktadır. Koleksiyonda 2014 arkeolojik eser bulunmaktadır.

• Kültür Bakanlığı- Kars Müzesi Sayfası
• Doğunun Denizi-Van Gölü ve Doğu Anadolu, (Ed. Bülent Özükan), Boyut Yayın Grubu, İstanbul 2004, s. 36.
• https://kvmgm.ktb.gov.tr/TR-44110/kars-muze-mudurlugu.html
• https://kars.ktb.gov.tr/TR-54869/kars-arkeoloji-ve-etnografya-muzesi.html
• https://muze.gov.tr/muze-detay?SectionId=KAS01&DistId=MRK