İçeriğe atla

Karel Čapek

Doğum9 Ocak 1890(1890-01-09)
Bohemya Krallığı, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu (Günümüzde Çekya)
Ölüm25 Aralık 1938 (48 yaşında)
Prag, Çekya
MeslekYazar
MilliyetÇek
VatandaşlıkÇek
TürBilimkurgu
İmza

Karel Čapek (d. 9 Ocak 1890 - ö. 25 Aralık 1938), 20. yüzyılın önemli Çek yazarıdır.

Adı, "Karel Çapek" olarak okunur. Yaygın kullanımı ile robot kavramını ortaya atan kişi olarak bilinir. "Robot" kelimesi, ilk olarak Karel Čapek'in 1920 yılında yazdığı R.U.R. - Rossum's Universal Robots adlı eserinde yer almış ve daha sonra tüm dünyada kullanılmaya başlanmıştır. Türkçeye Halid Fahri Ozansoy tarafından R.U.R. - 'Âlemşümûl Sun'î Adamlar Fabrikası adıyla çevrilip Osmanlıca olarak 1927 yılında Devlet Matbaası tarafından yayınlanmıştır.[1] Ancak aslında bu terimin gerçek yaratıcısı Karel Čapek'in kardeşi olan Josef Čapek'tir.[2] Čapek, Malé Svatoňovice'de, sonraları adı sırasıyla Çekoslovakya ve Çekya olacak olan Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nda doğmuştur.

Hayatı ve çalışmaları

Karel Čapek, akıl ve mizah içeren geniş bir alanda yazmıştır. Çalışmaları ilginç olmalarının yanı sıra Çek dili ile gerçeklik kavramının tam ve kesin açıklamaları olmaları açısından da başarılıdır. İnsanın ve dünyanın gelecekteki sosyal evrimine bakışının yanı sıra, Yumuşak ve klasik Avrupa bilimkurgusuna göre daha teknik ve gelişmiş uzay yolculuğu öyküleri ile yeni bir akımın öncüsü sayılabilir. 20. yüzyılın ilk yarısında etik açıdan devrimci buluşları ele alan eserleri, kütle ve atom silahları,insan ötesi akıllı varlıklar ve robotlar ile ilgiliydi. Čapek eserlerinde sosyal felaketlerin iç yüzü, diktatörlük, şiddet ve tröstlerin sınırsız gücünün insan üzerindeki etkilerini ele aldı.

Diğer kitapları, dedektif hikâyeleri, romanlar, peri masalları, tiyatro oyunları ve bahçecilik üzerinedir. Bununla beraber en önemli çalışmaları, çözmeye çalıştığı epistemoloji problemi veya "Bilgi Nedir?" sorusu üzerine olmuştur.

1930'lu yılların sonlarında vahşi Nazi ve faşist diktatörlüklerinin yarattığı tehdit üzerine yoğunlaştı.En üretken yılları çeklerin ilk cumhuriyeti olan Çekoslovakya'da (1918 - 1938) geçti. Bu yıllarda yazdığı T.G. Masaryk ile konuşmalar bir çek vatanseveri ve Çekoslovakya'nın ilk devlet başkanı olan Tomas Masaryk ile cuma günleri düzenlediği bahçe toplantıları sırasındaki konuşmaları ve tartışmaları içermektedir. Bu büyük politik lider ile olan sıra dışı ilişkisinin daha sonraları Václav Havel'e ilham verdiği bilinir.

Sonraki yaşamı ve ölümü

1935'te uzun bir tanışıklığın ardından aktris Olga Scheinpflugová ile evlendi.[3] 1938'de Batılı müttefiklerin, yani Fransa ve Birleşik Krallık'ın savaş öncesi anlaşma anlaşmalarını yerine getiremeyecekleri ve Çekoslovakya'yı Nazi Almanyası'na karşı savunmayı reddedecekleri anlaşıldı. İngiltere'ye sürgüne gitme şansı teklif edilmesine rağmen Čapek, Nazi Gestapo'nun kendisini "ikinci halk düşmanı" ilan etmesine rağmen ülkesini terk etmeyi reddetti. Ailesinin Stará Huť'daki yazlık evindeki sel hasarını onarırken basit bir soğuk algınlığına yakalandı. Hayatı boyunca spondiloartropatiden muzdarip olan ve aynı zamanda çok sigara içen Karel Čapek, 25 Aralık 1938'de zatürreden öldü.

