İçeriğe atla

Kargluhi Kilisesi (Küçük)

Koordinatlar: 40°38′30″K 42°17′32″D / 40.64167°K 42.29222°D / 40.64167; 42.29222
Küçük Kargluhi Kilisesi
Harita
Temel bilgiler
KonumYünören, Şenkaya
Koordinatlar40°38′30″K 42°17′32″D / 40.64167°K 42.29222°D / 40.64167; 42.29222
DurumYıkılmış
Mimari
Mimari türKilise
Mimari biçimGürcü mimarisi
Tamamlanma? Orta Çağ

Küçük Kargluhi Kilisesi (Gürcüce: ქარგლუხის ეკლესია), tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı ve eski adı Kargluhi olan Yünören köyünde Orta Çağ'dan kalma bir kilisesidir.[1] Köyde bulunan iki kilise Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili tarafından "Küçük kilise" ve "Büyük kilise" şeklinde adlandırılmıştır.[2]

Tarihçe

Küçük Kargluhi Kilisesi'nin bulunduğu Kargluhi köyünün adı 10. yüzyıla tarihlenen elyazması Gürcüce Cruçi İncili'nde geçer. Orta Çağ'da Gürcistan'ın bir parçası olan bu yerleşimi Osmanlılar 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre Kargluhi köyü 24 Hristiyan haneden oluşuyordu. Bu deftere yayıma hazırlayan Gürcü Türkolog Sergi Cikia Kargluhi (ქარგლუხი) Gürcüce bir yer adı olduğunu belirtmiştir.[3] Küçük Kargluhi Kilisesi'nin Osmanlı dönemi öncesinden kaldığı anlaşılmaktadır. Köyün halkı sonraki dönemde Müslüman olmuş, kiliseyi de cami olarak kullanmıştır. Nitekim Ekvtime Takaişvili'nin 1907 yılında gerçekleştirdiği araştırma gezisi sıradında köyde Müslümanlar yaşıyordu ve Küçük Kargluhi Kilisesi camiye çevrilmiş bulunuyordu.[2]

Mimari

Küçük Kargluhi Kilisesi, bugünkü köy camisinin yerinde bulunuyordu. Ekvtime Takaişvili köyü ziyaret ettiği sırada cami olarak kullanılan kilise yıkılmış, taşları yeni caminin inşasında kullanılmıştır. Hemen yakındaki bir ahırda da bu kiliseye ait kesme taşlar tespit edilmiştir.[1] Küçük Kargluhi Kilisesi cami olarak kullanılıyorken apsisi bulunmuyordu, ama yapı iyi korunmuştu. Kilisenin girişi güneyde yer alıyordu. Doğuda, batıda ve güneyde birer pencere bulunuyordu. Kilisenin için sıvanmıştı; buna rağmen eski cemaatin duvarlarda çiziktirdiği Ermenice yazılar fark ediliyordu. Takaişvili, elyazması Gürcüce Cruçi İncili'nin bir yaprağındaki notta sözü edilen Aziz Giorgi adına inşa edilmiş kilisenin Küçük Kargluhi Kilisesi olabileceğini yazmıştır.[2]

Kaynakça

  1. ^ a b 2017 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2017 წლის), Tiflis, 2018, s. 20. 31 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-9-4
  2. ^ a b c "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა-ოლთისში და ჩანგლში 1907 წელს), Paris, 1938, s. 45". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2023. 
  3. ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt; III. cilt (1958): s. 570". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Yünören, Şenkaya</span>

Yünören, Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.

<span class="mw-page-title-main">Çala Kilisesi (Arpaçay)</span>

Çala Kilisesi, Kars ilinin Arpaçay ilçesine bağlı ve eski adı Çala olan Doğruyol köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Köyün merkezinde yer alan ve Meryem Ana'ya adanmış olan kilise, Tao-Klarceti bölgesinde, taş bezeme açısından başta gelen yapılar arasında yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Zegani Kilisesi</span>

Zegani Kilisesi veya Zaki Kilisesi, tarihsel Cavaheti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı Dirsekkaya köyünün sınırları içinde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisesidir. Kilisenin iki adı da ortadan kalkmış olan Zaki veya Zegani köyünden gelir.

