Karlheinz Stockhausen

Karlheinz Stockhausen
Karlheinz Stockhausen
	Karlheinz Stockhausen 2005'te Londra'da çekilmiş bir fotoğrafı
Doğum	5 Temmuz 1928; Mödrath, Almanya
Ölüm	5 Aralık 2007 (79 yaşında); Kürten, Almanya
Meslek	Besteci

Karlheinz Stockhausen (d. 22 Ağustos 1928, Mödrath, Almanya - ö. 5 Aralık 2007, Kurten, Almanya) Alman klasik müzik ve opera bestecisi. II. Dünya Savaşı'ndan sonrasında Alman klasik müzik bestecilerinin önemli isimleri arasında sayılır.^[1] Klasik müzikte elektronik alet ve seslerin kullanımı gibi yenilikler denedi.^[2] "Serializm" akımına dahil edilen Stockhausen, bu akıma kullandığı ses, melodi, araç ve çalgılar ile yeni açılımlar getirdi. En önemli bestelerinin başında "Licht (Işık)" başlıklı haftanın 7 günü için 7 değişik operadan oluşan bir opera dizisi ve "Klang (Ses)" başlıklı günün 24 saatine ithaf ettiği bestesi gelir.

Hayatı

Çocukluğu

Stockhausen 22 Ağustos 1928'de Köln yakınlarındaki Mödrath kasabasında doğdu. Babası bir köy öğretmeniydi. Aklî dengesi yerinde olmayan annesi, 1933'te bir bakımevine yatırılmıştı ve büyük olasılıkla Naziler'in aklî dengesi yerinde olmayanların yaşamlarına son verme politikasına uygun olarak 1942'de orada hayatı sona ermişti.^[3]^[4]

Stockhausen, II. Dünya Savaşı döneminde öğretmen olmak için eğitimine devam etti. Askere alınamayacak kadar gençti ama 1944'te askerî hastanede sedye taşıyıcısı olarak çalışmak için askerî göreve çağrıldı. Babası da silah altına alındı ve 1945'te Macaristan'da yaralanarak öldü. Yetim kalan Stockhausen, bir çiftlikte çalışmaya başladı.

Eğitimi

1947'de klasik müzik eğitimine başladı. Köln Müzik Yüksekokulu'ndan (Hochschule für Musik Köln) mezun oldu ve Köln Üniversitesi'nde müzikoloji, felsefe ve Almanca alanlarında eğitime devam etti. Geçimini temin etmek amacıyla barlarda ve kulüplerde piyano çalıyordu. Bu dönemde bir sihirbazlık gösterisine piyano ile eşlik etmeye başladı.

O zamanlar, Darmstadt şehrinde her yaz "Darmstädter Ferienkürse (Darmstadt Tatil Kursları)" adıyla verilen kurslarda Almanya'nın önemli müzisyenleri bir araya geliyordu. Stockhausen bu kursa 1951 yazında iştirak etti. Burada, aralarında Theodor Adorno'nun da bulunduğu ünlü isimlerle tanıştı.

Fransız besteciler Olivier Messiaen ve Darius Milhaud ile çalışmış Belçikalı besteci Karel Goeyvaerts ile de bu dönemde tanıştı. Goeyvaerts'in etkisiyle Ocak 1952'de Paris'e gitti.^[4] Paris'te Olivier Messiaen'in derslerini takip etti. Orada "somut müzik" adı verilen türde besteler yapmaya başlayan Pierre Boulez ve Pierre Schaeffer ile çalıştı. Vurmalı çalgıların çıkardıkları değişik sesleri ele alan değişik deneysel kompozisyonlar hazırladı.

Mart 1953'te Paris'ten ayrıldı ve Kuzey Almanya Radyosu'nda (Nordwestdeutscher Rundfunk) Herbert Eimert'in kurduğu "Elektronik Müzik Stüdyosu"nda çalışmaya başladı. 1955'te Batı Almanya Radyosu'na (Westdeutscher Rundfunk) geçti. 1962'de burada yönetici oldu.

1954 ile 1956 yılları arasında Bonn Üniversitesi'nde Werner Meyer-Eppler ile fonetik, akustik ve enformasyon teorisi üzerinde çalışmalar yaptı.

Evlilik ve aile hayatı

29 Aralık 1951'de Hamburg'da ilk evliliğini yaptı. Bu evliliğinden 4 çocuğu oldu. Evlilik sona erdikten sonra 2 Nisan 1967'de San Fransisco'da bir ressam ile ikinci evliğini yaptı. Bu evlilikten iki çocukları oldu. Bu çocuklardan dördü sonradan profesyonel müzisyen oldular. Stockhausen bazı eserleri özellikle onlar için hazırladı.^[4]

1961'de Köln'ün doğusunda bulunan Kurten köyünün yakında bir arazi satın alıp burada kendi isteklerine göre Erich Schneider-Wessling adlı bir mimar tarafından tasarlanan bir ev yaptırdı. Bu evde 1965'ten itibaren yaşamaya başladı.^[4]

Besteciliği

Stockhausen 370 eser besteledi. Eserlerinde genellikle alışılmış kalıplardan ayrılmayı tercih etti. Etkilendiği isimler arasında Olivier Messiaen, Edgard Varèse ve Anton Webern gibi çağdaş besteciler olduğu gibi Piet Mondrian ve Paul Klee gibi ressamlar da bulunmaktadır.

