Karpat Sich

Karpat Sich Halk Öz Savunma Örgütü, (Ukraynaca: Ограницация народной оборони «Карпатська Сич»), Kasım 1938 ile Mart 1939 arasında Karpat-Ukrayna'da bir paramiliter örgüttü. Karpat Sich'in gelecekteki bağımsız Karpat-Ukrayna ordusu olması amaçlandı, ancak 15 Mart 1939'da ilan edilen devlet, Macar Savunma Kuvvetlerinin işgalinden sonra sona erdi.^[1]

Karpat-Ukrayna, 1921'de Trianon Antlaşması ile Çekoslovakya'nın kontrolüne girdikten sonra, Prag, Rutenyalıların yaşadığı bölgeye özerklik vermeyi taahhüt etti. Ancak bunun uygulanması 29 Eylül 1938'de Münih kararıyla Almanya'nın Südet Bölgesi'ni ülkeden ayırmasına kadar ertelendi. Bu dönemde Çekoslovakya hem dış hem de iç siyaset açısından krize girdi. Ülkenin doğusundaki isyanı bastırmak için 11 Ekim'de Podkarpatskka Rusz adı altında Transkarpat özerk bölgesi oluşturuldu. İlk başbakanı, Büyük Rus eğilimli ve Macar yanlısı olan András Bródy idi. Ancak 26 Ekim'de vatana ihanet suçlamasıyla tutuklandı ve yerine o zamanki İçişleri Bakanı, Ukrayna partisinin lideri Avgustyn Volosin geçti. Volosin, Karpat-Ukrayna'yı Ukrayna halkının bir grubu olarak görüyordu ve uzun vadeli hedefi, Alman desteğiyle bağımsız bir Ukrayna devleti yaratmaktı. İktidara geldikten sonra, Çekoslovak makamlarına Ekim-Kasım 1938'de son derece aktif olan Macar ve Polonyalı sabotajcıları bulup silahsızlandırmada yardımcı olacak bir paramiliter örgütün kurulmasını savundu; öte yandan oluşturulacak bu grup, gelecekteki devletin ordusunun çekirdeği olarak hizmet edebilirdi.^[2]

Karpat Sich'in kuruluş toplantısı 9 Kasım 1938'de Altkarpat'ın asıl başkenti Ungvár, Birinci Viyana Ödülü nedeniyle diğer büyük şehirler gibi Macaristan'a verildiği için yeni başkent Hust'ta yapıldı. Dmitro Klimpus örgütün başkomutanı olarak seçildi ve komutada ayrıca ekonomi müdürü Ivan Roman, sekreterlik başkanı Ivan Rohacs ve propaganda yöneticisi Sztepan Roszoha da vardı. Klimpus ve Roman daha önce sırasıyla Monarşi ve Çekoslovakya ordusunda subay yardımcısı olarak görev yaptı. Polonyalı Galiçya'dan gelen Ukraynalı Milliyetçiler Örgütü üyeleri, Karpat Sich'in askeri karakterinin yaratılmasında büyük rol oynadı. Örgüt tüzüğünde asıl görevinin Altkarpat hükûmetine yardım etmek, Ukrayna vatandaşlarının nefsi müdafaa ruhunu güçlendirmek ve propaganda yapmak olduğu belirtiliyordu.

21 Kasım'da yayınlanan talimatnamede, Sich'in katı merkezileşme ve yukarıdan aşağıya emirlere dayanan organizasyon yapısı tanımlandı. Kurulduğu sırada örgütün yaklaşık bin üyesi vardı, ancak çoğu üye onu yalnızca Ukraynalı bir kültür örgütü olarak görmesine ve yaklaşık iki bini bir tür askeri eğitim almasına rağmen, sayı hızla 10-15 bin civarına yükseldi.^[3] "Elit muhafız", Hust merkezli 1. ve 2. birliklerdi ve toplam yaklaşık 320 kişiden oluşmasına rağmen 1. birliğin yalnızca yüz üyesi üniforması vardı ancak bu birlik eldeki en iyi silahlarla donatılmışlardı.

