İçeriğe atla

Karayip Denizi

Karayip Denizi
Havza
Ülke(ler)Belize, Dominik Cumhuriyeti, Küba, Meksika, Panama
KonumOrta Amerika
Koordinatlar15°K 75°B / 15°K 75°B / 15; -75
Ada(lar)Cayman Adaları, Hispanyola, Jamaika, Küba
Genel bilgiler
Aktığı yerAtlas Okyanusu
TürDeniz
Akarsu (gelen)Magdalena Nehri
En derin noktası7.680 m (25.200 ft)
Yüzölçümü2.640.000 km2 (1.020.000 sq mi)
Wikimedia Commons
Harita
Karayip Denizinin uydu fotoğrafı

Karayip Denizi, Antil Denizi olarak da bilinir, Atlas Okyanusu'nun alt havzası. Batı Yarıküre'de, Ekvator çizgisinin kuzeyinde yer alır. Güney Amerika'nın kuzey, Orta Amerika'nın doğu kıyıları ile Meksika kıyılarının bir bölümü boyunca uzanır. Karayip Denizi, kapladığı yaklaşık 2,640,000 km²'lik alan ile dünyanın en geniş tuzlu su denizlerinden biridir.

Güneyinde Venezuela, Kolombiya ve Panama kıyıları; batısında Kosta Rika, Nikaragua, Honduras, Guatemala, Belize ve Meksika'nın Yucatán Yarımadası; kuzeyinde Büyük Antiller (Küba, Hispaniola, Jamaika ve Porto Riko adaları), doğusunda Küçük Antiller zinciri (kuzeydoğudaki Virgin Adalarından, Güneydoğuda, Venezuela açıklarındaki Trinidad'a kadar uzanan yay) bulunur. Yucatán Boğazı ile kuzeyindeki Meksika Körfezine bağlanır. Bilinen en derin yeri (7,685 m) Küba ile Jamaika arasındaki Cayman Çukurudur (Bartlett Derinliği). Karayip kıyıları birçok koy ve körfeze sahiptir; Honduras Körfezi, Venezuela Körfezi, Gonâve Körfezi ve Darien Körfezi bunlardan en önemlileridir.

Jeoloji

Karayip Denizinin jeolojik yaşı kesin olarak bilinmemektedir. Paleozoyik (Birinci) Zamanda (yaklaşık 570 milyon ile 225 milyon yıl önce) Orta Amerika Denizinin bir parçası olarak Akdeniz ile bağlantılı olduğu, Atlas Okyanusunun oluşumu sırasında Akdeniz'den ayrıldığı sanılmaktadır.

Karayip Denizi, birbirinden denizaltı sırtları ve yükseltileri ile ayrılmış, oval biçimli beş sualtı havzasına bölünmüştür. Bunlar Yucatán, Cayman, Kolombiya, Venezuela ve Grenada havzalarıdır. Yüzeyaltı suyu Karayip Denizine iki eşikten girer. Anegada Boğazı, Virgin Adaları ile Küçük Antiller arasında, Rüzgarüstü Boğazı ise Küba ile Hispaniola arasında yer alır. Anegada Boğazının eşik derinliği 1,950-2,350 m, Rüzgarüstü Boğazınınki ise 1,600-1,625 m arasındadır.

İklim

Karayip Denizi kıyılarında ve Antil adalarında, genellikle tropikal iklim hüküm sürerse de dağların yüksekliğine, su akıntılarına ve alize rüzgarlarına bağlı olarak iklim önemli yerel farklılıklar gösterir. Yıllık yağış ortalaması Dominika'nın kimi bölümlerinde 8,890 mm'ye kadar yükselirken, Venezuela açıklarındaki Bonaire Adasında 250 mm'ye kadar düşer. Karayip Denizinin kuzey kesimlerinde ve Meksika Körfezinde, saatteki hızı 120 km'yi aşan mevsimlik kasırgalar sık görülür. 1963'teki Flora Kasırgası, Karayip Denizi bölgelerinde 7 bin kişinin ölümüne ve 528 milyon dolarlık hasara yol açmıştır. Bu kasırgalar, bölgede tarım üretiminin bazen büyük düşüşler göstermesinin temel nedenlerinden biridir.

