Karaosmanoğlu Halit Paşa
| Karaosmanoğlu Halit Paşa | |
|---|---|
| Doğum | 1889 Manisa |
| Ölüm | 6-7 Temmuz 1919 Manisa |
| Bağlılığı |  Osmanlı İmparatorluğu |
| Rütbesi | Mirmiran (İhsan Olarak), Emîrü’l Ümerâ |
| Ailesi | |
| Babası | Karaosmanoğlu Mehmed Ağa |
| Annesi | Şemsi Hanım |
| Eşi | Münire Hanım |
| Çocukları | Mehmet, Ali Nasır, Şemsi, Emine |
| Aile adı | Karaosmanoğlu ailesi |
Karaosmanoğlu Halit Paşa (ö. 6-7 Temmuz 1919, Akhisar), Akhisar Milli Alayı'nın ilk komutanı ve Osmanlı Devleti'nin bir emirü'l-ümerası, Karaosmanoğlu ailesinin bir üyesiydi.
Kurtuluş savaşında Saruhan-Akhisar cephesinde Yunan kuvvetlerine karşı direniş göstermiştir. 6-7 Temmuz gecesi çiftliğinde Yunan kuvvetleri ile işbirliğindeki Rum köylüler tarafından öldürülmüştür.[1]
Çocukluğu ve Gençliği
Halit Paşa, 1889 yılında Manisa'da doğdu. Varlıklı bir ailenin çocuğu olmasına rağmen okula gönderilmemiştir, bu yüzden okuma yazmasının çok az olduğu nakledilmektedir.[1]
Babasının vefatından sonra tarihlerdeki adı Papazlı olan bugünkü Halitpaşa köyüne yakın olan dokuz bin dönümlük bir çiftlik kendisine miras kalmıştı ve geçimini bu çiftlikle temin etmekteydi.[2] 1908 yılında Halit Paşa; Saruhan Sancağı İdare Meclisi'nin seçimle gelen dört üyesinden biri olmuştur ve ismi, rütbesiyle beraber "Halit Paşa Emirü'l-ümera" olarak kaydedilmiştir. Emîrü’l Ümerâ, sivil paşalık unvanının ilk derecesi olup, ikinci rütbeyi karşılamaktadır.[3][4]
Halit Paşa; II. Meşrutiyet'in ilanından sonra İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin ve Türk Ocakları'nın Manisa'daki örgütlenmesinde ve faaliyetlerinde görev almıştır.[5] Halit Paşa, Birinci Dünya Savaşı'na katılmayıp savaşın sonlarına doğru Manisa'da bir milis teşkilatı kurmuştur. Teşkilatın merkezi, Sultani binasıydı. Milisler, Mondros Mütarekesi imzalandığında dağıtılmıştır.[6] Mütareke zamanında, İstihlas-ı Vatan Cemiyeti çatısı altında çalışmıştır.[7]
Kurtuluş Savaşı
15 Mayıs 1919'da gerçekleşen İzmir'in İşgali ve Yunan işgal güçlerinin Manisa sınırına dayanmaları üzerine, ailesini Manisa'dan uzaklaştırmıştır.[8] 25 Mayıs'ta Yunan Ordusu'nun Manisa'yı direnişle karşılaşmadan işgal etmesine rağmen şehrin çevresindeki yerleşim birimleri, direniş yanlılarının oluşturduğu kuvvetlerle cephe haline gelmiştir. Bu cephelerden en önemlisi, cephe kumandanlarından birisinin Karaosmanoğlu Halit Paşa olduğu Saruhanlı-Akhisar cephesi idi. Halit Paşa, masraflarını karşıladığı ve yüzlerce kişiden oluşan milli kuvvetlerin başına geçip Rum köylerine ve Yunan birliklerine baskınlar düzenlemiştir. Rum köylüleri ile Halit Paşa'nın arasında iyi ilişkiler bulunmakla beraber düşmanlıklar da vardı. Kendisinin Türk köylerine saldıran Rumlara karşı sert ve acımasız davranışları, Türkleri Rum baskısından korumuştur.[9]
