İçeriğe atla

Karbon ayak izi

Karbon ayak izinin açıklaması (İngilizce)

Karbon ayak izi, birim karbondioksit cinsinden ölçülen, üretilen sera gazı miktarı açısından insan faaliyetlerinin çevreye verdiği zararın ölçüsüdür ve iki ana parçadan oluşur: doğrudan (birincil) ayak izi ve dolaylı (ikincil) ayak izi. Birincil ayak izi, evsel enerji tüketimi ve ulaşım (söz gelimi araba ve uçak) dahil olmak üzere fosil yakıtlarının yanmasından ortaya çıkan doğrudan CO2 emisyonlarının, ikincil ayak izi ise kullandığımız ürünlerin tüm yaşamın döngüsünden bu ürünlerin imalatı ve en sonunda bozulmalarıyla ilgili olan dolaylı CO2 emisyonlarının ölçüsüdür.

Karbon ayak izini azaltmak için öneriler

  • Araba düşük güçlü (küçük) olmalı, yürüyerek gidilebilecek mesafeler yürünerek, uygun şartlar varsa bisiklet kullanılarak kat edilmelidir. Arabayla işe gitmek mecburiyeti varsa araba paylaşılmalıdır. Aracını uygun hızda kullanılarak ve takip mesafesi korunarak gaz-fren olayından kaçınmak, önemli miktarda yakıt tasarrufu sağlar.
  • Atıkların azaltılması, imalatçıların gereksiz ve tabiatta bozulmayan ambalaj malzemeleri kullanmamaları, ambalajsız tüketilebilecek ürünlerin ambalaj kullanmadan tüketilmesi, karbon ayak izini küçültür. Bitkisel ve hayvansal artıkların çöpe atılması yerine bahçede ya da belediye parklarında tabii gübre olarak kullanılması, geri dönüşüm konusuna özen gösterilmesi, gerekli olmadıkça çok küçük miktarlarda ambalajlanmış gıda ürünlerinin tüketilmemesi yine pozitif etki eder.
  • Doğal gaz yerine ısınmak için Güneş enerjisi kullanmak. Bu yolla doğal gaz faturalarındaki meblağ yılda yüzde 70 oranında azalabilir. Kaloriferlerin petek ısıları en alt düzeyde tutulmalı, binalar yeteri kadar havalandırılmalıdır. Buralarda yapılacak iyi bir ısı yalıtımı doğal gaz faturaları meblağını ve karbon ayak izini küçültmede önemli bir rol oynar.
  • Elektrik için yenilenebilir enerji kullanmak, tasarruflu ampuller, buzdolapları, klima cihazlarını tercih etmek.
  • Seyahatlere mümkün olduğunca toplu taşıma araçlarıyla çıkmak, tatillere uçakla gitmek. Yerel otobüs, tren hizmetleri kısa mesafeler için kullanılmalıdır.

İkincil ayak izini azaltmak için öneriler

Bir şeyler satın alındığında bu ürünlerin nerelerde üretildiği ve üretimde hangi maddelerin kullanıldığı göz önüne alınmalıdır. İmalat ya da nakliyesinde yüksek emisyona sahip olan ürünlerden mümkün olduğunca kaçınılmalıdır. Söz gelimi çoğu Avrupa ve Kuzey Amerika ülkelerinde musluk suyunu kullanmada herhangi bir sakınca olmamasına rağmen insanlar şişe suyu alma konusunda ısrar etmektedir. Eğer şişe üzerinde volkanik kaynaklardan geldiği konusunda bir ibare varsa uzak bir yerden ithal edildiğinden emin olunabilir. Suyun nakliyesinin karbon ayak izini daha büyük olacaktır. Bir de buna şişeleme veya geri dönüşümden kaynaklanan emisyonları eklenirse çevreye negatif etki görülür. Başka ambalajlar için de benzer durumlar olabilir. Mesela aynı hacimde iki içecek kabından biri, kullanıcıların hafifliğinden dolayı tercih ettiği alüminyumdan ise bu kabı üretmek için kullanılan enerji, aynı hacimdeki depozitosuz (tek kullanımlı) cam şişe üretimi için gereken enerjinin 20 mislidir. Şişe, çok kullanımlıysa bu oran daha da büyür. Dolayısıyla şuurlu kullanıcının cam şişeleri tercihi önerilir.