Ekoloji ve fauna

Mercan resifi, Saint Lucia.

Derin su canlıları Karayip Denizinin bütün kesimlerinde oldukça benzer bir dağılım gösterir. Sualtı yaşamı, birçok balık türünü ve deniz canlısını barındıran mercan resifleri çevresinde toplanmıştır. Çeşitli deniz kaplumbağası türleri, manati ve folyabalığı en dikkat çeken deniz hayvanları arasındadır. Dikenli ıstakoz, Antil denizinin her yerinde görülür. Orkinos ve özellikle Yucatán çevresinde bulunan sardalya, Karayip Denizindeki önemli ticari balık türleridir.

Karayip Denizinde yer alan kara parçalarında genellikle tropikal bitki örtüsü egemendir; ama topografyaya, iklime, nem oranına ve toprak özelliklerine bağlı olarak bitki örtüsü yöreden yöreye değişir. Kıyı yakınlarında, lagünlerin ve haliçlerin çevresinde kızıl ve kara mangrovların oluşturduğu sık ormanlar vardır. Kıyı kumsallarında en çok görülen bitki hindistancevizi ağacıdır. Kurak kesimlerin baskın bitki örtüsü kaktüsler ve etli bitkilerdir. Küba, Jamaika, Porto Riko gibi yükseltinin elverişli olduğu adalarda yer yer yağmur ormanlarına rastlanır.

Ekonomi ve turizm

Turizm giderek önem kazanmaktadır. Bölge, sıcak iklimi ve dinlence olanakları ile dünyanın önde gelen kış sayfiyelerinden biri olmuştur. Özellikle Kuzey Amerika, Avrupa ve Brezilya'dan turist çeker. Panama Kanalı yoluyla Atlas Okyanusu-Büyük Okyanus ulaşımını sağlayan gemilerin tümü, Karayip Denizinden geçer.

Bölge maden kaynakları açısından oldukça zengindir. Jamaika, Dominik Cumhuriyeti ve Haiti, dünya boksit üretiminin beşte birini karşılar. Nikaragua ve Kolombiya'da altın, Honduras'ta gümüş ve antimon, Küba'da manganez çıkarılır.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Dış bağlantılar


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Küba</span> Karayiplerde bir ada ülkesi

Küba, resmî olarak Küba Cumhuriyeti (

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Amerika</span> Dünyanın kuzey yarıküresindeki bir kıta

Kuzey Amerika, kuzey yarım kürede bulunan, kuzeyde Arktik Okyanusu, doğuda Atlas Okyanusu, güneyde Karayip Denizi ve kuzeybatıda Büyük Okyanus ile çevrili olan kıtadır.

<span class="mw-page-title-main">Küçük Antiller</span> Karayip denizindeki Batı Hint Adalarını oluşturan adalar topluluğu parçası

Küçük Antiller, Karayip denizinde bulunan, Büyük Antiller ve Lucayan Adaları ile birlikte Batı Hint Adalarını oluşturan adalar topluluğudur.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Antiller</span> Karayiplerde adalar topluluğu

Büyük Antiller, Karayip denizinde Küçük Antiller ile birlikte Batı Hint Adalarını oluşturan adalar topluluğu.

