Yelkenli, yelkeni olan, yelkenle giden deniz, göl veya akarsu taşıtıdır.
Gemi dünya denizlerini, okyanuslarını, nehir, göl ve diğer yeterince derin su yollarını dolaşan, mal ve yolcu taşıyan veya savunma, araştırma ve balıkçılık gibi özel görevleri yapan büyük bir deniz taşıtı’dır. Gemiler genellikle boyut, şekil, yük kapasitesi ve amaca göre teknelerden ayrılır. Yelken çağı'nda "gemi", en az üç Kabasorta arma‘lı direkleri ve tam cıvadra yelken planıyla yelkenli gemi olarak tanımlanır.
Bazı monarşik ülkelerin donanmalarında gemilerin önüne konulan ve Majestelerinin Gemisi anlamında ön ad.
Kalyon, İngilizler tarafından 16. yüzyılda geliştirilen rüzgarla giden, üç direkli, yelkenli, büyük savaş gemisi.
Kadırga, daha çok Akdeniz'de kullanılan çektiri (çektirme) tipi bir savaş gemisi. İlk olarak 8. yüzyılda Akdeniz'de deniz savaşlarında kullanılmaya başlandı. 17. yüzyıla kadar gelişme göstermiştir. Antik çağlardan beri kullanılırdı. Asıl hareket mekanizması kürektir ve yelken buna yardımcı olması için tasarlanmıştır.
Fırkateyn veya Firkate, büyük gemileri destekleyen, nispeten küçük; çeşitli tonajlarda olmakla birlikte genelde 2000 - 4000 tonluk modern savaş gemisidir. Günümüz Batı donanmalarındaki destroyere tekabül eder. Hafif yapılı, hızlı, orta derecede silahlı ve tek başına uzun menzillerde devriye, akın ve irtibat görevlerini yerine getirmek üzere tasarlanmıştır. Nispeten küçük ve hızlı olması sebebiyle, savaşlarda büyük gemilere destek verme veya kısa süreli savaşlara katılma hizmetinde bulunur.
Karamürsel çektiri sınıfında tarihî bir gemi tipi. İstanbul ve Marmara Denizi sahillerinde işletilen hem kürekli ve hem de yelkenli olarak hareket eden teknelerdi. Yarım güverteli idiler. Her karamürselin yelken için bir buçuk seren/direği bulunmaktaydı. Sivri üçgen latin yelken kullanılırdı. Venedik savaş gemileri taklit olarak alınmış ve onlar gibi değişik tipte Karamürsel tipleri inşa edilip kullanılmıştır. Genel olarak sahil koruma ve iç deniz taşıma işleri için kullanılmış ve bu tip gemilere benzer ticari gemiler de işletilmiştir.
İtici pervane, gemilerde başta veya kıçta bulunan ve manevra kabiliyetini artıran sistemlerden her biri. Konumuna göre baş iter veya kıç iter olarak adlandırılır. Güçleri ve sayıları oranında manevra yeteneğini artıran ve geminin ana makinesinden ayrı bir jeneratör ünitesi ile çalışan; sabit kanatlı pervane, yönlenebilen kanatlı (pitch) pervane ve su jeti nozul gibi itici tipleri bulunan aletlerdir.
Torpido bot, savaşta torpido taşımak için tasarlanmış nispeten küçük ve hızlı bir savaş gemisidir.
Dromon bir kadırga çeşidi ve İtalyan tarzı kadırgalar yerlerini alana kadar Bizans donanmasının 5 ile 12. yüzyıllar arası en önemli savaş gemisi. Roma İmparatorluğu döneminde Roma donanmasının ana ekseni Antik Liburna gemisinden geliştirilmiştir.
Feluka Doğu Akdeniz'de kullanılan tahta yelkenli ve Doğu Karadeniz'de kullanılan geleneksel teknedir. Tahta yelkenli olan feluka Malta, Irak ve Tunus da dahil olmak üzere en çok Mısır ve Sudan'da kullanılmaktadır. Giydirme paneli bir veya iki Latin yelkeninden oluşmaktadır. Genellikle on yolcu alabilen feluka yelkenlilerin mürettebatı iki veya üç kişiden oluşur.
Gemilerde genişlik, en veya kemere, geminin nominal su hattında ölçülen en geniş noktasındaki genişliğidir. Genişlik, geminin en geniş kısmında, burun-kıç hattına dik açıda ölçülen bir doğrudur. Genişlik terimi gemi gövdesinin maksimum genişliğini veya üstyapı çıkıntıları dahil maksimum genişliği tanımlamak için de kullanılabilir.
Baş kasara, yelkenli gemilerde ön direğin ilerisinde üst güvertede yer alan kısmıdır.
Barka veya bark, ön ve ana direklerinde kare yelken, sadece mizen direğinde uzunlamasına yelkene sahip üç veya daha fazla direkli bir yelkenli gemi türüdür. Bazen sadece mizen sadece kısmen öne ve arkaya hizalıdır ve üstte kare şeklinde bir yelken taşır.
Bir yelkenli geminin direği, gemiye omurga hattı boyunca dikey olarak yerleştirilmiş çubuklardan oluşur. Direğin yelkenleri, çubukları, bumbaları taşımak ve seyir fenerleri, gözetleme mevkisi, kumanda konumu, radyo anteni, işaret feneri için gerekli yüksekliği sağlamak gibi görevleri vardır. Büyük gemilerin boyutu ve biçimi geminin tarzına göre değişen birden çok direği bulunur. Neredeyse bütün yelkenli direkleri halatlarla sabitlenmiştir.
Sübye arma, bir gemide kabasorta armadakinin aksine yelkenlerin geminin omurga doğrultusuna dik yerine paralel yerleştirilmesidir.
Kabasorta arma, birincil hareket yelkenlerinin, geminin omurgasına ve çubuklarına dik veya kare, olan yatay çubuklar üzerinde taşındığı genel bir yelken ve arma dizilimidir. Bu çubuklara seren, serenlerin uçlarına cunda denir. Esasen böyle armalandırılmış bir gemiye kabasorta armalı denir.
Yelken Çağı (1571-1862), 16. yüzyılın ortalarından 19. yüzyılın ortalarına kadar uluslararası ticaret ve deniz savaşında yelkenli gemiler ve barutlu silahların egemen olduğu erken modern döneme karşılık gelen bir dönemdir.
Fusta veya fuste; dar, hafif ve hızlı, hem küreklerle hem de yelkenle güçlendirilmiş, sığ su çekişli, özünde küçük bir kadırgaydı. Tipik olarak her iki yanında 12 ila 18 adet iki kişilik kürek bankları, latin (üçgen) yelkenli tek bir direk ve genellikle iki veya üç top taşımaktaydı. Yelken, kürekçilerin enerjisini korumak için kullanılırken kürekler ise gemiyi limana sokup çıkarırken veya çatışma sırasında kullanılmaktaydı.
Bojort veya bojert, aslen Hollanda ve Flandre menşeli, yuvarlak yapılı, düz giden küçük gelgit ve kıyı yelkenli gemisidir. Gemiler, Kuzey Denizi'nin sığ kıyıları ve kanalları boyunca mal taşımak ve şamandıra döşemek için kullanıldı. Danimarka'da, bu gemi tipi öncelikle kıyı sularında bir posta gemisi olarak kullanıldı. Bojort, 16. ve 17. yüzyıllarda kuzey Avrupa sularında en tanınmış kıyı denizcilerinden biriydi.
