İçeriğe atla

Karavelyan Höyüğü

Arkeolojik Höyük
Adı:Karavelyan Höyüğü
il:Diyarbakır
İlçe:Bismil
Köy:Tepe
Türü:Höyük
Tahribat:
Tescil durumu:
Tescil No ve derece:
Tescil tarihi:
Araştırma yöntemi:Kazı

Karavelyan Höyüğü, Diyarbakır'ın doğusunda, Bismil İlçesi'nin 13 km. doğusunda, Bismil'in Tepe Beldesi, Merdan Köyü'nün yaklaşık 2 km. batısında, Karavelyan Düzünün kuzeydoğu ucunda yer alan bir höyüktür. Arkeoloji yazınında Karavelyan Tarlası 2 olarak da geçmektedir. Höyüğün çok yakınında Çeltikdüzü olarak bilinen bataklık bir alan vardır. Birbirine yakın iki hafif yüksek iki düzlük, yöre halkı tarafından Karavelyan ve Hınçıka olarak adlandırılır. Bu iki düzlükten batıdaki Karavenyan, devlet haritalarında Karaveyan Düzü olarak geçer. Tepe, 75 metre çapında olup 1-2 metre yüksekliktedir. Dicle'nin güney, Savur Çayı'nın batı kıyısındadır. Çevre, birikinti sekileri, yaz kış akan akarsularla verimli topraklara sahip olduğu gibi hayvancılık için uygun otlak alanları vermektedir. Yerleşme yeri olarak seçilmesinde bu çevresel özelliklerin belirleyici olduğu düşünülmektedir. Çok küçük bir höyük olup bir Halaf yerleşmesidir. Hınçıka Höyük yüzey araştırmalarında ulaşılan buluntulardan, Höyük'ün Orta Asur ve Geç Asur Dönemleri'nde iskan edildiği anlaşılmaktadır.[1][2] Karavelyan Höyük'te iskanın MÖ 5700 yıllarında başladığı ileri sürülmektedir. Yerleşimin Halaf Dönemi'nden sonra terk edildiği, Orta Asur Dönemi'nde ise Karavelyan'ın değil 100 metre doğudaki Hınçıka Höyük'e yerleşildiği belirtilmektedir.[3]

Kazılar

Höyük ilk olarak Guillermo Algaze başkanlığında Diyarbakır – Batman arasında yapılan yüzey araştırmaları sırasında saptanmıştır.[4] Ilısu Barajı Gölü altında kalacak olan höyükte 2009 yılında Hacettepe Üniversitesi Arkeoloji Bölümü'nden Halil Tekin başkanlığında kurtarma kazıları başlatılmıştır.[5]

Tabakalanma

Höyük, tek tabakalı bir Halaf yerleşimidir.[1] Kazıların ilk iki sezonu sonunda elde edilen verilerle yerleşme, Erken Halaf Dönemi'ne, MÖ 5800 – 5500 tarihlerine tarihlendirilmiştir.[5]

Buluntular

Başlangıç yüzey toplamalarından Halaf boyalılarına ait parçalar ele geçmiştir. Hamuru az kum katkılı, açık kahve-devetüyü renkli, krem renkte astarlı örneklerdir. Bu buluntulara dayanılarak Orta ve Geç Halaf Dönemi yerleşmesi olarak kabul edilmektedir.[1]

Doğudaki yükselti olan Hınçıka Düzü, 20. yüzyılın ilk yarısına kadar bir Ermeni köyü olarak iskan edile gelmiştir. Karavelyan Düzü'nün bir kesimi de bu yüzden mezarlık alanı olarak kullanılmıştır. Kazılarda ortaya çıkan bu yüzyıla ait mezarlar İslam ve Ermeni mezarlarıdır.[6]

