Karayca
| Karayca | |
|---|---|
| къарай тили | |
| Telaffuz | Karaj tili |
| Dönem | 2007[1] |
| Dil ailesi | Türk dilleri
|
| Dil kodları | |
| ISO 639-3 | kdr |
Karayca, Türk dillerinin Kıpçak öbeğine ait bir lehçedir. Kırım Tatarcasına yakındır. Musevi inancına mensup bir Türk grubu tarafından konuşulması sebebiyle de ayrı öneme sahiptir. Konuşucusunun sayısı az olan Karayca, yok olma tehlikesi altında yer alan Türk yazı dillerinden biridir.
Yayılımı
20. yüzyılda hâlâ Litvanya'da Trakai ve Panevėžys bölgelerinde, Ukrayna'nın Luck ve Halicz bölgelerinde ve Kırım'da bu dili konuşanlar vardır. Türkiye ve İsrail'de hâlâ bu lehçeyi konuşanlara rastlamak mümkündür.
Konuşucu sayıları ve ağızları
Son Sovyetler Birliği döneminde yapılan nüfus sayımında sadece 2.602 kişi kalmış olduğu anlaşılan Karay halkından; ancak 503 kişi Karaycayı ana dil olarak kullandığını, 52 kişi ikinci dil olarak konuştuğunu belirtmiştir.
Günümüzde bu dilin; ancak iki ağzı kalmıştır: Trakay ve Galit.
Alfabeler
 |
| Yahudi dilleri |
Orta Çağ'dan beri önemli bir edebiyat dili olan Karayca, İbrani alfabesi ile yazılmış birçok mektupta rastlanmaktadır. Örnek olarak 10. yüzyılda İspanya'daki bir hahamlık okulu öğrencisinin memleketi Varşova'ya yazdığı mektuplar saf Karaycanın en güzel örneklerindendir. Dilin konuşucuları, 8. yüzyılda Yahudilikten gelişmiş olan Karaylar cemaatine aittiler. Günümüzde Baltık Denizi'nin güneydoğusu, Doğu Avrupa, Türkiye ve İsrail'de hâlâ bu inanca ait olanlara rastlanabilmektedir.
20. yüzyılın ilk yarısında dinî içerikli olmayan Karayca yazılarda yazılmıştır: Örneğin Varşova'da yayınlanan karaim aivazy(?) adlı dergi. Ancak bugün bu lehçe artık yok olmak üzeredir. Litvanya'nın başkenti Vilnius, diğer şehirleri Trakai ve Panevėžys (Ponewiesch)'de hâlâ Karayca konuşabilen insanlar vardır. Litvanya'da bunların sayısı bugün toplam 267 kişidir. Ancak artık bulunabilen yazılı kaynaklar sadece dinsel içeriklidir.
"Karayca konuşmak" isimli Éva Á. Csató ve David Nathan tarafından yayınlanan son Multimedia CD-ROM versiyonu, Karay toplumu üyelerine ilgisi olan Türk dil bilimcileri ve dil bilimcilere bedava dağıtılmaktadır.[2]
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2013.
- ^ Lars Johanson, Discoveries on the Turkic Linguistic Map, Svenska Forskningsinstitutet i Istanbul, Stockholm 2001
- Tadeusz Kowalski, Karayim Lehçesi Sözlüğü, Engin Yayınevi
- Tülay Çulha, Karaycanın Kısa Sözvarlığı, Kebikeç Yayınları
- Mykolas Fırkovıcıus, Selomonun Masallary, Türk Dil Kurumu Yayınları
- Karaim, A language of Lithuania 28 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Nathan, David 2000. The spoken Karaim CD: Sound, text, lexicon and active morphology for language learning multimedia. In: Göksel & Kerslake (eds.) 2000: 405413.
İncubatordaki Türk Dilleri
- Karayca Vikipedi 26 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Gagavuzca Vikipedi10 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kırımçakça Vikipedi3 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kumukça Vikipedi3 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Güney Altayca Vikipedi26 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Osmanlı Türkçesi Vikipedi20 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Karaçayca Vikipedi29 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Salarca Vikipedi 3 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Hakasça Vikipedi 27 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.- Nogayca Vikipedi 23 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaşgayca Vikipedi 2 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Çulımca Vikipedi 31 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Tuvaca Vikipedi 3 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.- Eski Türkçe Vikipedi 23 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