56. Tümen Komutanı Bekir Sami Bey'in 24 Mayıs'ta Akhisar'a gelmesi üzere, kendisine Kuvayımilliye'ye yardımcı olabilecek bir şahıs olarak Halit Paşa'nın adı verilmiştir. Bekir Sami Bey ile Halit Paşa'nın görüşmesinde Halit Paşa, bin atlı ve bin yaya kuvvet sözü vermiştir. Bu doğrultuda Halit Paşa, 24-25 Mayıs gece yarısında Akhisar'dan gizlice hareket etmiştir.[1][10] Önce yanında yaklaşık 25-30 kişi ile bugünkü Nuriye köyü olan Arpalıköy'e hareket etmiştir. Çiftliğine uğradıktan sonra da İstanbul'a gitmiş, orada daha önce oluşturduğu milis teşkilatında yer alan kişilerle görüşerek desteklerini almaya çalışmış, 4-5 gün sonra da dönüp Yunan güçlerine karşı direnişe hazırlanmaya başlamıştır. Yunan kuvvetleri, Mayıs sonlarında Saruhanlı'yı işgal etmiştir ve direnişçiler kısa bir süre sonra dağılmıştır. 10 Haziran 1919'da Yunan kuvvetleri Akhisar'dan çekilmeye başlamış, Halit Paşa da onların peşlerine düşüp Palamut çayı köprüsü yanında onlarla çatışmıştır. Milli kuvvetler Arpalı'ya (Nuriye) geçip orayı bir karargah yapmışlardır. Halit Paşa komutasındaki kuvvetlerde Dereköylü Mehmet Bey Saruhanlı'dan, Hafız Hüseyin Bey Arpalı'dan, Şişman Ethem Bey Tatar'dan (Yılmaz), Karaosmanoğlu Osman Bey de Sarıçam'dan sorumluydu.[1][11]
Ölümü ve sonrası
6-7 Temmuz gecesinde Nomikos isimli bir papazın kışkırtmaları ve Rum köylülerin Yunan kuvvetleriyle yaptığı işbirliği sonucunda çiftlik üç taraftan Rum köylüler tarafından kuşatılır. Çiftliğin doğu tarafında ise geçilemez büyük bir bataklık vardır. Sayıları iki yüze ulaşan kuşatmacı Rum köylülerin bir kısmı çiftliğe saldırmıştır. Halit Paşa ile bazı adamları ölmüş, Hafız Hüseyin ile Halit Paşa'nın oğlu Mehmet bataklığı kullanarak kurtulabilmiştir. Halit Paşa öldürüldükten sonra Rum köylüler tarafından başı gövdesinden ayrılmış, kendisinin ve adamlarının parmakları kesilmiş ve kıl bir torbaya konulmuştur. Bunun amacının, Halit Paşa'nın başını Manisa'da dolaştırmak olduğu tahmin edilmektedir.[1][12]
1922 yılındaki büyük yangında Halit Paşa'nın konağı ve aileye ait bütün evrakla birlikte paşalık beratı da yanmıştır. Bu nedenle Halit Paşa'ya bu payenin kesin olarak hangi tarihte verildiği bilinmemektedir.[1]
Mirası
Saruhanlı ilçesine bağlı Halitpaşa Beldesi'nde 9 Nisan 2010 tarihinde Şehit Halit Paşa Anıtı ve Parkı açılmıştır.[13]
Görseller
- Mezarı [1]
Kaynakça
- ^ a b c d e f "Atatürk Ansiklopedisi, Karaosmanoğlu Halit Paşa (1889-1919) makalesi". 1 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2024.
- ^ Su, Karaosmanoğlu. ss. 36-37.
- ^ Ferit Devellioğlu (1993). Ferit Devellioğlu. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat. Aydın Kitabevi. s. 218.
- ^ Salnâme-i Vilâyet-i Aydın. Salnâme-i Vilâyet-i Aydın 1326 Hicri Senesi, Def'a 25. s. 560.
- ^ Su, Karaosmanoğlu. ss. 32-33.
- ^ Su, Karaosmanoğlu. s. 37.
- ^ Çağatay Uluçay, İbrahim Gökçen. Manisa Tarihi. İstanbul: Manisa Halkevi Yayınları. 1939. s. 69.
- ^ Su, Karaosmanoğlu. ss. 40-41.
- ^ GÜLMEZ, Nurettin; BİLGİ, Nejdet ((Ed.)). Yüzüncü Yılında Milli Mücadele Döneminde Manisa. 4. Berikan Yayınevi. ss. 239-240. ISBN 978-625-7254-33-5.
- ^ GÜLMEZ, Nurettin; BİLGİ, Nejdet ((Ed.)). Yüzüncü Yılında Milli Mücadele Döneminde Manisa. 4. Berikan Yayınevi. s. 242. ISBN 978-625-7254-33-5.
- ^ GÜLMEZ, Nurettin; BİLGİ, Nejdet ((Ed.)). Yüzüncü Yılında Milli Mücadele Döneminde Manisa. 4. Berikan Yayınevi. ss. 245-247. ISBN 978-625-7254-33-5.
- ^ GÜLMEZ, Nurettin; BİLGİ, Nejdet ((Ed.)). Yüzüncü Yılında Milli Mücadele Döneminde Manisa. 4. Berikan Yayınevi. ss. 248-249. ISBN 978-625-7254-33-5.
- ^ "KURTULUŞ SAVAŞINDA MÜCADELE EDEN ŞEHİT HALİT PAŞA UNUTULMADI". 9 Nisan 2010. 16 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2024.