4 Aralık 1938'de, çoğu kişinin daha çok milliyetçi bir gösteri olarak gördüğü ve Transkarpatya'nın tüm bölgesinden binlerce insanın katıldığı Karpat Dağları'nın ilk kongresi düzenlendi. Yeni üniforma da burada sunuldu.

Askeri eğitim ile ilgili olarak, eğitimli subay eksikliği ve silah eksikliği her zaman ciddi bir sorun olmuştur. Üyelerin büyük çoğunluğu sivil mesleklere sahip gönüllülerdi, çok azı gerçek askeri deneyime sahipti. Subayların eğitimi, daha önce Avusturya, Polonya ve Çekoslovak ordularında görev yapmış olanlardan organize edildi, ancak Mart 1939'a kadar sadece 40 kişiye eğitim verebildiler. Çekoslovak makamları, sivil kuruluşların silah bulundurmasına izin vermedi, bu nedenle yalnızca bazı ateşli silahları yasadışı olarak elde edebildiler. Mart 1939'a kadar çoğunlukla feshedilmiş Çek Ulusal Muhafızlarından 50 tüfek ve 200 tabanca aldılar. Çekoslovak sınır muhafızlarının 6-7 kişilik grupları tipik olarak bir tüfek, bir tabanca ve altı el bombasıyla silahlandırıldı.^[4]

Resmi üniforma şunlardan oluşuyordu: mazepinka (geleneksel Ukrayna askeri şapkası), beyaz gömlek, koyu renkli kravat, kamuflaj yeşili (veya grimsi mavi) ceket, deri bel kemeri, pantolon, çizme, askeri pelerin. Bazen şapkaya mavi-sarı bir şerit takılırdı. Deseni bölgeden bölgeye değişen elbisenin üzerine inci işlemeli bir kokart takarlardı. Bayan forması önlüksüz atlet, bluz, kravat, yelek, kemer ve diz altına kadar uzanan etekten oluşuyordu.

Karpat Sich, saflarına kadınları da dahil etti ve onlar için ayrı birimler düzenledi. Görevleri esas olarak kültürel eğitim, ulusal propaganda, ilk yardım eğitimi, kurye hizmeti ve telefon ve radyo bağlantıları sağlamaktı. 19 Şubat 1939'da yapılan ikinci kongrede erkeklerin yanı sıra yaklaşık 3.000 kadın da yer aldı.

Hitler, 12 Mart 1939'da Çekoslovakya'nın tasfiyesine karar verdikten sonra, Macaristan'ın, Birinci Viyana kararında elde edemediği Altkarpat'ın geri kalan kısmını işgal etmesi için onay verdi. Macar Savunma Kuvvetleri ile Çekoslovak sınır muhafızları arasında ilk çatışmalar, 14 Mart'ta Ungvár ve Munkács çevresindeki tepelerin işgal edilmesiyle ve ertesi gün bölgenin alınması başladı. Bu arada Almanlar Çek Cumhuriyeti'ne girdi ve Prag hükûmeti, silahlı kuvvetlere ve Transkarpat (özerk bölge Aralık 1938'de adını değiştirdi) yetkililerine Karpat Ukrayna'yı boşaltma emri verdi. O andan itibaren Çek kuvvetleri, ilerleyen Macarlara (örneğin Perecseny'de) yalnızca geri çekilmelerini düzenli hale getirebilmek için direndi. 14'ünün akşamı Volosin, Karpat-Ukrayna'nın bağımsızlığını radyoda duyurdu.^[5] Hust hükûmeti (umulan Alman sınır koruma garantisini almamış olmasına rağmen) direnmeye karar verdi ve Karpat Sich'e ek olarak gönüllüler askere alındı. Askere alınanlar arasında Hust ve Nagyszőlős'deki lise öğrencileri de dahildi. Geri çekilen Çek sınır muhafızlarından, polis memurlarından ve vergi müfettişlerinden, çoğu durumda zorla, silahlar alındı. 250-300 kişilik Çekoslovak birliğinden yüz kişinin öldürüldüğü bildirilen Toronya köyü yakınlarında da ciddi bir çatışma yaşandı. Böylece toplamda birkaç yüz tüfek, birkaç makineli tüfek ve havan aldılar. Ukrayna birliklerinin ana kuvvetleri doğuda yoğunlaşmıştı, Nagyszőlős'ta yaklaşık üç bölük vardı. 420 tüfek ve 20 makineli tüfek, Ilosvá'da bir bölük 100 tüfek, Hust'ta iki bölük 200 tüfek ve düzinelerce makineli tüfek, Ökörmező ve Toronya'da dört bölük 400 tüfek, 15 makineli tüfek ve 25 havan konumlanmışlardı.^[6] Batıda, birkaç yüz asker Perecseny, Szolyvá ve Munkács çevresindeki bölgeyi korudu. Toplam savunma gücü sayısı 1.2-1.5 bindi.

