İçeriğe atla

Kars-Gümrü-Tiflis demiryolu

Kars – Gümrü – Tiflis demiryolu
Genel bilgiler
DurumTürkiye – Ermenistan arası kapalı
Ermenistan – Gürcistan arası işletmede
SahibiTCDD
Güney Kafkasya Demiryolu
Gürcistan Demiryolları
YerTürkiye (4. Bölge)
Ermenistan
Gürcistan
İlk - Son durak
Web sitesihttp://www.tcdd.gov.tr
Hizmet
SistemTCDD
Güney Kafkasya Demiryolu
Gürcistan Demiryolları
Güzergah1
KarsGümrüTiflis
İşletmeci(ler)TCDD Taşımacılık
Ermenistan Demiryolları
Gürcistan Demiryolları
Bakım tesisiKars
Gümrü
Tiflis
Tarihçe
Açılış1899 (Transkafkasya Demiryolu tarafından KarsGümrüTiflis arasında)
1962 (TCDD tarafından KarsAkyaka Sınır Kapısı arasında)
Teknik bilgiler
Hat açıklığı1520 mm – Rus hat açıklığı (Ermenistan ve Gürcistan)
1435 mm – Standart hat açıklığı (Türkiye)
Rota sayısı1
KarsGümrüTiflis
Güzergâh haritası
Şablon:Kars-Gümrü-Tiflis demiryolu güzergâh diyagramı

Kars – Gümrü – Tiflis demiryolu, Türkiye'nin Kars şehrinden başlayarak önce Ermenistan'ın Gümrü şehrine, oradan da Gürcistan'ın Tiflis şehrine giden demiryolu hattıdır.

Kars – Gümrü – Tiflis demiryolu hattı (siyah), Bakü – Tiflis – Kars demiryolu (kırmızı)

Aslen 1899 yılında tamamlanmış olan demiryolu hattı, hem Türkiye ile SSCB (KarsGümrü) arasındaki tek doğrudan demiryolu bağlantısıdır hem de Ermenistan ile diğer Sovyet Cumhuriyetleri arasındaki iki ana demiryolu bağlantısından (GümrüTiflis) birisidir. Demiryolu hattının Gümrü – Tiflis kesimi Ermenistan'ın dış dünya ile olan yaşam çizgisini oluşturmaya devam ederken,[1] Kars – Gümrü kesimi ise Ermenistan ve Azerbaycan arasındaki Birinci Dağlık Karabağ Savaşı sebebiyle Türkiye'nin Azerilere destek olmak için Ermenistan sınırını kapattığı 1993 yılından bu yana aktif değildir.[2]

Türkiye – Ermenistan sınırının 1993 yılından bu yana kapalı olması sebebiyle demiryolu hattının Kars – Gümrü bölümü kullanılamadığı için, Nisan 2005 tarihinde, Türkiye ve Gürcistan arasında doğrudan demiryolu bağlantısı kurmak için Kars'tan Ahılkelek'e yeni bir demiryolu hattı inşa edilmesine ve Ahılkelek – Tiflis – Bakü arasındaki mevcut demiryolu hattının da rehabilite edilerek geliştirilmesine ve böylece Bakü – Tiflis – Kars demiryolu hattının kurulmasına yönelik bir anlaşma imzalandı. Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri, yeni inşa edilecek olan Bakü – Tiflis – Kars demiryolu hattının Ermenistan'ı atlatmak amacıyla yapıldığını düşündükleri için hattın finanse edilmesini veya desteklenmesini reddettiler ve eski demiryolu hattının (Kars – Gümrü – Tiflis) yeniden açılmasını desteklediler ancak yeni hattın yapılmasına da karşı çıkmadılar.[3][4]

Tarihçe

İnşaat dönemi

Demiryolu hattı, 19. yüzyılın sonlarında, Gürcistan ve Ermenistan'ın ve 1878 yılında Osmanlı'ndan alınan Kars ve çevresinin (Kars Oblastı) Rus İmparatorluğu’nun bir parçası olduğu bir dönemde inşa edildi. 1880'lerin sonunda, Rus Transkafkasyası'nda bulunan ve Transkafkasya Demiryolu şirketi tarafından işletilen demiryolu sistemi, Karadeniz’deki Poti ve Batum’dan Tiflis’e ve Hazar Denizi kıyısındaki Bakü’ye kadar uzanıyordu.[5]

Tiflis'ten Alexandropol (şimdiki Gümrü) ve Kars'a inşa edilecek demiryolu hattının rotasının Rusya İmparatorluk İletişim Bakanlığı ve Transkafkasya Demiryolu Şirketi tarafından yerinde incelenmesi süreci 1894 yılı baharında başlamış ve Mühendis E. Wurzel (Rusça: Е. Вурцель) liderliğindeki inşaat çalışmaları Aralık 1899 tarihinde tamamlanmıştır.[5]