Şaşırtıcı bir şekilde, Gestapo onun ölümünden haberdar değildi. Birkaç ay sonra, Almanların Çekoslovakya'yı işgal etmesinden hemen sonra, Nazi ajanları onu tutuklamak için Prag'daki Čapek ailesinin evine geldiler.[4] Bir süre önce öldüğünü anlayınca, karısı Olga'yı tutukladılar ve sorguladılar. Daha sonra serbest bırakıldı ve 1968'e kadar yaşadı; kocasının oyunlarından birini sahnelerken geçirdiği kalp krizinden sahnede öldü.[5] Kardeşi Josef Čapek Eylül ayında tutuklandı ve sonunda Nisan 1945'te Bergen-Belsen toplama kampında öldü. Karel Čapek ve karısı Prag'daki Vyšehrad mezarlığına gömüldüler.

Etimoloji

Çekçe Robota kelimesi, Almanca Arbeit ("Çalışmak") ile aynı kökenden gelmektedir.

İngilizce kısmi bibliyografya

  • The Absolute at Large, 1922 (in Czech), June 1975, Garland Publishing ISBN 0-8240-1403-0
  • Apocryphal Tales, 1945 (in Czech), May 1997, Catbird Press Paperback ISBN 0-945774-34-6, Translated by Norma Comrada
  • An Atomic Phantasy: Krakatit or simply Krakatit, 1924 (in Czech)
  • Nine Fairy Tales: And One More Thrown in for Good Measure, October 1996, Northwestern Univ Press Paperback Reissue Edition, ISBN 0-8101-1464-X. Illustrated by Josef Capek, Translated by Dagmar Herrmann
  • R.U.R, March 1970, Pocket Books ISBN 0-671-46605-4
  • Tales from Two Pockets
  • Short story collection, Mystery (nsf) Translated by Norma Comrada June 194, Catbird Press Paperback ISBN 0-945774-25-7
  • Talks With T.G. Masaryk Non-fiction. Biography of Masaryk, founder of Czechoslovakia.
  • Three Novels: Hordubal, Meteor, An Ordinary Lifes NSF? Translated by M. and R. Weatherall
  • Toward the Radical Center: A Karel Capek Reader. Collection of stories, plays and columns. Edited by Peter Kussi, Catbird Press ISBN 0-945774-07-9
  • War With the Newts 1936 (in Czech), May 1967, Berkley Medallion Edition Paperback. Translated by M. & R. Weatherall, March 1990, Catbird Press paperback, ISBN 0-945774-10-9, October 1996, Northwestern University Press paperback ISBN 0-8101-1468-2

Dış bağlantılar

Alıntı

Kaynakça

  1. ^ "Atılım Üniversitesi Robot Teknolojileri Uygulama ve Araştırma Merkezi - Robotlar" (PDF). 24 Ocak 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2012. 
  2. ^ Karel Capek Website: "Who did actually invent the word "robot" and what does it mean?" 4 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(İngilizce)
  3. ^ Klíma 2001, ss. 200–206.
  4. ^ "Radio Prague – Mailbox". Český rozhlas. 3 Mart 2012. 9 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2016. 
  5. ^ "Olga Scheinpflugová" (Çekçe). Osobnosti.cz. 27 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2016. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Çekya</span> Orta Avrupada yer alan bir ülke

Çekya, resmî adıyla Çek Cumhuriyeti, Orta Avrupa'da bir ülkedir. Kuzeyinde Polonya, batı ve kuzeybatısında Almanya, güneyinde Avusturya ve doğusunda Slovakya ile komşudur.

