İçeriğe atla

Karakulak

Karakulak
Paris'te bulunan Jardin des Plantes'teki bir karakulak
Korunma durumu

Asgari endişe altında (IUCN 3.1)[1]
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Animalia
Şube:Chordata
Sınıf:Mammalia
Takım:Carnivora
Alt takım:Feliformia
Familya:Felidae
Alt familya:Felinae
Cins:Caracal
Tür: C. caracal
İkili adlandırma
Caracal caracal
(Schreber, 1776)
Karakulakların dağılımını gösteren harita, 2016
Sinonimler
Liste
    • C. aharonii (Matschie, 1912)
    • C. bengalensis (J. B. Fischer, 1829)
    • C. berberorum Matschie, 1892
    • C. coloniae Thomas, 1926
    • C. corylinus (Matschie, 1912)
    • C. medjerdae (Matschie, 1912)
    • C. melanotis Gray, 1843
    • C. melanotix Gray, 1843
    • C. michaelis Heptner, 1945
    • C. roothi (Roberts, 1926)
    • C. spatzi (Matschie, 1912)

Karakulak (Caracal caracal), kedigiller (Felidae) familyasından vahşi bir hayvan türü.

Dış görünümü ile vaşağa çok benzeyip Step vaşağı, Mısır vaşağı gibi adlarla da anılmış olsa da daha sonraları moleküler DNA çalışmaları ile, tamamen farklı bir tür olup Afrika altın kedisi ve Serval ile yakın akraba olduğu gösterilmiştir.[2]

Orta Asya, Ortadoğu ve Afrika'da yaşar. Asya ve Kuzey Afrika'da sayısı azalmakta ve soyu tehlikede türler arasında kabul edilmekte iken Orta ve Güney Afrika'da tehlike görülmemektedir.[3] Türkiye'de Güney Toroslar, Konya Havzası ve Güneydoğu Anadolu'da yaşadığı sanılan Caracal caracal, Türkiye'de ilk olarak 2002 yılında biyolog Batur Avgan tarafından görüntülenmiştir.[4]

Etimoloji

Latince adı caracal 1761 yılında Georges-Louis Leclerc tarafından önerilmiştir[5] ve Türkçedeki karakulak adından gelmektedir.[5][6]

Özellikleri

Ortalama ağırlıkları erkeklerde 12–18 kg, dişilerde ise 8–13 kg arasındadır. Omuz yükseklikleri 40–50 cm, vücut uzunlukları 75–90 cm'dir. Bunun dışında 30–35 cm uzunluğunda bir kuyruğa sahiptir. Karakulak'ın kuyruğunun üst kısmında etrafında beyaz tüylerden oluşmuş püskül bulunan siyah bir çizgi vardır. Rengi genelde kahverengi tondadır ve üzerinde gri ya da beyaz benekler bulunur. Karakulağın kulaklarının ucunda sivri tüy kümecikleri vardır. Kulaklarının üst kısmının kenarları siyah tüylüdür.

Davranış ve Beslenme

Yetişkin karakulaklar çift halinde ya da tek başlarına yaşayabilirler. Erkek karakulaklar 19 ile 220 kilometrekare arası çok geniş alanlar üzerinde dolaşmaktadırlar. Dişi karakulak ise kendi bölgesi olup olmamasına bağlı olarak, 5 kilometrekare ile 57 kilometrekare arasında değişen, erkek karakulaklara göre çok daha küçük alanlarda yaşamaktadırlar. Dişiler aktif olarak diğer dişilere karşı kendi topraklarını savunurlar.

Daha çok geceleri avlandığı için avlandığı pek sık görünmez. En çok tavşan, tarla faresi ve sincap gibi kemirgenleri avlar. Ender olarak da meyve yediği görülür. Hatta ceylan, antilop ve yavru deve kuşlarını avladığı görülebilir. Avladığı hayvanların iç organlarını yemezler.

Kendilerini gizlemekte ustadırlar, bir karakulak zemine karşı dümdüz olabilir ve hareketsiz kalabilir, tüylerinin rengi onlara çok iyi bir kamuflaj sağlayabilir.