1899 yılında ise Alexandropol'den güneydeki Erivan'a kadar bir şube hattında da çalışmalara başlandı ve bu hat da 1902 yılında tamamlandı. Daha sonra demiryolu hattı İran sınırındaki Culfa'ya kadar uzanmıştır.[5]

İşletme dönemi

I. Dünya Savaşı sırasında bu demiryolu hattı, Anadolu'da Osmanlı İmparatorluğu ile savaşan Rus birliklerini desteklemek için kullanıldı. Savaştan sonra Türkiye, Kars'ı ele geçirdi ve burada bulunan Rus hat açıklığında inşa edilmiş olan hattı ilerleyen yıllarda standart hat açıklığı ile yeniden inşa etti.[6]

SSCB döneminde, demiryolu hattının Gümrü – Kars bölümü SSCB ile Türkiye arasındaki tek doğrudan demiryolu bağlantısı haline geldi. Çoğu zaman, Sovyet Ermeni demiryollarının son istasyonu olan Ahuryan Tren İstasyonu'nda (40°44′8″K 43°47′13″D / 40.73556°K 43.78694°D / 40.73556; 43.78694) çalışanlar, sınırın Türk tarafında yer alan Doğukapı Tren İstasyonu'nda (40°43′46″K 43°44′1″D / 40.72944°K 43.73361°D / 40.72944; 43.73361) çalışan Türk meslektaşları ile oldukça iyi bir iş ilişkisine sahiplerdi. 1980'lerin ortasında, sınır boyunca yıllık navlun hacmi 65.000 ton civarındaydı ve 1989 yılında bu hacim 180.000 tona ulaştı.[6] Yine de söz konusu bu hacim, demiryolu hattının yıllık potansiyel kapasitesi olan 6.000.000 tonun çok çok altındaydı.[7]

Ahuryan'da vagon bojilerini değiştirmek için bir vinç satın alınıncaya kadarki süreçte –vinç 1993'te sınır kapatılmadan kısa bir süre önce alınabilmiştir– kargo yükleri, Sovyet vagonlarından Türk vagonlarına ya da tam tersine her seferinden yeniden yüklenmek durumundaydı. Öte yandan, Türk tarafındaki Doğukapı'da nakliye konteynerlerini geniş ve standart model vagonlara taşımak için bir vinç kullanılmaktaydı.[6]

1986 yılında (Gümrü – Tiflis bölümünde yer alan Tiflis Kavşağının 23 km. güneyinde bulunan) Marabda'nın batısından Ahılkelek'e kadar uzanan 160 kilometrelik bir şube hattının yapımı tamamlandı.[8] Bu şube daha sonra kullanılamaz hale geldi, ancak günümüzde Bakü – Tiflis – Kars demiryolu hattının bir parçası olarak rehabilite edildi ve kullanılabilir hale getirildi.

Kars – Gümrü bölümünün kapanışı

Son yük treni, 6 Temmuz 1993 tarihinde Türkiye – Ermenistan sınırını geçti. Birkaç gün sonra Türkiye ile Ermenistan arasındaki sınır Türkiye tarafından kapatıldı. İki ülkenin hükûmeti, 11 Temmuz'da boş vagonları (Ahuryan'daki bazı boş Türk vagonları ile Doğukapı'daki boş Ermeni vagonları) değiştirmeyi kabul etti. O zamandan beri hiçbir tren sınırı geçmedi.[6]

Demiryolu hattının Gümrü – Tiflis bölümü, Erivan – Tiflis ana hattının bir parçasıdır ve bu hat, Ermenistan'ın Türkiye ve Azerbaycan ile olan sınırları kapalı olduğundan ve doğrudan Ermenistan – İran demiryolu bağlantısı olmadığından dolayı, Ermenistan'ın dış dünyayla bağlantısını sağlayan tek işleyen demiryolu hattıdır.[1] Sovyet döneminde, bu demiryolu hattı Erivan'dan Moskova'ya ve SSCB'nin başka yerlerine giden trenler tarafından kullanılabiliyordu; fakat şimdi Ermenistan’dan gelen trenler yalnızca Gürcistan’a ulaşabiliyor, çünkü Gürcistan’ın Rusya ile olan demiryolu bağlantısı 2008 Güney Osetya Savaşı nedeniyle kopmuş durumda ve Gürcistan’ın Azerbaycan’la olan demiryolu bağlantısı ise Ermeniler tarafından pek kullanılmıyor.