<span class="mw-page-title-main">Karayipler</span> Karayip Denizini, adalarını ve çevreleyen sahilleri kapsayan bölge

Karayipler, Karayip Denizi'ni, adalarını ve çevreleyen sahilleri kapsayan ve coğrafî olarak Orta Amerika'ya dâhil edilen bölgedir. Bu adalar, Florida'nın güneyinden başlayıp bir kıvrım oluşturarak Güney Amerika'da Venezuela'nın kuzey batısına dek inmektedir. Bölgede 7.000 dolayında ada, adacık ve kayalık bulunur. Burada otuz beş bağımsız ülke ya da bağımlı bölge yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Cayman Adaları</span> Kübanın güneyinde Jamaikanın kuzeybatısında Birleşik Krallıka bağlı ada topluluğu

Cayman Adaları, nüfus bakımından en büyüğü batı Karayip Denizi'nde, kendi kendini yöneten bir Britanya Denizaşırı Toprakları'dır. 264-kilometrekare (102-milkare) bölgesi Grand Cayman, Cayman Brac ve Little Cayman adlı üç adadan oluşur. Küba'nın güneyinde ve Honduras'ın kuzeydoğusunda, Jamaika ile Meksika'nın Yucatán Yarımadası arasındadır. Başkenti, üç adanın en kalabalık olan Grand Cayman'da George Town'dır.

<span class="mw-page-title-main">Antiller</span>

Antiller, Karayipler'deki Batı Hint Adaları'nın esas bölümünü oluşturur. Antiller, kuzeyde Büyük Antiller, guneydoğuda Küçük Antiller olarak iki ana gruba bölünürler.

<span class="mw-page-title-main">Hispanyola</span> Karayiplerde bir ada

Hispanyola adası, Karayiplerin ikinci büyük adası olup Küba'nın doğusunda bulunur. Kristof Kolomb 5 Aralık 1492'de burayı keşfetmiş ve 1493'teki ikinci seferinde burada İspanya'nın Yeni Dünyadaki ilk sömürgesini kurmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Deniz</span> büyük ve genellikle tuzlu su

Deniz, bir okyanus ile bağı olan ve büyük bir alanı kaplayan ve genellikle tuzlu olan su kütlesi. Terim genellikle okyanus terimi yerine de kullanılır.

Körfez, denizin kara dışına çıkarak oluşturduğu, göle benzer, ancak dar bir boğazla denize açılan su çıkıntısıdır. Körfezin meydana gelmesinde kıyı gerisindeki arazi yapısının çok önemli rolü vardır. Eğer dağlar kıyıya paralel olarak uzanıyorsa böyle kıyılarda girinti çıkıntı azdır. Böyle yerlerde körfezlere rastlanmaz. Dağların kıyıya dik olarak uzandığı yerlerde ise kıyı girintili çıkıntılıdır. Böyle kıyılarda deniz, vadiler boyunca, toprağı aşındırmak suretiyle içerilere doğru girerek körfezleri meydana getirmiştir. Körfezlerin biçimleri deniz suları altında kalmış bulunan kara topoğrafyasının jeomorfolojisiyle yakından ilgilidir.

<span class="mw-page-title-main">Meksika Körfezi</span> Kuzey Amerikada bir körfez

Meksika Körfezi, Atlas Okyanusu'nun batısında, Amerika Birleşik Devletleri'nin Florida eyaletinden başlayıp Meksika'nın Yucatán eyaletinde son bulan bir körfez. Yüzölçümü 1,6 milyon km²dir. Körfezin doğu, kuzey ve kuzeybatı kıyılarında Amerika Birleşik Devletleri; güneybatı ve güney kıyılarında ise Meksika vardır. Meksika Körfezi, Atlas Okyanusu'na Amerika ve Küba arasındaki Florida boğazlarıyla; Karayip Denizi'ne de Meksika ve Küba arasındaki Yucatan Kanalıyla bağlanır. Amerika Birleşik Devletleri'nin Florida, Alabama, Mississippi, Louisiana ve Teksas; Meksika'nın ise Tamaulipas, Veracruz, Tabasco, Campeche ve Yucatán eyaletlerinin kıyılarının bulunduğu Meksika Körfezi, dünyanın en büyük körfezlerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Karayipler Futbol Birliği</span>

Karayipler Futbol Birliği, Karayipler ulusal futbol federasyonlarının çek çatı altında toplandığı bir organizasyondur. FIFA tarafından tanınan 25 ve tanınmayan 5 ülkeden oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Yucatán Kanalı</span> Meksika ile Küba arasında bir boğaz