Yiyecek ve içeceklerin uzak mesafelerden gelenlerinden kaçınmalı, yerel ürünleri tüketmeye özen göstermelidir. Satın alınan yiyeceklerin hangi ülkeden geldiği etiketinde yazılıdır. Muz alınacaksa yerli muz, Dünya'nın öteki ucundan muza tercih edilmeli, uzaktan gelen bir şişe içecek yerini çok daha az yol kat etmiş ürünler alınmalıdır. Çevre açısından verilebilecek en iyi karar, mümkünse meyve ve sebzeleri kendi bahçesinde yetiştirmektir. Permakültür uygulamaları, bu konuda basit ve uygulanabilir çözümler sunar. Bir elma ağacı dikildiğinde hem birçok meyve elde edilmiş, hem de ağaçla atmosferdeki karbon miktarının azalmasına katkıda bulunulmuş olunur.

Et tüketiminde özellikle kırmızı et tüketimi azaltılmalıdır.

Uzak ülkelerden gelen elbiselerin etiketlerinden anlaşılması hâlinde yakında üretilmiş uygun elbiseye tercih edilmemelidir.

Fazla ya da doğada bozulmayan maddelerle ambalajlanmış ürünlerden uzak durulmalıdır. Mesela yumurta alırken köpük ambalaj yerine karton veya mukavvadan yapılmış ambalaja konulmuş yumurtaları çevre koruma açısından seçmelidir.

Kaynakça

Ayrıca bakınız

Karbon ayak izi açıklaması (İngilizce)

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kömür</span> katmanlı tortul çökellerin arasında bulunan katı, koyu renkli, karbon ve yanıcı gazlar bakımından zengin kayaç

Kömür, katmanlı tortul çökellerin arasında bulunan katı, koyu renkli, karbon ve yanıcı gazlar bakımından zengin kayaçtır. Taşkömürü torkugillerden oluşur. Kömür çoğunlukla diğer elementlerin değişken miktarlarda bulunmasıyla oluşur. Asıl bileşeni karbondur; bunun yanında değişken miktarda hidrojen, kükürt, oksijen ve azot içerir. Isı için yakılan bir fosil yakıt olan kömür dünyanın birincil enerjisinin yaklaşık dörtte birini ve elektriğinin beşte ikisini sağlar. Bazı demir ve çelik üretimi yapan işletmeler ve diğer endüstriyel faaliyetler kömürü yakar. Kömürün ekstraksiyonu ve kullanımı birçok erken ölüme ve çok fazla hastalığa neden olur. Kömür'den her yıl binlerce kişi erken ölüyor.

<span class="mw-page-title-main">Geri dönüşüm</span> Kullanılmayan atıkları tekrar kullandırabilen yöntem

Geri dönüşüm terim olarak, kullanım dışı kalan geri dönüştürülebilir atık malzemelerin çeşitli geri dönüşüm yöntemleri ile ham madde olarak tekrar imalat süreçlerine kazandırılmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Biyodizel</span>

Biyodizel, organik yağların baz ve alkolle karıştırılarak dizel yakıta çevrilmesi sonucu elde edilen ürün.

<span class="mw-page-title-main">Ambalaj</span>

Ambalaj, ürünlerin, tüketiciye ulaştırılması aşamasında, taşınması, korunması, saklanması ve satışa sunulması için kullanılan herhangi bir malzemeden yapılmış ürünlerdir. Paketleme aynı zamanda paket tasarlama, değerlendirme ve üretme sürecini de ifade eder. Paketleme, malları nakliye, depolama, lojistik, satış ve son kullanım için hazırlamanın koordineli bir sistemi olarak tanımlanabilir. Ambalaj ürünü içerir, korur, muhafaza eder, taşır, bilgilendirir ve satar. En yaygın kullanılan ambalajlar paket, kutu, teneke, poşet, çuval, şişe, kap, torba, kasa, kavanoz ve diğerleridir. Ambalaj üretiminde plastik, cam, metal, ahşap, kağıt, karton, lif gibi malzemeler kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Fosil yakıt</span> Milyonlarca yıl önce ölmüş bitki ve hayvanlardan oluşan yakıt

Fosil yakıt veya mineral yakıt, hidrokarbon ve yüksek oranlarda karbon içeren doğal enerji kaynağı. Kömür, petrol ve doğalgaz; bu türden yakıtlara başlıca örnektir. Ölen canlı organizmaların oksijensiz ortamda milyonlarca yıl boyunca çözülmesi ile oluşur. Fosil yakıtlar endüstriyel alanda çok geniş bir kullanım alanı bulmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Doğalgaz</span> yanıcı gazlardan oluşan fosil yakıt türü