Karavelyan Höyük'te ele geçen tüm çanak çömlek buluntusu Halaf çanak çömleğidir. Ele geçen bin kadar çanak çömlek parçasının üçte biri tek renkli, üçte ikisi ise boyalı seramiklerden oluşmaktadır. Üretim yönünden kaba seramik, yalın, sıvazlanmış seramik ve boyalı seramik olarak üç ana grup oluşturduğu ileri sürülmektedir. Kaba seramikte özensiz hamurlar iri taş ve kum taneleri katılarak oluşturulmuştur. Kalın cidarları az pişirilmekten dolayı koyu özlüdür. Yüzeyde astar görülmez. Çoğu geniş çanak ve kısa boyunlu çömlek formundadır. Yalın, elle sıvanarak biçimlendirilmiş çanak çömlek hamurları görece daha özenlidir. Katkı maddesi yoğun kum ve kireç tanecikleridir. Nispeten daha iyi fırınlanmış olan bu çanak çömleğin büyük bir kısmı derin çanak ve kaselerdir. Boyunlu çömleklere de rastlanmaktadır. Boyalı çanak çömlek parçaları büyük çoğunluğu oluşturmaktadır. Oldukça kaliteli bir hamur kullanılmıştır. Çeperleri bir santimetreye ulaşmamaktadır. Zengin boya bezekli ve iyi pişirilmiş çanak çömlek örnekleridir. Biçim olarak karakteristik Halaf formlarıdır. Bir Erken Halaf motifi olan kuş ve çiçek motifleri yaygın kullanılmıştır.[7]

Yontmataş endüstrisinde ana hammadde çakmak taşıdır. Yerleşmenin 5 km. doğusunda bir çakmak taşı yatağı tespit edilmiştir. En yakın obsidiyen kaynağının 250 km. mesafedeki Van Gölü civarı olduğu bilinmektedir. Bu yüzden obsidiyen alet üretimi çok daha azdır.[5]

Yontmataş endüstrisinin hammaddesi ise çoğunlukla yerel olarak temin edilebilen bazalttandır. Bunlar öğütme taşları, havanelleridir.[5]

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ a b c "TAY – Yerleşme Dönem Ayrıntıları". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2012. 
  2. ^ 32. Kazı Sonuçları Toplantısı (2010) Cilt 2, Sh.: 350
  3. ^ 32. Kazı Sonuçları Toplantısı, Sh.: 356
  4. ^ Umut, Parlıtı, [Mezopotamya'da Halaf Seramikleri ve Önasya'da Yayılım Alanlarını İncelenmesi] Sh.: 237
  5. ^ a b c d Diyarbakır Müzesi[] Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "1,1" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: )
  6. ^ 32 Kazı Sonuçları Toplantısı, Sh.: 351-352
  7. ^ 32. Kazı Sonuçları Toplantısı, Sh.: 353

İlgili Araştırma Makaleleri

Türbe Höyük, Siirt il merkezinin 27 km. güneybatısında yer alan bir höyüktür. Botan Çayı'nın Dicle'ye katıldığı bölgenin yaklaşık 6 km. kuzeyinde, Botan Vadisi'nde, dere kıyısındadır. Boyutları yaklaşık 100 x 40 metredir.

<span class="mw-page-title-main">Halaf kültürü</span>

Halaf Kültürü, Kuzey Mezopotamya'nın Çanak Çömlekli Neolitik Çağ'ında, Tell Halaf'da kesintisiz olarak gelişen bir tarihöncesi kültürdür. Tell Halaf yerleşimi, MÖ 6.000 civarı ile MÖ 5.400 arasında Halaf Dönemi olarak adlandırılan bir dönem boyunca gelişmiştir. Halaf Kültürü'nü yine aynı bölgede Obeyd Kültürü izlemiştir. Halaf Kültürü adını, günümüzde Türkiye – Suriye sınırının hemen güneyinde yer alan ve Erken Kalkolitik Çağ'a tarihlenen Tell Halaf yerleşiminden almaktadır. Halaf Kültürü'nün Samarra ve Hassuna kültürlerinden kaynaklanmadığı ama onlardan etkilendiği görüşü hakimdir.

Hakemi Use Tepe, Diyarbakır ili Bismil ilçesi sınırları içinde yer alan bir höyüktür. Aslında biri, günümüzde tarla seviyesine inmiş iki höyükten, kazı yapılan diğeridir. Kazı yapılan höyük, yüzey araştırmaları Orta Çağ seramikleri veren diğer höyük sakinleri tarafından mezarlık olarak kullanılmaktaydı. Höyük, günümüz Suriye sınırında 150 km. içeride, Önasya'nın önemli neolitik yerleşimlerinden biri olan Çayönü'nden kuş uçumu 80 km. doğuda, Ziyaret Tepe Höyüğü'nün 3 km. batısında, Dicle'nin eski yatağının sağ kıyısında yer almaktadır. Tepe, 120 metre çapında ve 4 metre yüksekliğindedir.