Karakulaklar avlarına 5 metreye kadar yaklaşır ve sıçrayarak avlarını yakalamak için hamle yaparlar. Karakulaklarda diğer kediler gibi avlarını dişleriyle boğarak öldürürler. Büyük hayvanları pençeleri ile yan yatırarak boğazından ısırırlarken, daha küçük avlarını ise enselerinden ısırarak öldürdüler. Karakulaklar tek bir öğünde avlarının tüm etlerini tüketemezler. Özellikle de büyük avlarda daha sonra bitirmek için geri dönerler. Hatta bazılarının ağaçlarda avlarını gizlediği bile gözlemlenmiştir.

Korunma

Karakulaklar kolayca evcilleştirilebilir. Zaman zaman bir evcil hayvan izlenimi verir. İnsanlarla birlikte yaşamaya kolayca adapte olurlar. Afrika'daki çiftçiler bu hayvanı hoş karşılamazlar çünkü çoğu zaman telleri aşarak çiftçilerin tavuk ve diğer kümes hayvanlarını yerler.

Doğada düşük yoğunlukta bulunmaları ve iyi gizlenmeleri sebebi ile vahşi yaşamda görülmeleri çok zordur. Türkiye'de ilk kez Ağustos 2002'de Batur Avgan tarafından fotoğraflanan karakulak, Temmuz 2009 ve Ocak-Nisan 2010 dönemlerinde Antalya Güllük Dağı Milli Parkı'nda karakulakların ekolojisi üzerine Batur Avgan'ın yürüttüğü arazi çalışmaları sırasında yeniden görüntülenmiştir. Tür üzerine detaylı koruma ve araştırma projelerinden olan ve 2007 yılından bu yana, Datça-Bozburun Özel Çevre Koruma bölgesinde Biyolog Yasin İlemin tarafından yürütülen çalışmalar çerçevesinde ise özellikle karakulakların aktivite özellikleri üzerine sonuçlar elde edilmiştir.

Günümüzde Anadolu'nun belirli bölgelerinde Tarım ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından fotokapanlarla takip edilmektedir. Sayısı çok az olmakla birlikte, avlanılması kesinlikle yasaktır. Zira Eylül 2011'de Çevre ve Orman Bakanlığı ile Merkez Av Komisyonu tarafından çıkarılan kanuna göre, Anadolu karakulağının Türkiye sınırları dahilinde herhangi bir şekilde avlanması, 13.000 TL para cezasından başlayan yaptırımların yolunu açmaktadır.[7]

Alt türler

Kaynakça

  1. ^ Avgan, B.; Henschel, P.; Ghoddousi, A. (2016). "Caracal caracal". s. e.T3847A102424310. 8 Ağustos 2018 tarihinde |arşiv-url= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım) arşivlendi. 
  2. ^ Johnson; ve diğerleri. The Late Miocene Radioton of Modern Felidae: A Genetic Assessment. ss. 73 - 77, Science Vol. 311. 
  3. ^ "Caracal caracal". iucnredlist.org sitesi. 19 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2018. 
  4. ^ Yedig, Serhan. "Zirvelerin vahşi ve yalnız efendisi". Hürriyet gazetesi, 16 Kasım 2012. 23 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2018. 
  5. ^ a b Buffon, G.-L. L. (1761). "Le Caracal". Histoire naturelle, générale et particulière, avec la description du Cabinet du Roi. Tome IX. Paris: L'Imprimerie Royale. ss. 262-267. 
  6. ^ Alanç, Zeynep (Eylül 2011). "KARAKULAKLAR YOK EDİLMESİN! Datçalı Karakulak Yavrusunun İnsanla Tanışması". TABİAT VE İNSAN. s. 46. 10 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2022. 
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2014. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Geoffroy kedisi</span>

Geoffroy kedisi, kedigiller (Felidae) familyasından Güney Amerika'nın dağlık bölgelerinde, özellikle Arjantin'de yaşayan kedi türü.