Doğalgaz yer kabuğunun içindeki fosil kaynaklı bir çeşit yanıcı gaz karışımıdır. Bir petrol türevidir. Yakıt olarak önem sıralamasında ham petrolden sonra ikinci sırayı alır. Doğalgazın büyük bölümü (%70-90'ı), Metan (CH4) adı verilen hidrokarbon bileşiğinden oluşur. Diğer bileşenleri; etan (C2H6), propan (C3H8), bütan (C4H10) gazlarıdır. İçeriğinde eser miktarda karbondioksit (CO2), azot (N2), helyum(He) ve hidrojen sülfür (H2S) de bulunur. Doğalgaz konvansiyoneldir ve konvansiyonel olmayan doğalgaz türleri arasında kaya gazı, kum gazı ve kömür gazı bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Çevre kirliliği</span> Doğa sorunu

Çevre kirliliği, çevrenin doğal olmayan bir şekilde insan eliyle doğallığının bozulmasıdır. Bu ekosistemi bozma eylemleri; kirlenme şeklinde tabir edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Tetra Pak</span> Gıda paketleme ve işleme şirketi

Tetra Pak Türkiye , Tetra Pak, merkez ofisleri İsveç'in Lund ve İsviçre'nin Pully şehrinde bulunan İsveç menşeli gıda ambalajı, gıda paketleme ve işleme şirketidir. Ambalaj konusunda etkinlik gösteren bir şirkettir.

<span class="mw-page-title-main">Meşrubat</span> alkolsüz içecek türü

Meşrubat, genellikle soğuk tüketilen alkolsüz içecek. Soda, gazoz, maden suyu, enerji içeceği, meyve suyu ve meyve aromalı diğer içecekleri kapsar. Türkçeye Arapça maşrūbāt (مشروبات) (içecekler) sözcüğünden geçmiştir ve şurb (içme) kökünden gelir.

<span class="mw-page-title-main">Dünya enerji tüketimi</span> Küresel enerji üretimi ve tüketimi

Dünya enerji tüketimi‭ ‬bütün insan‭ ‬uygarlığı‭ ‬tarafından kullanılan toplam‭ ‬enerji‭yi ‬ifade eder.

Dasani, The Coca-Cola Company tarafından üretilen, saflaştırılmamış ve aromalı sudan oluşan şişelenmiş su ürünleri markasıdır. Aquafina'nın başarısından sonra 1999 yılında tanıtıldı. Dünya çapında satılan Coca-Cola şişelenmiş suyun birçok markasından biridir. Ürün musluk suyu, filtrelenmiş ve şişelenmiş formada satılıyor.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de sera gazı emisyonu</span> Avrasya ülkelerinde iklim değişikliğine sebep olan gazlar

Türkiye'de sera gazı emisyonu ya da salınımı kişi başına yaklaşık 6 tondur. Türkiye her yıl 500 milyon ton sera gazı salmaktadır. Bu oranla Türkiye, dünyanın yıllık salınımının yaklaşık olarak %1'ini meydana getirmektedir. Sera gazı salınımının yaklaşık üçte biri kömür kaynaklıdır. Türkiye, hidroflorokarbon sera gazı salınımının azaltılması hakkındaki Montreal Protokolü'nün Kigali Düzeltmesini imzaladı ve 2021 yılında onayladı.

<span class="mw-page-title-main">Şişeleme hattı</span>

Şişeleme hatları, bir ürünü, genel olarak bir içeceği, büyük ölçekte şişelere dolduran üretim hatlarıdır. Hazırlanan yiyecekler ayrıca soslar, şuruplar, turşular, yağlar ve sirke gibi şişelenir. PepsiCo ve The Coca-Cola Company şirketlerinin fabrikalarında dakikada minlerce plastik şişede meşrubat sunuluyor.

<span class="mw-page-title-main">Konserve kutusu</span>

Bir konserve bankası, teneke, teneke kutu, çelik teneke kutu, çelik ambalaj veya kutu, ince metallerden oluşan ürünlerin dağıtımı veya depolanması için kullanılan bir konteynerdir. Birçok kutu "ucu" açarak kesmeyi gerektirir; diğerleri çıkarılabilir kapaklara sahiptir. Kutular çeşitli içerikleri tutar: yiyecekler, içecekler, yağlar, kimyasallar vb. Konservelerden et konservesi, balık konservesi, deniz lahanası, rumtopf, kondense süt, tuzlu salatalık, surströmming, kokteyl kiraz, konserve bezelye, konserve mısır, konserve mantar, salatalık turşusu, konserve domates, korunmuş limon saklanır. Çelik kutular halk arasında teneke olarak adlandırılan kalaysız çelikten yapılır. Ürün çeşidine göre de kutu iç yüzeyi lak ya da benzeri kaplama malzemeleri ile kaplanarak çeliğin korozyonu önlenmiş olur. Bazı lehçelerde, alüminyum kutular bile "teneke kutular" olarak adlandırılmaktadır. 1901 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nde, Amerikan teneke kutularının% 90'ını üreten American Can Company kuruldu.