Mezraa - Teleilat Höyüğü, Şanlıurfa il merkezinin kuzeybatısında, Birecik ilçesinin 5 km güneyinde, Mezraa Köyü'nün hemen batısında ve kısmen altına yayılmış olan bir höyüktür. Yayıldığı alan 7 hektar olan höyük 450 x 160 metre boyutlarında olup 4 metre yüksekliktedir.

Akarçay Tepe Höyük ya da Akarçay Höyük, Şanlıurfa il merkezinin batısında, Birecik ilçesinin 15 km. güneyinde bulunan bir höyüktür. Yaklaşık 350 x 150 metre büyüklüğündeki höyük 6 metre yüksekliktedir. Çanak çömlek yayılımına göre yerleşmenin 2,9 hektarlık bir alana yayıldığı belirtilmektedir.

Çine Tepecik Höyük, Aydın İl merkezinin güneyinde, Çine İlçesinin 5 km. batısında, Karakollar Köyü'nün 3 km. güneybatısında yer alan bir höyüktür. Çine Çayı'nın 1 km. doğusunda bulunan höyük 120 x 40 metre boyutlarında olup 9 metre yüksekliktedir.

Fıstıklı Höyük, Şanlıurfa İl merkezinin batı kuzeybatısında, Birecik İlçesi'nin yaklaşık 4 km güneyinde Mezra Köyü'nün 1,5 km kuzeyinde yer alan bir höyüktür. Yerleşme Fırat'ın sol yakasında, Karkamış'a 25 km mesafededir ve Karkamış Barajı su toplama sahası içinde kalmıştır. Eski arkeolojik yayınlarda Zeytinlibahçe Höyüğü'ne 1 km mesafede olmasından hareketle Zeytinlibahçe Yanı I adıyla geçmektedir. Tepe yaklaşık 4 metre yüksekliktedir ve yarım hektarlık bir alanı kaplamaktadır. Bugün için üzeri fıstık ağaçlarıyla kaplıdır.

Salat Cami Yanı, Diyarbakır İli, Bismil İlçesi'nin yaklaşık 20 km. doğusunda, Dicle'nin bir kolu olan Salat Çayı kıyısında yer alan bir höyüktür. Höyükteki Neolitik yerleşim alanı 220 x 130 metrelik bir alana yayılmıştır. Kazı çalışmaları başlamadan önce höyükten sürekli olarak toprak alınması ve yapılaşma sonucunda tepenin büyük bir kısmı ortadan silinmişti.

Çayboyu Höyüğü, Keban Barajı yapılmadan önce Elazığ İli, Muratcık Köyü'nün 750 metre doğusunda yer alan bir höyüktü. Tepe, 100 x 80 metre boyutlarında olup 3 metre yüksekliktedir. Ancak erozyon, sulama kanalları ve tepenin doğusundan akan derenin yol açtığı tahribat nedeniyle gerçek büyüklüğü vermemektedir.

Hirbemerdon Tepe, Diyarbakır İli Bismil İlçesi'nin kabaca 40 km. doğusunda, Yukarı Dicle Vadisi ile Raman Dağı arasında, Batman Çayı ile Dicle Nehri'nin birleştiği bölgede, Dicle'nin batı kıyısında yer alan bir höyüktür. Yerleşme, 4 hektarlık yüksek bir höyük, kuzeybatı tarafta 3,5 hektarlık bir alana yayılmış bir dış şehir ve 3 hektara yayılmış bir aşağı şehirden oluşmaktadır.

Boztepe Höyüğü, Diyarbakır ili Bismil İlçesi'nin 8 km. doğusunda yer alan bir höyüktür.

Gre Abdurrahman Höyüğü, Diyarbakır İli Bismil İlçesi sınırları içinde, Diyarbakır'a 77, Bismil'e 23 km. mesafede, Aşağı Cırıf Köyü sınırları içinde yer alan bir höyüktür. Sulu tarım ve geçici işçi barınakları nedeniyle önemli ölçüde zarar görmüştür. Tepe, 80 x 70 metre boyutlarında olup 5 metre yüksekliktedir. Bu boyutlarıyla Yukarı Dicle Vadisi'ndeki en küçük yerleşimlerden birisi olarak görülmektedir. Höyük, Dicle Nehri'nin kuzey kıyısındadır.