<span class="mw-page-title-main">Çaisi Kilisesi</span> Ardahan Çıldır Kayabeyi Köyü Kilise-Camii

Çaisi Kilisesi, tarihsel Cavaheti bölgesinin Türkiye kısmında, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı ve eski adı Çaisi olan Kayabeyi köyünde Orta Çağ'dan kalma bir Gürcü kilisesidir. Yakın bir tarihe kadar cami olarak kullanılmıştır.

Ampuri Kilisesi, tarihsel Cavaheti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı ve eski adı Ampuri olan Kenardere köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma kilisedir.

Kotasi Kilisesi, Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı ve eski adı Kotasi olan Sabaholdu köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Günümüze kilisenin bazı kısımları ulaşmıştır.

Tataleti Kilisesi, Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı ve eski adı Tataleti olan Baltalı köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Yapı, büyük ölçüde zarar görmüş halede günümüze ulaşmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kamhisi Kilisesi</span> Erzurum Şenkaya Yanıkkaval Köyü Orta Çağ Gürcü Kilisesi

Kamhisi Kilisesi, Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı Yanıkkaval köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir.

Büyük Kargluhi Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı ve eski adı Kargluhi olan Yünören köyünde Orta Çağ'dan kalma bir kilisesidir. Köyde bulunan iki kilise Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili tarafından "Büyük kilise" ve "Küçük kilise" şeklinde adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ahalşeni Kilisesi</span> Ardahan Hanak Sazlıçayır Köyü Orta Çağ Gürcü Kilisesi

Ahalşeni Kilisesi, tarihsel Eruşeti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı ve eski adı Ahalşeni olan Sazlıçayır köyünde Orta Çağ'da inşa edilmiş bir Gürcü kilisesiydi. Bu yapı tamamen yıkılmış ve yerinde cami inşa edilmiştir.

Heva Kilisesi, tarihsel Kola bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı ve eski adı Heva olan Sürügüden köyünde Orta Çağ'dan kalma bir kilisesidir.

Veli Kalesi Kilisesi, tarihsel Eruşeti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı ve eski adı Veli olan Sevimli köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir. Kura Nehri vadisinin üst kesiminin Orta Çağ'daki koruma sisteminin bir parçası olan Veli Kalesi'nin içinde yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Tzkarostavi Köyü Kilisesi</span> Ardahan Çıldır Öncül Köyü Orta Çağ Gürcü Kilisesi

Tzkarostavi Köyü Kilisesi, Tzkarostavi Küçük Kilisesi olarak da bilinir, tarihsel Cavaheti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı ve eski adı Tzkarostavi olan Öncül köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Köydeki piskoposluk kilisesi olan Tzkarostavi Kilisesi'den dolayı "Küçük Kilise" olarak anılır.

Hoşvan Kilisesi, Hoşevank Kilisesi olarak da bilinir, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Olur ilçesine bağlı Yeşilbağlar köyünün sınırları içinde, ortadan kalkmış bir yerleşim olan Hoşvan'da Orta Çağ'dan kalma bir kilisedir.

Dörtkilise Kilisesi, tarihsel Kola bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı ve eski adı "Dört Kilise" olarak bilinen Uğurtaşı köyünde Orta Çağ'dan kalma kiliselerden biridir.

Dörtkilise Çifte Kilisesi, tarihsel Kola bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı ve kilise sayısından dolayı Dört Kilise olarak anılmış olan Uğurtaşı köyünde Orta Çağ'dan kalma iki adet kilisedir.

Kalkosi İncili, 13. yüzyılda kopyalanmış Gürcüce elyazması İncil'dir. Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı ve eski adı Kalkosi olan İkizpınar köyündeki Kalkosi Kilisesi'nde korunduğu için bu adla anılır. Kalkosi İncili, günümüzde, Gürcistan'ın başkenti Tiflis'teki Gürcistan Elyazmaları Merkezi'nde (Q-1602) korunmaktadır.

Çamhusi Kilisesi veya Kamhisi Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı ve eski adı Kamhisi / Çamhusi olan Dokuzelma köyünde Gürcü döneminden kalma bir kiliseydi.

Uri Kilisesi, tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Uri olan Altaş köyünde Orta Çağ'da inşa edilmiş Gürcü kilisesidir.

Skarebi Kilisesi, tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı ve eski adı Skarebi olan Kotanlı köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.