Stockhausen müzik besteleri yapmaya muzik konservatuvar eğitimine girdikten sonra üçüncü yılında başlamıştır. Hazırladığı ilk öğrencilik eserleri gününde yayımlanmamıştır. Bu öğrencilik eserleri olan "Chöre für Doris", "Alto Ses ve Oda Orkestrası İçin Üç Lieder^[]", "Kapella Korosu İcin Koral" ve "Keman ve Piyano İçin Sonatin" 1971'de yayınlanmıştır.^[5]

Karlheinz Stockhasauen, 5 Aralık 2007'de evinde bir kalp krizi geçirdi ve hayatını kaybetti.

Müziği

Stockhausen, öğrencilik yıllarında "on-iki ton" akımına dahil edilebilecek besteler yaptı. Bu dönemde besteci Olivier Messiaen'dan çok etkilenmişti ve Kreuzspiel adlı bestesinde bu etkiler açıkça görülür. Kontra-Punkte (1953) adlı kompozisyonunda müzik önce 10 değişik çalgının seslendirdiği ufak kısımlarla başlar ve yavaş yavaş bu kısımlar birbirleriyle kaynaşır ve kompozisyon piyano üzerinde teksif edilme ile sona erer.

1953'ten itibaren elektronik müzik üzerinde çalışmaya başladı. Klasik müziğin geleceğinin elektronik müzik ile olacağına inanıyordu. Gruppen adlı eseri 3 orkestra ve 3 orkestra şefi için hazırlanmıştır. Orkestralar kendi orkestra şefleri idaresinde konser salonunun değişik tarafında oturtulmakta ve değişik hızlarda değişik parçaları aynı zamanda çalmaları gerekmektedir. "Klavierstuck XI" başlıklı piyano bestesi John Cage'in eserlerine benzemekle beraber, besteci bu etkilenmeyi reddetmiştir. "Klavierstück XI" için müzik notaları çok büyük bir rulo kâğıt üzerine yazılmıştır ve piyanistin hangi tarafından başlayıp, ne tarafina gideceğini ve müziği nasıl çalacağını hep kendisinin karar vermesi gerekir. Buna göre her değişik konserde aynı notalar kullanılarak değişik melodiler ortaya çıkarılabilmektedir. "Şans eseri müzik" adı verilen bir türe sokulabilecek bu eser, besteci tarafından "hareket eden müzik" olarak nitelendirilmişti.

Ödüller

1964 - Preis der deutschen Schallplattenkritik, Almanya
1966 ve 1972 - Orkestra eserleri için The International Society for Contemporary Music (ISCM) ödülü, İtalya
1968 - Kuzey Ren-Vestfalya eyaleti "Büyük Sanat Ödülü"
1968 - Grand Prix du Disque, Fransa.
1968, 1969 ve 1971 - Edison Ödülü; Hollanda.
1970 - The Royal Swedish Academy of Music (İsveç Kraliyet Müzik Akademisi) üyeliği
1973 - Akademie der Künste üyeliği, Berlin.
1974 - Almanya Federal Cumhuriyeti Liyakat Nişanı
1977 - The Forum Music Academy in Rome üyeliği
1979 - American Academy of Arts and Letters üyeliği
1980 - European Art Science and Technology Network üyeliği.
1981 - "Donnerstag aus Licht" için İtalyan Müzik Kritikleri Ödülü.
1982 - Alman Gramafon Ödülü; Alman Fonograf Akademisi.
1983 - "Donnerstag aus Licht" için Altın Diyapozon; Fransa.
1986 - Ernst von Siemens Müzik Ödülü.
1987 - İngiltere Kraliyet Müzik Akademisi Şeref Üyeliği
1989 - American Academy of Arts and Letters onur üyeliği.
1991- Royal Irish Academy of Music onur üyeliği
1992 - UNESCO Picasso Madalyası.
1992 - Kuzey Ren-Vestfalya eyaleti üstün hizmet madalyası
1993 - The Diapason d'Or ("Klavierstucke I–XI", "Mikrophonie I ve II" eserleri için)
1995 - Die Deutsche Gesellschaft für Elektroakustische Musik Derneği onur üyeliği
1996 - Freie Universität Berlin fahrî doktor unvanı (Dr. phil. h. c.).
1996 - Edison Ödülü (Hollanda) "Mantra" eseri için
1996 - Leipzig Güzel Sanatlar Akademisi üyeliği
2000 - Alman Müzik Yayımcıları Cemiyeti Ödülü "Pazartesi, Işık," operası 1. perdesinde "Evas Erstgeburt" bestesi için.
2000–2001 - Altın Kumru (Birincilik) Ödülü: Leipzig Uluskararası Animasyon Film Festivali. Quay Biraderler (İngiltere) tarafından yapımlanan "In Abşentia" filmi için konkret ve elektronik müzik bestesi için
2001 - En İyi Kısa Metrajlı Animasyon Filmi, 50'inci Melbourne Uluslararası Film Festivali.
2001 - İsveç Kraliyet Güzel Sanatlar Akademisi "Polar Music Prize" ödülü
2002 - The National Charity For New Music, "fahrî patronluk" pâyesi
2004 - Kraliyet Bilimler, Edebiyat ve Güzel Sanatlar Akademisi üyeliği, Belçika.
2004 - Belfast Queen's Üniversitesi fahrî doktor unvanı (Dr. phil. h. c.).
2006 - Bologna Filarmonika Akademisi Şeref Üyeliği.
2008 - Bestecinin yaşadığı Kurten kasabasının meydanı "Rathausplatz"'a "Karlheinz-Stockhausen-Platz" ismi verildi.
2010 - Kurten belde belediyesi, bestecinin yaşadığı mahallenin ismini "Stockhausengemeinde" şeklinde değiştirdi.

