İçeriğe atla

Karluk grubu

Çağatay, Karluk ya da Uygur grubu Türk dil ailesinin bir koludur.[1]

Karluk
Coğrafi dağılımOrta Asya
SınıflandırmaTürk dilleri
Alt bölümler
  • Batı grubu (Özbek)
  • Doğu Grubu (Uygur)

Bu dillerde birçok Orta Türkçe eser yazılmıştır. Karahanlılar'ın dili Türki, Fergani, Kaşgari veya Haqani olarak biliniyordu. Çağatay Hanlığı'nın dili Çağataycaydı.

Tarihte, Karahanlılar, Çağatay Hanlığı, Yarkent Hanlığı, Buhara Hanlığı, Buhara Emirliği, Hive Hanlığı ve Hokand Hanlığı'nda Karluk Türkçesi konuşulmuştur.

Alt gruplar

Günümüzde konuşulan Uygur dilleri şunlardır:

DilKonuşanların sayısıKonuşulduğu ülkeler ve konuşan sayısı
Özbekçe30 milyon Özbekistan 27 milyon

 Afganistan 3,4 milyon[2]

 Tacikistan 900.000[3]

 Kırgızistan 800.000
 Kazakistan 500.000

 Türkmenistan 300.000[4]
 Rusya 300.000[5]

Uygurca12 milyon Çin (Sincan Uygur Özerk Bölgesi ya da Doğu Türkistan) 11 milyon

 Kazakistan 300.000

 Kırgızistan 100.000

Eynu (Türk dili)6.000 Çin (Sincan Uygur Özerk Bölgesi)
İli Türkçesi100

Sınıflandırma

Ön Türkçe Şaz TürkçesiKarlukBatı
Doğu

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Tilbury, Nikki; Todd, Mary (2008). One Thousand Languages: Living, Endangered, and Lost (İngilizce). University of California Press. ISBN 978-0-520-25560-9. 31 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2021. 
  2. ^ "Afghanistan". Ethnologue (İngilizce). 13 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2021. 
  3. ^ "Tajikistan". Ethnologue (İngilizce). 18 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2021. 
  4. ^ "Turkmenistan". Ethnologue (İngilizce). 29 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2021. 
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). www.webcitation.org. 5 Şubat 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Özbekçe</span> Özbekistanın resmî dili olan Türk dili

Özbekçe veya Özbek Türkçesi, Özbekistan'ın resmî dilidir. Türk dillerinin içerisinde sınıflanan Karluk grubuna bağlı bir dil ve tarihî Çağataycanın çağdaş devamı olan Türk yazı dillerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Çağatayca</span>

Çağatayca, Çağatay Türkçesi veya Doğu Türkçesi, 15. yüzyılda Timurluların idaresi altında gelişen ve 15. yüzyıldan 20. yüzyılın başlarına dek Orta Asya'daki Müslüman Türk halkları tarafından ortak yazı dili olarak kullanılan dildir.

<span class="mw-page-title-main">Karluklar</span> Orta Asyada göçebe Türk boylarının bir federasyonu

Karluklar, 766-1215 yılları arasında, Orta Asya'da varlığını sürdüren Türk boylarıdır. "Karluk" adı Arap kaynaklarında "حارلوق Harluk", Farsça eserlerde "حاللوه Halluh", Çin yıllıklarında ise "Géluólù" biçimlerinde kullanılmıştır. Kadim Türk çağlarında Karluklara "Üç Oğuz" yani "Üçboy" da denilmiştir. Türkçe anlamı "karlık" olan Karlukların Türk soyundan geldiği ve bir Gök-Türk boyu olduğu Çin kaynağında (T'ang-shu) belirtilmiş ve oturduğu saha olarak Altaylar'ın batısındaki Kara-İrtiş ve Tarbagatay havalisi gösterilmiştir. Karluklar burada üç kabileden kurulu bir birlik halinde bulunuyorlardı. Daha İstemi zamanında Türk hakimiyetinin Hazar'ın kuzeyi ve Maveraünnehir'e doğru genişlemesinde şüphesiz büyük rolleri vardır. 630-680 yılları arasında, diğer Türk boyları gibi kendi başlarına buyruk olarak zaman zaman Çin'e karşı geldikleri görülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Türk tarihi</span> Türk topluluklarının ortak tarihi

Türk tarihi, günümüzdeki Türk halklarının ve yabancı halkların arasında Türk dilini konuşmuş olan Türk topluluklarının ortak tarihidir. Göktürklerden önce var olmuş Türk dili konuşan topluluklar bazı tarihçiler tarafından, Türk tâbiri yerine Ön Türk tabiri ile anılırdı.