En yoğun çatışma Nagyszőlős-Hust bölümünde gerçekleşti. Ancak direniş çok güçlü değildi. Hust'a doğru ilerleyen Beregsász grubu toplam 20 ölü vermişti (bunlardan 16'sı Çek sınır savunma güçlerinin de hafif tanklarla donatıldığı Tiszaszászfalu'da). Eğitimsiz ve yetersiz donanımlı Szic Muhafızları neredeyse hiçbir yerde ciddi bir direniş gösteremediler.^[7] Kayıpları çok yüksekti, ancak yakalanan üniformasız militanlara Macar askerleri tarafından genellikle partizan muamelesi yapılması ve olay yerinde vurularak öldürülmesi bu duruma yardımcı oldu. Macar Beregsász grubunun ilk birimleri, 16 Mart günü saat 16:00'da Hust'a girdi. Savunmacılar Técső, Rahó ve Aknaszlatina'ya doğru çekildiler, ancak bu yerleşim yerleri 16'sının sabahı Macar ileri birlikleri tarafından çoktan işgal edilmişti.^[8] Szic Muhafızları Romanya'ya çekildi, ancak Rumen yetkililer onları silahsızlandırdı ve Macarlara teslim etti. 18 Mart itibarıyla silahlı direniş her yerde durmuştu.

Transkarpatya'nın işgali sırasında Karpat Sich'in yaklaşık 200 üyesi ve gönüllüsünün öldürüldüğü, 400'ünün yaralandığı ve 300'ünün esir alındığı tahmin ediliyor. Macar Ulusal Savunma birlikleri ise 59 ölü verdi (çoğunlukla Çekoslovak sınır muhafızlarıyla yapılan savaşlarda). Szics ve Honvédség arasında 20 küçük çatışma yaşandı.^[9]

18 Mart'tan itibaren işgal altındaki Transkarpatya'da askeri yönetim başlatıldı. Karpat Sich'in önde gelen üyeleri tutuklandı, bazı yerel komutanlar vurularak öldürüldü ve çoğu Nyíregyháza yakınlarındaki Varjúlapos'ta kurulan esir kampına hapsedildi (1939 yazında Almanların isteği üzerine serbest bırakıldılar).^[10] 17 Mart'ta Polonya vatandaşlığına sahip Galiçya Sich Muhafızları, ertesi gün onları idam ettikleri Vereckei geçidinde Polonya makamlarına teslim edildi. Ukrayna iddialarına göre Polonya'ya teslim edilenlerin sayısı 600 kişiydi.

Bugünün Ukrayna algısına göre, Karpat Ukrayna, egemen bir Ukrayna devleti yaratmaya yönelik ikinci girişimdi (1918'deki Ukrayna Halk Cumhuriyeti'nden sonra) ve Karpat Sich, ikinci bağımsız Ukrayna ordusu olarak görülüyor.^[11]