Seçilmiş eserleri

1951 Kreuzspiel (obua, bas klarinet, piyano ve çelik üçgen için)
1952 Klavierstücke I-IV (piyano için)
1953 Kontra-Punkte
1955 Klavierstücke V-VIII (piyano için)
1956 Gesang der Jünglinge im Feuerofen ([elektronik muzik)
1956 Klavierstück XI (piyano için)
1957 Gruppen (3 orkestra için)
1959 Zyclus (per un percussionista)
1960 Carré (4 koro ve 4 orkestra için)
1960 Kontakte (piyano, vurmali calgilar ve manyetik teyp için,)
1960 Telemusik (elektronik muzik)
1961 Originale (muzikli tiyatro)
1961 Klavierstücke IX-X (piyano için)
1964-65 Mikrophonie (tam-tam ve live-elektronik için)
1966 Telemusik (elektronik ve konkre muzik)
1969 Momente (soprano, 4 koro ve calgilar için)
1967 Hymnen (elektronik ve konkre muzik)
1967 Prozession
1968 Stimmung (6 ses için)
1968 Aus den sieben Tagen (Sezgisel muzik için 15 parca)
1970 Mantra (iki piyano için)
1974 Inori (1 veya 2 solist ve orkestra için; Inori=Japonca preghiera)
1976 Harlekin (klarınet için])
1977 Der Jahreslauf
1977 Der kleine Harlekin (klarınet için)
1981 Donnerstag (persembe) da Licht ("Isik", haftanin her gunu için ayri bir opera; her gun için yaklaşık 4 saat muzik)
1984 Samstag (cumartesi) Licht
1988 Montag (pazartesi) Licht
1991 Dienstag (sali) Licht
1994 Freitag (cuma) Licht
1995 Klavierstück XVI (piyano, synthesizer ve elektronik muzik)
1996 Mittwochs-Gruß (Carsamba'dan selam) Licht (elektronik ve konkre muzik)
1999 Klavierstück XVII ("synthesizer" ve elektronik muzik)
2002 Europa-Gruß
2003 Sonntag (pazar) Licht parçası
2004 Klavierstück XVIII ("synthesizer")
2004 Himmelfahrt (Gun dogumu) Klang ("Ses", elektronik muzik projesi gunun 24 saatine ithaf edilmis muzik)
2005 Freude (Sevinc) Klang
2006 Natürlich Dauern 1-24 (Dogal yer 1-24) Klang parçası
2005 Himmels-Tür (Gogun kapisi) Klang parçası
2006 Harmonien (Armoniler) Klang parçası
2007 Cosmic Pulses (Kozmik Huzmeler) Klang parçası

Kaynakça

^ Harvey, Jonathan (1975). "Stockhausen's 'Hymnen'". The Musical Times, C.116, no. 1590 (Ağustos): say. 70. (İngilizce)
^ Hewett, İvan. (2007). "Karlheinz Stockhausen: Both a Rationalist and a Mystic, the Composer's İnfluence Stretched from Boulez to the Beatles" Guardian Ünlimited [1] 14 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
^ Stockhausen annesinin sanatoryomda öldürücü zehir enjeksiyonu verilmesi ile öldürülmesini "Donnerstag aus Licht (Işık'da Perşembe Günü)" adlı operasının 1.Perde 2.sahnesinde "Mondeva" rolü ile dramatize etmiştir.
^ ^a ^b ^c ^d Kurtz, Michael (ıng. çev. Richard Toop) (1992), Stockhausen: A Biography, Londra: Faber and Faber. ISBN 0-571-14323-7 say.213 (İngilizce) Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "kurtz" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: )
^ (Maconie 1990, 5 ve 11)