Kargapazarı Dağları
| Kargapazarı Dağları | |
|---|---|
 | |
| En yüksek noktası | |
| Yükseklik | 3.288 m (10.787 ft) |
| Çıkıntı | 2.916 m (9.567 ft) |
| Koordinatlar | 40°7′32″K 41°31′58″D / 40.12556°K 41.53278°D |
| Coğrafya | |
| Konum |  Türkiye, Erzurum |
| Jeoloji | |
| Dağ türü | Tektonik |
Kargapazarı Dağları Doğu Anadolu Bölgesi'nde, Erzurum sınırlarındaki sıradağlardır. 8–10 km genişliğe, 30–35 km uzunluğa sahip dağın en yüksek yeri 3288 m'dir. Pasinler, Oltu, Narman, Tortum, Yakutiye topraklarında, KD–GB doğrultusunda uzanır.[1]
Fiziki yapı
Kargapazarı Dağları üzerinde eşikler ile bağlantılı havzalar, geniş platolar, derin vadiler ve dağ içi ovaları görülür. Üst Miyosen–Pliyosen volkanitleri dağın kayaç yapısını oluşturmaktadır. Volkanik yapı endemik bitkilerin varlığının nedenidir. Dağ üzerinde yüksek zirveler dışındaki volkanik platolarda yaylacılık faaliyetleri yapılır. Güneye doğru, Erzurum Ovası ve Pasinler Ovası arasında incelerek alçalan dağ, Deveboynu Eşiği ile Palandöken Dağları ile birleşir. Kuzeydoğu yönünde Erzurum-Kars Platosu ile birleşir.[1]
Kargapazarı Dağları üç bölümden oluşmaktadır. Kuzeydoğuda Çatal Dağı, ortada Devre Dağı, güneybatıda Asıl Kargapazarı Dağı yer alır. Kayaç yapısını oluşturan volkanik bazaltın yüzeylendiği alanlar çıplak, diğer alanlar ilkbaharda bozkır ve çayırlar ile örtülüdür.
İklim
Dağlık kütle çevresinde, kışların uzun ve soğuk olduğu, uzun süre don olayının görüldüğü, yaz ve sonbahar yağışlarının olduğu bir iklime sahiptir. Doğu Anadolu Karasal iklimi ile Karadeniz iklimi arasında geçiş alanındadır. Kuzeydoğuya gidildikçe Karadeniz etkisi hissedilir. Çevre istasyonlarda yıllık ortalama sıcaklık, Oltu'da 9,9 °C, Tortum'da 8,3 °C, Erzurum'da 5,5 °C'dir. En yüksek sıcaklık 20,5 °C, en düşük -5,5 °C, yıllık sıcaklık farkı 25 °C'dir. Kuzeydoğuya doğru sıcaklıklar Karadeniz etkisiyle artar. En yüksek yağış ilkbaharda (%36) sonra yaz (%24) mevsimindedir. Kuzeydoğu Anadolu'da görülen Yazı Yağışlı Karasal İklim yüksek platolarda çayır bitki örtüsünün oluşmasını ve hayvancılığın gelişmesini sağlamıştır. Yıllık ortalama yağış Oltu'da 392 mm, Erzurum'da 411 mm, Tortum'da 467 mm'dir. Karla örtülü gün sayısı Oltu'da 76, Tortum'da 83, Erzurum'da 112'dir.[1]
Hidrografya
Bazalt ve andezit kayaçlardan oluşan dağlar akarsularca fazla parçalanmamıştır. Dağ üzerindeki sular üç farklı havzaya ulaştığından sıradağlar hidrografik çatı niteliğindedir. Güneydoğu bölümünün sularını toplayan Hasankale Çayı, Aras'a, oradan Hazar Denizi'ne ulaşır. Kuzey suları Oltu Çayı ve Tortum Çayı ile Çoruh'a, oradan Karadeniz'e dökülür. Güneybatı kısmının suları, Karasu Nehri ile Fırat'a, oradan Basra Körfezi'ne ulaşır. Böylece Kargapazarı Dağları'nın sırtları ve zirveleri, Hazar Denizi, Karadeniz ve Hint Okyanusu havzaları arasında su bölümü çizgisini teşkil eder. Dağlık alanda göller ve kaynak sularının varlığı göçebe hayvancılığa bağlı yaylacılığı kolaylaştırmaktadır.[1]
Bitki örtüsü
Serin ve yağışlı yaz mevsimi, yaz boyu yeşil kalan uzun boylu ve sık bir çayır örtüsü oluşumuna olanak sağlar. Sıradağlar çevresinde İran–Turan bitki bölgesine ait, sucul, orman ve alp vejetasyon hakimdir. Alpin bitkiler 2000–3000 m arasındaki yaylalarda yaygındır.[1]
Yaylalar
Kargapazarı Dağları çevresinde yerleşim birimlerinin ortalama yükseltisi şöyledir; ilçeler 1650 m, köyler 1900 m, mezralar 1700 m, komlar 2100 m, yaylalar 2400 m. Devre Dağı ve Asıl Kargapazarı Dağı üzerinde yaylalar 2200–2700 metreler arasındadır. Dağlık kütle üzerinde 30 yayla bulunur. En yüksek yayla Güzel yaylası (Yakutiye), en alçak yayla Güzelova Yaylasıdır (Yakutiye). Pasinler'in dağ üzerinde 15 yayla ve 17 köyü bulunur.[1]
Dağlık alandaki ilçelere ait bazı yaylalar şöyledir: Pasinler yaylaları: Büyükdere, Mahoğlu, Tımar, Zendo, Gülyurt, Çingene, Çilgöl. Narman Yaylaları: Sultan, Çamlıyayla, Karşem, Yukarıyayla, Dazlak, Yanıktaş, Güvenlik. Tortum Yaylaları: Çirdiniş ve Ziyaret. Oltu yaylaları: Başaklı, Küçükkorucuk, Özdere (Sivri), Kaleboğazı, Ünlükaya (Damlıca), Aşağıcivarı, Orucuk. Yakutiye yaylaları: Söğütyanı, Şenyurt, Köşk ve Karagöbek köyleri yaylacılık alanlarıdır.[1]
Dağlık kütle üzerindeki kullanılamayan yaylalar değişik illerden hayvancılara mera olarak kiralanır. Diyarbakır, Şanlıurfa, Elazığ Tunceli illerinden, bölgelerindeki yaylaların erken sararması ve güvenlik kaygısı nedeniyle yaylacılar gelmektedir.[1]
Kaynakça
- ^ a b c d e f g h Durmuş, Esen (2020). "Kargapazarı Dağları ve Çevresinde (Erzurum Kuzeydoğusu) Yaylacılık Faaliyetleri" (PDF). COĞRAFYA DERGİSİ. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020.
| Dağlar | |
|---|---|
| Sıradağlar | |