<span class="mw-page-title-main">Anton Çehov</span> Rus oyun ve öykü yazarı

Anton Pavloviç Çehov, Rus oyun ve kısa öykü yazarıdır. Tarihte kısa öykü alanında en iyi yazarlar arasında sayılmaktadır. Oyun yazarı olarak kariyerinde dört klasik eser üretmiş ve en iyi kısa öyküleri, yazarlar ve eleştirmenler tarafından olumlu eleştiriler almıştır. Çehov, Henrik Ibsen ve August Strindberg ile birlikte çoğu zaman tiyatroda erken modernizmin doğuşundaki üç yaratıcı figürden biri olarak anılmaktadır. Çehov, edebî kariyerinin çoğunda tıp doktoru olarak çalışmış ve "Tıp benim nikâhlı karım, edebiyat ise metresim." sözlerini dile getirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Spartaküs</span>

Spartaküs, Roma Cumhuriyeti'nde Trakyalı bir gladyatördür. MÖ 73 - MÖ 71 Spartaküs Galyalılar Crixus, Oenomayus ve Gannicus ile birlikte Üçüncü Köle Savaşı'nın kaçak köle liderlerinden biridir. Üçüncü Köle Savaşı Roma Cumhuriyeti'nin karşılaştığı büyük çaplı köle savaşları arasında yer alır. Küçük savaşları ötesinde Spartaküs hakkında bilinen ve tarihsel söylentileri kalan veriler bazen çelişkili ve güvenilir olmayabilir. Fakat elimizdeki bütün kaynaklar Spartaküs'ün eski bir gladyatör ve başarılı bir askeri lider olduğunu doğrulamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Robot</span> otonom veya önceden programlanmış görevleri yerine getirebilen elektro-mekanik bir cihaz

Robot, otonom veya önceden programlanmış görevleri yerine getirebilen elektro-mekanik bir cihazdır. Güncel tanımı ile robotlar, elektronik ve mekanik birimlerden oluşan, algılama yeteneğine sahip olan ve programlanabilen cihazlardır. Başka bir tanımla robotlar, canlıların işlevlerini ve davranışlarını taklit edebilen, fiziksel yeteneklere ve yapay zekâya sahip, disiplinler arası öğeler içeren mühendislik ürünleridir.

<span class="mw-page-title-main">Münih Antlaşması (1938)</span> Almanca konuşulan Çekoslovakya topraklarının 1938de Almanyaya bırakılması

Münih Antlaşması, Birleşik Krallık, Fransa, İtalya ve Almanya arasında yapılan ve Çekoslovakya'nın Südet bölgesinin Almanya'ya verilmesini öngören 29 Eylül 1938 tarihli antlaşmadır.

<span class="mw-page-title-main">Eurovision Şarkı Yarışması'nda Çekya</span>

Çekya, 2023 yılına kadar Çek Cumhuriyeti ismi ile yarışmıştır. İlk katıldığı 2007 yılından günümüze kadar Eurovision Şarkı Yarışması'na 12 kez katılmıştır. 2009 yarışması'nın yarı finalinde sıfır puan sonucu ve yarışmaya olan düşük ilgiden dolayı Česká televize (ČT) yarışmadan çekilme karar almıştır. 2015 yılına kadar yarışmaya katılmamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Haydutlara Karşı Savaş</span>

Haydutlara Karşı Savaş, Küba'da Fidel Castro yönetimine karşı özellikle Escambray Dağlarında yaşanan silahlı ayaklanma. Ayaklanma büyük ölçüde toprak reformu kapsamında topraklarına el konan orta büyüklükteki toprak sahiplerince gerçekleştirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Çekoslovak Lejyonu</span>

Çekoslovak Lejyonu, I. Dünya Savaşı sırasında İtilaf Devletleri bünyesinde savaşan Çek ve Slovaklardan oluşan gönüllü ordu. Rus İç Savaşı'nda önemli bir silahlı güç olarak yer almış, I. Dünya Savaşı'nın ardından Çekoslovakya'nın bağımsızlığının ilanında etkili olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Radola Gajda</span>

Radola Gajda veya Rudolf Geidl Çek komutan ve siyasetçi.