Nervan Tepe Höyüğü ya da Nehirvan Höyüğü, Şırnak İl merkezinin güneyinde, Silopi İlçesi'nin 7 km. güneybatısında, Kavallı Köyü sınırları içinde yer alan bir höyüktür. Takyan Tepe Höyüğü'nden 3 km. mesafedeki höyük Şurik Deresi'nin doğu kıyısındadır. Tepe, 400 x 210 metre boyutlarında olup 16 metre yüksekliktedir.

Çola Avika Höyüğü, Batman il merkezinin kuzeydoğusunda, Kozluk İlçesi'nin batısında, Ramdenka Çayı kıyısında, bir Paleolitik ve Çanak Çömleksiz Neolitik Çağ konaklama ve işlik yeri olan Nevala Denik'in karşı kıyısında yer alan bir höyüktür. Tepe, 100 metre çapında ve 1-2 metre yüksekliğindedir.

Kelleha Tarlası II, Diyarbakır'ın ve Bismil'in doğusunda, Bismil İlçesi Üçkardeşler Köyü'nün hemen kuzeyinde, Bismil Çayı'nın batı kenarındaki bir yükselti üzerinde yer alan bir höyüktür. Tepe, 110 x 60 metre boyutlarında, ova yüzeyinden 1-2 metre yüksekliktedir. Günümüzde üzerinde tarım yapılmakta olup bu nedenle önemli ölçüde tahrip olduğu tahmin edilmektedir. Batman Çayı kıyılarındaki Pleistosen'in sonlarına doğru oluşan bu alçak terasların tarım için çok elverişli olduğu belirtilmektedir.

Aziziye Höyük, Burdur İl merkezinin güneyinde, Aziziye Köyü'nün kabaca 600 metre batısında yer alan bir höyüktür. Tepe, 200 x 150 metre boyutlarında olup ova seviyesinden 8 metre yüksekliktedir. Gölde Höyük'nün 10 km. güneyine düşmektedir.

Erbaba Höyüğü, Konya İl merkezinin batısında, Beyşehir İlçesi'nin 10 km. kuzey-kuzeybatısında, Gölkaşı Köyü'nün 2,5 km. kuzeydoğusuna yer alan günümüzden yaklaşık 7500 yıl öncesine tarihlenen Neolitik Çağ höyüğüdür. Beyşehir Gölü'nün 1,5 km. doğusunda deniz seviyesinden 1105 m yüksekliğindeki doğal bir doğal bir tepe üzerindeki höyük 80 metre çapındadır. Höyüğün, köylülerce değişik kesimlerinden toprak çekilerek kısmen tahrip olduğu belirtilmektedir.

Araptepe Höyüğü, İzmir İl merkezinin kuzeyinde, Menemen İlçesi'nin yaklaşık olarak 13 km. kuzeybatısında, Eski Foça'ya giden yol üzerinde yer alan bir höyüktür. Helvacı Höyücek Höyüğü'nün 2 km. kadar batısında, Bekirler Düz Yerleşmesi'nin 500-600 metre kuzeyindedir. Helvacı Köyü'nün batısındadır. Helvacı Ovası'ndaki yerleşme, daha çok dağlara yakındır.

Abdullahın Düzü, Diyarbakır il merkezinin doğusunda Bismil - Batman arasında, Yukarısalat - Salat köyleri arasında yer alan bir höyüktür. Aşağı Salat Höyüğü'nün 1,5 km. güneydoğusundadır. Dicle Nehri'nin kuzey, Salat Çayı'nın doğu kıyısındadır. Tepe, 100 metre çapında, 1-2 metre yüksekliktedir. Tarım faaliyetleri dolayısıyla bir miktar tahribat olduğu izlenmektedir. Yüzey buluntularına göre 1-2 hektarlık alana yayılmış küçük bir yerleşmedir.

Kanlıtaş Höyük, Eskişehir il merkezinin kuzeyinde, Aşağıkuzfındık Köyü'nün 1 km. doğusunda, "Kanlıtaş Mevkii" olarak bilinen yörede yer alan bir höyüktür. Yerleşme, vadinin ortasındaki kayalık bir yükseltinin kuzey yamacındadır. Tepe, 30 metre çapında olup 4 - 7 metre yüksekliktedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.