<span class="mw-page-title-main">İçecek kutusu</span>

İçecek kutusu, karbonatlı alkolsüz içecekler, alkollü içecekler, meyve suyu, çaylar, bitki çayı, enerji içeceği vb. gibi sıvıları saklamak için tasarlanmış metal bir kaptır. İçecek kutuları alüminyumdan veya kalay kaplamalı çelikten yapılmaktadır. Tüm içecek kutuları için dünya çapında üretim, dünya çapında yılda yaklaşık 370 milyar kutudur.

<span class="mw-page-title-main">Mantar (malzeme)</span>

Mantar geçirimsiz bir batmazlık malzemesidir, ticari kullanım için öncelikle hasat edilen kabuk doku peridermis tabakasıdır. Esas olarak güneybatı Avrupa ve kuzeybatı Afrika'ya özgü olan Quercus suber'den elde edilir. Mantar hidrofobik bir madde olan suberin'den oluşur. Geçirimsiz, yüzer, elastik ve yanmayı geciktirici özelliklerinden dolayı, en yaygınları mantar tıpaları olan çeşitli ürünlerde kullanılır. Portekiz'in montado manzarası, dünya genelinde yıllık hasat edilen mantarın yaklaşık yarısını üretiyor ve Corticeira Amorim, sektördeki lider firma oldu. Mantar, mikroskobik olarak Robert Hooke tarafından incelendi, bu da hücrenin keşfedilmesine ve isimlendirilmesine yol açtı.

Sera gazı giderimi olarak da bilinen Karbon dioksit giderimi (CDR), amacı karbondioksit'in atmosferden büyük ölçekli uzaklaştırılması olan bir grup teknolojiyi ifade eder. CDR, CO2'nin enerji istasyonu gibi büyük fosil yakıt nokta kaynaklarının baca emisyonlarından giderilmesine farklı bir yaklaşımdır. İkincisi atmosfere olan emisyonu azaltır, ancak atmosferde bulunan karbondioksit miktarını azaltamaz. CDR karbondioksiti atmosferden giderdiğinden, ev tipi ısıtma sistemleri, uçaklar ve araç egzozları gibi küçük ve dağınık nokta kaynaklarından gelen emisyonları dengeleyen negatif emisyonlar 'yaratır'. Bazıları tarafından bir iklim mühendisliği formu olarak kabul edilirken diğer yorumcular bunu karbon yakalama ve depolama veya aşırı iklim değişikliği hafifletmesi olarak tanımlamaktadır. CDR'nin "iklim mühendisliği" veya "jeomühendislik" ile ilgili ortak tanımları karşılayıp karşılamayacağı genellikle üstlenileceği ölçeğe bağlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Karbon vergisi</span> Karbon emisyonu vergisi

Karbon vergisi, ulaşım ve enerji sektöründe, yakıtların karbon içeriğine uygulanan bir vergi'dir. Karbon vergileri karbon fiyatlandırması'nın bir biçimidir. Karbon vergisi terimi ayrıca karbon dioksit eşdeğeri vergiyi ifade etmek için kullanılır. Oldukça benzerdir, ancak herhangi bir ekonomik sektör tarafından yayılan her türlü sera gazı veya sera gazı kombinasyonuna uygulanabilir.

<span class="mw-page-title-main">Sera gazı emisyonları</span> İnsan faaliyetleri sonucu atmosfere salınan sera gazlarının kaynakları ve miktarları

İnsan faaliyetlerinden kaynaklanan sera gazı emisyonları sera etkisini güçlendirerek iklim değişikliğine neden oluyor. Çoğu fosil yakıtların yakılmasından kaynaklanan karbondioksittir: kömür, petrol ve doğal gaz. En büyük kirleticiler arasında Çin'deki kömür ile çoğu OPEC ve Rusya'da devlete ait olan büyük petrol ve gaz şirketleri yer alıyor. İnsan kaynaklı emisyonlar, Dünya atmosferindeki Karbondioksiti yaklaşık %50 oranında arttırdı.

<span class="mw-page-title-main">Sürdürebilir dağıtım</span>

Sürdürülebilir dağıtım, ürünlerin çevresel, sosyal ve ekonomik etkilerini en aza indirerek, tedarik zinciri boyunca taşınması ve dağıtılması sürecidir. Lojistik ve tedarik zinciri yönetimi içinde, çevresel sürdürülebilirlik ilkelerini benimseyen uygulamaları içerir. Bu, karbon emisyonlarının azaltılması, enerji verimliliğinin artırılması, atık yönetiminin iyileştirilmesi ve sosyal sorumluluk ilkelerinin benimsenmesini kapsar.