Yucatán Kanalı, Meksika ve Küba arasında yer alan bir körfezdir. Karayip Denizi'ndeki Yucatán Havzası ile Meksika Körfezini birbirine bağlar. Boğaz, Meksika'daki Catoche Burnu ve Küba'daki San Antonio Burnu arasında 217 kilometre (135 mi) genişliğindedir. ve En derin yerinde 2.779 metre (9.117 ft) derinliğe sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Rüzgarüstü Boğazı</span> Karayiplerde yer alan, Atlas Okyanusu ile Karayip Denizini birbirine bağlayan boğaz

Rüzgarüstü Boğazı, Karayiplerde yer alan, Atlas Okyanusu ile Karayip Denizi'ni birbirine bağlayan boğazdır. Küba'yı, güneydoğusundaki Hispaniola Adası'ndan ayırır. Genişliği 80 km, girişindeki derinliği 1.700 m'dir. Amerika Birleşik Devletleri'nin doğu kıyısıyla Panama Kanalı arasındaki doğrudan denizyolu üzerindedir. Batıda Jamaika'yla doğuda Hispaniola arasında yer alan Jamaika Boğazı, Rüzgarüstü Boğazının güneybatı uzantısını oluşturmaktadır.

1994 FIFA Dünya Kupası için olan elemelerin Kuzey Amerika (CONCACAF) bölgesinde 23 takımdan 1'i direkt finale çıktı. 1 tanesi de kıtalararası play-off'a katıldı. ABD ev sahibi olarak direkt finallere çıktı. Eleme süreci 21 Mart 1992'de başladı ve 9 Mayıs 1993'te bitti.

1998 FIFA Dünya Kupası elemeleri, CONCACAF bölgesi Toplamda 30 CONCACAF takımı katıldı. Meksika, ABD, Kosta Rika, Honduras, El Salvador ve Kanada, FIFA sıralamasındaki en başarılı altı takım olarak, doğrudan yarı finale yükseldiler. Geri kalan 24 takım çoğrafik mekanlarına göre ayrılarak elemeler yaptılar:

<span class="mw-page-title-main">Honduras Körfezi</span>

Körfez ya da Honduras Körfezi Karayip denizine bağlantı kuran büyük bir giriştir, Belize, Guatemala ve Honduras kıyılarına sınrıı vardır. Kuzeyden güneye, yaklaşık 200 kmdir. Dangriga, Belize'den La Ceiba, Honduras'a uzanır.

<span class="mw-page-title-main">Karayip levhası</span>

Bölge sismik açıdan oldukça aktiftir ve 1943'te Porto Riko'nun kuzeybatısında meydana gelen 7,5 büyüklüğündeki deprem ve 1946 ve 1953'te kuzeyde meydana gelen 8,1 ve 6,9 büyüklüğündeki depremler gibi büyük büyüklükte depremlerin yaşandığı bir geçmişe sahiptir. Hispaniola'nın. Bölgede daha önce birçok önemli deprem meydana geldi; bunlardan biri 1787'de Porto Riko Çukuru'nda meydana gelmiş olabilir, diğeri ise 1867'de Virgin'in güneyindeki Anegada Çukuru'nda meydana geldi.

<span class="mw-page-title-main">Rüzgâraltı Adaları (Antiller)</span>

Rüzgâraltı Adaları, Karayipler'de Güney Amerika'nın kuzey kıyısında ve Küçük Antiller'in güney kesiminde bulunan bir grup adadır. Rüzgârüstü Adaları gibi Alizeler rüzgârlarından etkilenmezler ve bu nedenle çok daha kuru bir iklime sahiptirler. İngilizcede, Rüzgârüstü Adaları'nın bir parçası olan "Leeward Adaları" ve "Windward Adaları" nın aksine, adalar "Leeward Antilleri" olarak ifade edilmektedir.

Amerika'da pornografinin yasallığı ülkelere göre değişir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.