Karahanlı Türkçesi, Hakaniye Türkçesi, Karahanlıca veya Hakaniye lehçesi, Türk dilinin tarihinde konuşulmuş ve yazılmış olan tarihî dönemlerinden biridir. Türk dilini eski, orta, yeni olarak üç döneme ayıran Türkologlara göre Karahanlı Türkçesi, Orta Türkçenin ilk dönemini oluşturur. Böyle düşünen Türkologlara göre 10.-15. yüzyıllar arası Orta Türkçe dönemidir. 13. yüzyıldan itibaren Türk yazı dilinin (Kuzey-) Doğu ve (Güney-) Batı olarak iki ayrı kol hâlinde geliştiğini göz önünde bulunduran diğer bir kısım Türkologlar, Karahanlı Türkçesini Eski Türkçe içine alır. Bugüne ulaşan metinleri 11. ve 12. yüzyıllara ait olan Karahanlı Türkçesi, Eski Uygur Türkçesiyle çağdaştır.

<span class="mw-page-title-main">Yarkent İlçesi</span>

Yarkent İlçesi deniz'den yüksekliği 1189 metre yüksekte konumlanan Çin'de Sincan Uygur Özerk Bölgesinde bir nahiye düzeyine düşürülmüş bir şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Aksu (şehir)</span> Çin Sincan Uygur Özerk Bölgesinde bir şehir

Aksu (şehir), Çin Sincan Uygur Özerk Bölgesinde bir şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Bortala (il)</span>

Bortala Moğol Özerk İli, Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin kuzeybatısında, Moğol Özerk İli'dir. Başşehri Bortala'dır. Bu İl'de Sayram Gölü vardır.

<span class="mw-page-title-main">Tomşuk</span>

Tomşuk, Çin'de Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ne doğrudan bağlı ilçe düzeyi bir şehir'dir.

<span class="mw-page-title-main">Bortala</span>

Bortala, Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin kuzeyinde Bortala Moğol Özerk İline bağlı şehir düzeyinde bir yerleşim yeridir.

<span class="mw-page-title-main">Çing İlçesi</span>

Çing İlçesi(Uygurca: جىڭ ناھىيىسى, Cing Nahiyisi, Çince: 精河县/精河縣; Pinyin: Jīnghé Xiàn), Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin kuzeyinde Bortala Moğol Özerk İli şehir düzeyinde bir yerleşim yeridir.

<span class="mw-page-title-main">Arişang İlçesi</span>

Arişang İlçesi, Çin Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin kuzeyinde Bortala Moğol Özerk İlinde şehir düzeyinde bir yerleşim yeridir.

<span class="mw-page-title-main">Maralbeşi İlçesi</span>

Maralbeşi İlçesi, Çinnde Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin güneybatısında, Kaşgar İli'inde bir ilçedir.

<span class="mw-page-title-main">Yengisar İlçesi</span>

Yengisar İlçesi, Çin'de Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin kuzeybatısında, Kaşgar İli'inde bir ilçedir.

<span class="mw-page-title-main">Kelpin İlçesi</span>

Kelpin İlçesi, Çin'de Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin kuzeyinde, Aksu İli'inde bir ilçedir.

<span class="mw-page-title-main">Toksu İlçesi</span>

Toksu İlçesi,, Çin'de Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin kuzeyinde, Aksu İli'inde bir ilçedir.

<span class="mw-page-title-main">Uçturfan İlçesi</span> Çinin Sincan Uygur Özerk Bölgesinde bir ilçe

Uçturfan İlçesi, Çin'de Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin kuzeyinde, Kırgızistan'a komşu, Aksu iline bağlı bir ilçedir.

Lop, Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin Lop İlçesi yöresinde konuşulan dildir.

<span class="mw-page-title-main">Orta Türkçe</span> Türkçenin 11. ve 15. yüzyıllarda kullanılmış devresi

Orta Türkçe Orta Çağ'ın (900-1500) çoğunu kapsayan Türk dil ailesinin gelişimindeki bir aşamayı ifade eder. Özellikle bu terim dilbilimciler tarafından Orta Asya, İran ve Selçuklu Türklerinin kontrol ettiği Ortadoğu'nun diğer bölgelerinde bu dönemde konuşulan bir grup Karluk ve Oğuz ve ilgili dillere atıfta bulunmak için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Karluk Kağanlığı</span>

Karluk Kağanlığı Karluk soyluları yönetimi tarafından kurulmuş bir kabileler federasyonuydu. İslamiyeti kabul eden ilk Türk topluluğudur. Divân-ı Lügati't-Türk'te; "قرلق Karluk" "Göçebe Türklerden bir bölük adıdır. Oğuzlardan ayrıdırlar. Oğuzlar gibi Türkmen'dirler."


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.