Karlı, Ardanuç
| Karlı | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Karlı Karlı'nın Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Ardanuç |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1276 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 70 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08390 |
Karlı, Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
Karlı köyünün eski adı Diagarmoçi'dir. Gürcüce kaynaklarda Diagarmoçi'nin (დიაგარმოჩი) yanı sıra Diakarmuçi / Diagarmuçi (დიაკარუჩი / დიაგარუჩი) biçiminde de yazılan bu yer adı, Türkçeye Diyagormuç, Diyağarmış, Diyagarmiş gibi farklı biçimlerde girmiştir. Nitekim Artvin vilayeti üzerine 1927 yılında yayımlanan bir kaynakta Diyakarmuç / Diyagarmuç (دیاكرموچ) olarak geçer.[3][4][5][6] 93 Harbi'nde Artvin bölgesini ele geçiren Ruslar ise, köyü Diakurmuç (Диакурмуч) adıyla kaydetmiştir.[7]
Diagarmoçi'nin yer aldığı Klarceti, Orta Çağ'da Gürcistan'ın güneybatı topraklarını oluşturan bölgelerden biriydi. Osmanlılar bölgeyi ve Diagarmoçi köyünü 16. yüzyılın ortasında Gürcülerden ele geçirdi. 1574 tarihli Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterinde "Degirmuç" olarak geçen köyün nüfusu 12 haneden (yaklaşık 60 kişi) oluşuyordu. Nüfusun tamamı Hristiyan olarak kaydedilmişti. Sonraki yirmi yıl içinde köyün nüfusu iki hane azalmış ve 1595 tarihli Defter-i Mufassal-i Liva-i Ardanuç adlı Osmanlı tahrir defterine köyde 10 hane (yaklaşık 50) kalmıştı. Bu tarihte 8 hane Hristiyan, 2 hane Müslüman olarak kaydedilmiştir.[8] Diagarmoçi halkının 16. yüzyılın sonundan itibaren Müslüman olduğu bu kayıttan anlaşılmaktadır.
Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi tahsil etme amacıyla 1835 yılında gerçekleştirdiği nüfus tespitinde Diagarmoçi'de 32 hanede 87 erkek yaşıyordu. Bu tarihte Osmanlı idaresi sadece erkek nüfus tespit ediyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün toplam nüfusunun 174 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[9] Nitekim Rus idaresi 1886 yılında köyde 258 kişi tespit etmiştir. Nüfusun tamamı "Türk" olarak kaydedilmiştir. Oysa Vakeni (ვაკენი), Korancauli (ყორანჯაული), Sasireti (სასირეთი), Masrevani (მასრევანი), Çolketi (ჩოლქეთი), Coti (ჯოთი), Sathe (სათხე), Çiço (ჭიჭო) ve Zeubani (ზეუბანი) gibi yer adları köyün bir Gürcü yerleşmesi olduğuna işaret etmektedir. Bu tespitte Müslüman olmuş Gürcüler "Türk" olarak kaydedilmiş olmalıdır. Bu sırada Diagarmuçi, Artvin Okrugu'nun Ardanuç kazasında (uçastok) hem köyün hem de bir nahiyenin adıydı. Diagarmuçi nahiyesi (сельское общество: kırsal topluluk), Aharşia, Diagarmuçi, Kaşıkçı, Metsageli, Hertvisi ve Şavgulari olmak üzere altı köyü kapsıyordu. Diagarmuçi nahiyesinde, tamamı "Türk" olarak kaydedilmiş olan 828 kişi yaşıyordu. Diagarmuçi köyü nüfus açısından bu nahiyenin en büyük yerleşmesiydi.[7][10]
Diagarmoçi, Rus hakimiyetinin sona ermesinden sonra, bir süre bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 1921 yılında, Sovyet Rusya'nın Gürcistan'ı işgali sırasında, Ankara Hükümeti'nin verdiği ültimatom üzerine Gürcistan hükûmeti Artvin ve Ardahan bölgelerinden çekildi. 16 Mart 1921'de, Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında imzalanan Moskova Antlaşması'yla da Diagarmoçi köyü Türkiye'ye bırakıldı.[11]
Diagarmoçi, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespiti sırasında "Diyagarmuç" olarak kaydedilmiştir. Bu sırada köy Artvin livasının Ardanuç nahiyesine bağlıydı ve nüfusu 35 hanede yaşayan 123 kişiden oluşuyordu.[12] Diagarmoçi / Diyagarmuç Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Karlı olarak değiştirildi.[13] Köyün eski adı zaman içinde "Diyagarmiş"e dönüşmüştür. Adının değişmiş olmasına karşın, köyün eski adı yeni adıyla birlikte "Karlı (Diyagarmiş)" biçiminde geç döneme kadar resmi yayınlarda kullanılmıştır.[14]
Diagarmoçi köyünün 2 km güneyinde bulunan Diagarmiç Kilisesi'nden günümüze sadece yıkıntıları kalmıştır.[15]
Coğrafya
Karlı köyü, Artvin il merkezine 49 km, Ardanuç ilçe merkezine 7 km uzaklıktadır.[16]
Nüfus
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 70[2] |
| 2020 | 65[2] |
| 2019 | 64[2] |
| 2018 | 58[2] |
| 2017 | 56[2] |
| 2016 | 60[2] |
| 2015 | 56[2] |
| 2014 | 59[2] |
| 2013 | 69[2] |
| 2012 | 41[2] |
| 2011 | 39[2] |
| 2010 | 47[2] |
| 2009 | 53[2] |
| 2008 | 64[2] |
| 2007 | 44[2] |
| 2000 | 99[16] |
| 1990 | 175[16] |
| 1985 | 215[16] |
Kaynakça
- ^ "Karli, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 16 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Ardanuç Karlı Köy Nüfusu". Nufusune.com. 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022.
- ^ "2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 80, ISBN 978-9941-9123-9-9". 6 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2021.
- ^ "Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 34, 38, ISBN 978-9941-0-8969-5". 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2021.
- ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 115". 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2021.
- ^ "1980 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1981" (PDF). 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Ağustos 2021.
- ^ a b ""Ardanuç kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2021.
- ^ "Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 34, ISBN 978-9941-0-8969-5". 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2021.
- ^ "Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 38, ISBN 978-9941-0-8969-5". 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2021.
- ^ "2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 184, ISBN 978-9941-9123-9-9". 6 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2021.
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 3 cilt; 2. cilt, s. 41.
- ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Ağustos 2021.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, İstanbul, 2010 (Birinci basım 1927), s. 142, ISBN 978-9944-197-52-6.
- ^ "1980 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1981" (PDF). 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Ağustos 2021.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 136, ISBN 9789941478178.
- ^ a b c d "Karlı Köyü". YerelNet.org.tr. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022.