Çekya'daki Yahudilerin tarihi 1918-1938 yılları arasındaki Çekoslovakya'nın Birinci Cumhuriyet döneminin uzantısıdır. 2005 itibarıyla Çek Cumhuriyeti'nde 4000 Yahudi bulunmaktadır ve bunlar ağırlıklı olarak Aşkenazlardan oluşur. Yedisi Bohemya'da ve üçü Moravya'da olmak üzere ülkede on küçük Yahudi cemaati bulunur. Bu cemaatler Yahudi Cemaatleri Federasyonu (FZO) şemsiyesi altında toplanmıştır. Prag ve diğer şehirlerde hizmetler sunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Olomouc</span>

Olomouc, Çekya'da bir kenttir. Brno'dan önce Olomouc Moravya eyaletinin başkentiydi. 2010 itibarıyla şehir nüfusu 102.004 kişidir.

<span class="mw-page-title-main">Çekoslovakya'nın İşgali</span>

Çekoslovakya'nın İşgali (1938-1945), Münih Antlaşması sonucu Almanya'nın, Südetler olarak bilinen bölgeyi işgal etmesiyle başlamıştır. 16 Mart 1939'da Alman birlikleri Çekoslovakya'nın geri kalanını da işgal ederek II. Dünya Savaşı'nın sonuna kadar ülkenin varlığına son vermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Emil Hácha</span>

Emil Hácha, Çek avukat, 1938 yılından 1939 Çekoslovak Slovakya'nın üçüncü Cumhurbaşkanı. Mart 1939'dan itibaren Alman Himayesi altındaki Bohemya ve Moravya Protektorası'na başkanlık etti.

Ladislav Adamec Çek siyasetçi. 1988 ila 1989 yılları arasında Çekoslovakya başbakanlığı yapmıştır. Lubomír Štrougal'ın 12 Ekim 1988'de görevden ayrılmasıyla başbakanlığa geçen Adamec Çekoslovakya'nın son komünist başbakanı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Sürgündeki Çekoslovakya Hükûmeti</span>

Sürgündeki Çekoslovak Hükûmeti, Çekoslovakya Geçici Hükûmeti ya da Çekoslovakya Ulusal Özgürlük Komitesi nin gayriresmî unvanı. İlk olarak İngiliz hükûmeti tarafından tanınan bu geçici hükûmet, sonraları Müttefik Devletler'in de resmi muhatabı haline gelecekti. Çekoslovakya Ulusal Özgürlük Komitesi, Çekoslovakya eski Cumhurbaşkanı Edvard Beneš tarafından, Paris'te Ekim 1939'da kurulmuştu. Diplomatik tanınma konusunda Fransa ile yapılan görüşmelerin akametle sonuçlanması ve akabinde Nazilerin Fransa'yı işgali neticesinde, oluşturulan bu komite, 1940 yılında Londra'ya sığınmak zorunda kaldı. Nazi bombardmanı başlayınca, Komite 1941'de Buckinghamshire-Aston Abbots'a taşındı.

<span class="mw-page-title-main">Jozef Tiso</span>

Jozef Tiso, Slovak Katolik rahip ve Slovakya Halk Partisi'nin önde gelen siyasetçilerinden biri. 1939'dan 1945'e kadar Nazi Almanyası'nın uydu devleti olan Birinci Slovak Cumhuriyeti'ni yönetti ve siyasi kariyeri boyunca aktif bir şekilde rahipliğini sürdürdü. II. Dünya Savaşı sonrasında Bratislava'da Ulusal Mahkeme tarafından vatan hainliğinin yanı sıra savaş suçu ve insanlığa karşı suç işlemekten tutuklanarak idam edildi.

Komünist Gruplar Birliği, Çekoslovakya'da Stanislav Kostka Neumann önderliğindeki anarşist komünist kuruluş.

<span class="mw-page-title-main">Arnošt Lustig</span> Yahudi asıllı Çek yazar (1926-2011)

Arnošt Lustig, eserleri genellikle Holokost'u içeren romanlar, kısa öyküler, oyunlar ve senaryolar yazan ünlü bir Çek Yahudi yazardır.

<span class="mw-page-title-main">Bohumil Kafka</span>

Bouhumil Kafka Çek heykeltıraş ve pedagogtur.

<span class="mw-page-title-main">Josef Čapek</span>

Josef Çapek daha çok ressam olarak tanınan, ancak aynı zamanda yazar ve şair olarak da bilinen Çek bir sanatçıydı. "Robot" sözcüğünü icat eden kişidir ve bu sözcük literatüre kardeşi Karel Čapek tarafından kazandırılmıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.