Kaynakça

  1. ^ a b "INFRASTRUCTURE (Armenia)". Jane's Information Group. 26 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2019. 
  2. ^ Fears of Turkey's 'invisible' Armenians 25 Ocak 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., BBC News
  3. ^ "EU Statement on opening of the Baku-Tbilisi-Kars railway – EEAS – European External Action Service – European Commission". 2 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2019. 
  4. ^ "Caucasian Review of International Affairs (CRIA)". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2014. 
  5. ^ a b c А.Э. Котов (A.E. Kotov), "Из истории Южно-Кавказской железной дороги" ("From the History of the South Caucasus Railway"), 17.07 2009. Detaylı harita içermektedir. (Rusça)
  6. ^ a b c d Рубен ГРДЗЕЛЯН (Ruben Grdzelyan), Тишина на границе 30 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ("Quiet on the border") (Rusça)
  7. ^ Noyan Soyak : « Nous voulons que les USA octroient un statut spécial à la zone frontalière»[] (Fransızca)
  8. ^ History of the Georgian Railways 15 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), or History of the Georgian Railways 15 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Rusça)

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Bağdat Demiryolu</span> Osmanlı İmparatorluğu’nda inşa edilmiş demiryolu hattı

Bağdat Demiryolu, Osmanlı İmparatorluğu'nda Konya'dan Bağdat'a ulaşmak üzere 1903'te yapımına başlanan 1597 km. uzunluğundaki demiryolu hattıdır. Demiryolu hattının uzunluğu İstanbul - Konya arasındaki Osmanlı Anadolu Demiryolları ve diğer bağlı hatlarla beraber 3205 km.'ye ulaşmaktadır. Zamanının en büyük altyapı projelerinden biri olan demiryolu hattının inşası on yıllar sürmüştür. I. Dünya Savaşı'nın başında bile hattın tamamlanabilmesi için 960 km. gerekmekteydi. Demiryolu hattının Bağdat'a uzanan kesimi ancak 1930'ların sonunda tamamlanabilmiş ve İstanbul'dan Bağdat'a ilk tren 1940'ta yola çıkmıştır. 1940'tan Irak'ın işgali'nin başladığı 2003'e kadar Türkiye – Suriye – Irak arasında kesintisiz bir şekilde tren işletmeciliği yapılmıştır. Irak'ın işgaliyle birlikte özellikle Irak'ta tren işletmeciliği sekteye uğramıştır. 2000'li yılların sonlarında üç ülke arasında tren işletmeciliği yeniden başlamış ancak 2011'de Suriye İç Savaşı'nın patlak vermesiyle yeniden durmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları</span> Türk devlet kurumu

Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD), Türkiye'deki demiryolu ulaşımının altyapısını geliştiren, düzenleyen ve kontrol eden resmî kurumdur.

<span class="mw-page-title-main">Bakü-Tiflis-Kars demiryolu</span> Demiryolu hattı

Bakü - Tiflis - Kars demiryolu ya da Bakü - Tiflis - Ahılkelek - Kars demiryolu, kısaca BTK ya da BTAK, Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye'yi doğrudan birbirine bağlayan bölgesel demiryolu hattıdır. Hat, "Demir İpek Yolu" olarak da adlandırılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Akyaka Sınır Kapısı</span> Kars, Akyakada Ermenistan sınırında bulunan ve 1993ten bu yana kapalı olan demiryolu sınır kapısı

Akyaka Sınır Kapısı, Kars ilinin en doğusunda yer alan Akyaka ilçesinde, Ermenistan sınırında bulunan demiryolu sınır kapısıdır. Kapı 1993'ten beri kapalıdır. Deniz seviyesinden 1532 metre yüksekliktedir.

<span class="mw-page-title-main">TCDD Taşımacılık Banliyö Trenleri</span> TCDD Taşımacılık tarafından sunulan banliyö tren hizmeti

TCDD Taşımacılık tarafından İstanbul ve Kocaeli'de Marmaray ve Ankara'da Başkentray; İZBAN A.Ş. tarafından İzmir'de İZBAN ve GAZİULAŞ A.Ş. tarafından Gaziantep'te Gaziray adıyla işletilmekte olan Banliyö Trenleridir.

İstanbul ve Kocaeli
<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de ulaşım</span>

Türkiye’de ulaşım, bu ülkenin kamusal ve özel ulaşım sistemiyle ilgilidir.