<span class="mw-page-title-main">Afrika altın kedisi</span>

Afrika altın kedisi, kedigiller (Felidae) familyasından tropik ormanlarda yaşayan bir kedi türü.

<span class="mw-page-title-main">Vaşak</span> orta büyüklükte etçil omurgalı ve yabani hayvan türlerinin ortak adı

Vaşak, kedigiller (Felidae) familyasından Lynx cinsini oluşturan orta büyüklükte etçil omurgalı ve yabani hayvan türlerinin ortak adı.

<span class="mw-page-title-main">Avcılık</span> Vahşi hayvanları aramak, takip etmek ve öldürmek

Avcılık, başlangıçta insanların karınlarını doyurmasına yönelik olan bir faaliyet. İlk insanlar ovalarda dolaşırken toplayabildikleri bitkiler ve kovalayıp yakalayabildikleri küçük hayvanlarla beslenmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Örümcek</span>

Örümcek, eklembacaklılar (Arthropoda) şubesinin örümceğimsiler (Arachnida) sınıfından Araneae takımının üyelerine verilen genel ad. Hemen hemen dünyanın her tarafında yaşar. 2012 rakamlarına göre 112 familyada ve 3879 cinste toplanan 43.244 türü bilinmektedir.

<i>Puma</i> memeli türü

Puma, Dağ aslanı veya kugar, Kuzey ve Güney Amerika'da yaşayan; kedigiller (Felidae) familyasından yırtıcı bir hayvan türüdür. Bu büyük ve yalnız dolaşan kedi kuzeyde Kanada'nın Yukon bölgesinden güneyde And Dağları'nın güneyine kadar oldukça geniş bir alanda yaşar. Bulunduğu çevreye uyum sağlayabilen puma, Amerika kıtasındaki belli başlı her habitatta yer alır. Aşırı avlanma ve doğal yaşam alanlarındaki insan yerleşmeleri sonucu tarihi olarak bulundukları bölgelerde sayıları azalmıştır. Bazı alanlarda son zamanlarda yapılan koruma çalışmaları ile popülasyonlarının arttığına rastlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kedigiller</span> etçiller takımına ait familya

Kedigiller (Felidae), Etçiller (Carnivora) takımına ait bir familyadır.

<span class="mw-page-title-main">Büyük kediler</span> Kedigiller familyasının mevcut bir alt familyası, Pantherinae

Büyük kediler (Pantherinae), kedigiller (Felidae) familyasındaki, ağırlığı bazen birkaç yüz kiloya kadar varan kedi türleri. Boyutlardaki büyük farklara rağmen kedi türleri davranış ve yapı bakımından pek fark göstermezler. Bütün kediler Karnivor ve süper avcıdır.

<span class="mw-page-title-main">Sazlık kedisi</span> Görece uzun bacaklı ve kısa kuyruklu yaban kedisi

Sazlık kedisi, görece uzun bacaklı ve kısa kuyruklu bir yaban kedisidir. Asya'nın nemli bölgeleri bu kedinin yaşam alanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Bayağı vaşak</span> Avrupa ve Asyaya özgü orta büyüklükteki kedi türü

Bayağı vaşak, kedigiller (Felidae) familyasından Avrasya'da yaygın olan bir vaşak türüdür. Orta büyüklükteki yabani kedi cinsi Lynx'in günümüze ulaşan dört türünden biridir. Kuzey, Orta ve Doğu Avrupa'dan Orta Asya ve Sibirya'ya, Tibet Platosu ve Himalayalar'a kadar geniş bir alana yayılmıştır. Ilıman ve boreal ormanlarda 5.500 m (18.000 ft) yüksekliğe kadar yaşar. Geniş dağılımına rağmen, habitat kaybı ve parçalanması, kaçak avlanma ve avının tükenmesi nedeniyle tehdit altındadır.