<span class="mw-page-title-main">Arpaçay (akarsu)</span> Ermenistan ve Türkiyede bir nehir

Arpaçay veya Ahuryan Türkiye-Ermenistan sınırını oluşturan, Arpa Gölü'nden doğan, Aras nehrinin önemli kolu olan akarsu. Toplam 186 km uzunlukta ve 9.500 km² yağış havzasına sahiptir. Türkiye tarafında 5.437 km² büyüklüğündeki alanın sularını boşaltır. Karahan, Telek Suyu ve Kars Çayı önemli kollarıdır. Debisi 39.412 m³/sn'dir.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan-Türkiye sınırı</span>

Gürcistan-Türkiye sınırı 276 kilometre olup Türkiye'nin en uzun üçüncü, Sarp, Hopa köyüyle başlayan Ermenistan sınırına kadar devam eden kara sınırıdır. Karadeniz'den doğan Gürcistan sınırları içerisinden Türkiye'ye gelen Çoruh Nehri'nin yer yer sınır oluşturduğu iki ülkenin sınırları Kars Antlaşması ile günümüze kadar gelmiştir. Türkiye'den karayolu ile Gürcistan'a geçişin olduğu tek ana yol ve 'dir. İki ülke arasındaki ticari ilişkileri geliştirmeye paralel olarak Azeri doğalgazı Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı Gürcistan üzerinden Türkiye'ye gelmektedir. Gürcistan'a doğrudan demiryolu ile ulaşım Bakü-Tiflis-Kars demiryolu ile mümkündür.

<span class="mw-page-title-main">Tiflis Garı</span> Tren istasyonu

Tiflis Garı,, Gürcistan'ın başkenti Tiflis'te bulunan ana tren istasyonudur. 1872 yılında inşa edilmiş olup çeşitli mimari dönüşümlere uğramıştır ve günümüzde tren istasyonu ve aynı zamanda alışveriş merkezi olarak hizmet vermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Gümrü Garı</span> Gümrü tren istasyonu

Gümrü Garı, Ermenistan'ın Gümrü kentinde yer alan ana tren istasyonudur. 1897'de tamamlanmış olup ülkenin en eski tren istasyonudur. İstasyon, Erivan ve Batum arasındaki düzenli tren seferlerine hizmet vermektedir.

<span class="mw-page-title-main">TCDD Taşımacılık</span> Türkiye demiryollarının işletmecisi

TCDD Taşımacılık A.Ş., Türkiye'de demiryolu taşımacılığı hizmeti veren bir kamu şirketidir.

<span class="mw-page-title-main">Kars Garı</span> Kars Merkez, Karsta bir tren istasyonu

Kars Garı, Kars'ın il merkezinde Cumhuriyet Caddesi üzerinde yer alan TCDD'ye ait hemzemin ana tren istasyonudur.

<span class="mw-page-title-main">Akyaka Tren İstasyonu</span> Akyaka, Karsta bir tren istasyonu

Akyaka Tren İstasyonu, Kars'ın Akyaka ilçesinde yer alan Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları'ye ait hemzemin tren istasyonudur.

Doğukapı Tren İstasyonu, Kars'ın Akyaka ilçesine bağlı Kalkankale köyünde bulunan bir tren istasyonudur. İstasyon, Kars-Gümrü-Tiflis demiryolu üzerinde yer almaktadır.

Ankara – Kars demiryolu, Türkiye'nin başkenti Ankara'yı sınır şehri Kars'a bağlayan TCDD'ye ait konvensiyonel demiryolu hattıdır.

Fransız - Yunan Demiryolu Şirketi , 1929 - 1955 yılları arasında eski Rumeli Demiryolu hattının Yunanistan sınırlarındaki ardılı olan Dedeağaç - Svilengrad demiryolu (Dedeağaç - Pythion - Karaağaç - Ormenio - Svilengrad) hattını işleten Paris merkezli demiryolu şirketidir. CFFH, 1 Ocak 1955 tarihinde Yunanistan Devlet Demiryolları tarafından devralınarak feshedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">TCDD 4. Bölge</span> Demiryolu bölge müdürlüğü

TCDD 4. Bölge Müdürlüğü, merkezi Sivas'taki Sivas Garı olan TCDD müdürlüğüdür.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan Demiryolları</span> Gürcistanın ulusal demiryolu şirketi

Gürcistan Demiryolu LLC, Gürcistan'ın ulusal demiryolu şirketidir.

<span class="mw-page-title-main">TCDD Taşımacılık Yük Taşımacılığı</span> TCDD Taşımacılık tarafından sunulan trenle yük taşımacılığı hizmeti

TCDD Taşımacılık Yük Taşımacılığı, TCDD'ye ait demiryolu hatları üzerinde TCDD Taşımacılık tarafından yürütülen Yük Taşımacılığı Hizmetidir.

Kars - Akyaka Bölgesel Treni, Kars - Akyaka arasındaki 53,206 kilometre (33,061 mi) uzunluğundaki güzergâhta TCDD Taşımacılık tarafından her gün karşılıklı olarak 2 sefer işletilen Bölgesel Tren'dir.