<span class="mw-page-title-main">Kara ayaklı kedi</span> kedi türü

Kara ayaklı kedi, kedigiller (Felidae) familyasından Güney Afrika, Botsvana, Zimbabve ve Namibya'daki step ve savanalarda görülen bir kedi türü. Dünyanın en küçük kedi türlerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Kızıl tilki</span> bayağı tilki

Kızıl tilki, bayağı tilki olarak da bilinir, köpekgiller (Canidae) familyasının en yaygın tilkisidir. Avrupa'nın büyük bir farkla en sık rastlanılan vahşi köpekgildir. Bu yüzden Avrupa'da "tilki" denildiğinde neredeyse hep bu tür kast edilir.

<span class="mw-page-title-main">Kır kurdu</span> memeli türü

Kır kurdu, köpekgiller (Canidae) familyasının Kuzey Amerika'da rastlanılan bir üyesi. Kısaca kurdun daha küçük bir versiyonu olarak da tarif edilebilir. Diğer bir adı olan Koyote Aztekçe Kóyotl kelimesinden gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Asya yaban köpeği</span> memeli türü

Asya yaban köpeği, Kızıl köpek olarak da bilinir, köpekgiller (Canidae) familyasından Asyada yaygın olan bir yaban köpeği türü. Köpekgiller familyasında kurt ve Afrika yaban köpeği gibi büyük sürüler oluşturup, sürü halinde ava çıkan üç türden birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Pars</span> Kedigiller familyasından bir büyük kedi türü

Pars veya leopar kedigiller (Felidae) familyasından Panthera cinsinin 4 büyük kedi türünden biridir. Önceleri parsın, aslan ve panterin melezi olduğu düşünülüyordu. Leopar ismi de Latince Leo (aslan) ile panter manasında kullanılan Pard kelimelerinin birleştirilmesiyle oluşturulmuştur. İlk doğa bilimciler leopar ve panterleri renkleriyle değil de panterin daha uzun olan kuyruğunu dikkate alarak kuyruk uzunluklarıyla ayırmışlardır.

<span class="mw-page-title-main">İmparator penguen</span> En büyük penguen türü

İmparator penguen, penguengiller (Spheniscidae) familyasının en büyük türü. Kral penguen ile beraber büyük penguenler (Aptenodytes) cinsine dahil edilir.

<span class="mw-page-title-main">Telli turna</span>

Telli turna, turnagiller (Gruidae) familyasına ait bir kuş türü.

<span class="mw-page-title-main">Bengal kaplanı</span>

Bengal kaplanı, kedigiller (Felidae) familyasından bir kaplan alt türü.

<span class="mw-page-title-main">Anadolu parsı</span> İran parsının Anadoluda yaşayan bir ırkı

Anadolu parsı, Orta Doğu ve Batı Asya'da yaygın olan İran parsının Anadolu'da yaşayan bir alt türüdür. Uzun süre ayrı bir pars alt türü olarak kabul edilmiş ve Panthera pardus tulliana adı verilmiş, ancak modern genetik araştırmaların bu türün diğer batı ve orta Asya pars türlerinden genetik olarak çok az farklılık gösterdiğini kanıtlaması üzerine İran parsı alt türlerine eklenmesi görüşü hâkim olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Kılıç dişli kaplan</span> uzun dişli büyük kedi türü

Kılıç dişli kaplan, soyu tükenmiş kedigil cinsi. Smilodon ya da Kılıç Dişli Kaplan, nesli tükenmiş olan kılıç dişli kedilerden. Bu hayvanların nesli tükenmeden Amerika kıtasının ormanlık alanlarında yalnız dolaşan büyük cüsseli hayvanları avladığı bilinmekte. Bu hayvanların grup halinde avlandıklarına dair bir veriye rastlanmamıştır, Genellikle yalnız dolaşıp nadiren bir araya gelirlerdi. Smilodonların 20 cm boyundaki dişleri onu oldukça tehlikeli bir yırtıcı yapıyor. 300-400 kilo ağırlığa çıkabilen bu yırtıcılar saatte 50 kilometre hızla koşabiliyordu. 12 bin yıl önce Buzul Çağının sona ermesiyle ve en çok avladıkları hayvan olan Amerika bizonlarının ormanlık alanlardan çıkıp açık arazide dolaşmaya başlamalarından ötürü nesillerinin tükendiği bilinmekte.