İçeriğe atla

Karakeçili aşireti

Karakeçili aşireti, Oğuzların Bozok kolunun Kayı boyuna mensup olan ve 1071'deki Malazgirt Meydan Muharebesi'nin ardından günümüzdeki Türkiye topraklarına yerleşen aşiret.[1] Günümüzde, İç ve Batı Anadolu ile Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yoğunlaşmışlardır.

Tarihçe

Karakeçili aşireti; Büyük Selçuklu Devleti'nin Bizans İmparatorluğu'nu yenmesiyle sonuçlanan Malazgirt Meydan Muharebesi'nin ardından Anadolu'ya yerleşen, Oğuzların 2 kolundan biri olan Bozokların Kayı boyuna mensuptur.[1] Tarihî kaynaklara göre Tatar ve Türkmenlerden oluşan topluluk; önce Erzurum ve Erzincan taraflarına, sonrasında ise Güneydoğu Anadolu Bölgesi taraflarına inmişti.[1] Beyleri Süleyman Şah'ın ölümünün ardından bu topluluğun bir kısmı Beriyye'ye (günümüzde Viranşehir ile Derik arasında bulunan idarî bölge), bir kısmı ise Anadolu'ya dağıldı.[1] Süleyman Şah'ın ölümünün ardından boyun lideri olan Ertuğrul Gazi'nin yönetimindeki topluluğun akıbeti hakkında farklı görüşler mevcuttur. Ruhî Tarihi'ne göre topluluk, Engüri (günümüzde Ankara) civarındaki Karacadağ eteklerine yerleşti.[2] 1222-1230 yılları arasında, İznik İmparatoru III. İoannis ile Anadolu Selçuklu Sultanı I. Alâeddin Keykubad arasında Sultan Öyüğü (günümüzde Eskişehir) ve Engürü (günümüzde Ankara) civarında gerçekleşen mücadelelerden haberdar olan Ertuğrul Gazi, orduya hizmet amacıyla çarpışmalara katıldı, bu kapsamda Karacahisar'a yapılan kuşatmada yer aldı.[2] 1230 yılında, Harezmşahlarla yapılan Yassıçemen Muharebesi ve Moğollarla yapılan Kösedağ Muharebesi sebebiyle I. Alâeddin Keykubad ile III. İoannis arasında barış sağlandı.[2] Kısa süre sonra I. Alâeddin Keykubad, Ertuğrul Gazi veya atalarına Söğüt'ü kışlak, Domaliç'i yaylak olarak verdi.[2] Ruhî Tarihi'nde yer alan bu bilgileri Neşrî, Ruhî'den aktarmaktadır.[2] Âşıkpaşazâde ise bu anlatılanları kısaltmış ve içeriğini değiştirerek, yaşananları Osman Bey dönemine nakletmiştir.[2] Başka bir hikâyeye göre ise Sürmeli Çukur (Aras Nehri vadisi) veya Ahlat'tan Engüri civarındaki Karacadağ eteklerine yerleşen Ertuğrul Gazi ve aşireti, burada bir süre kaldı ve İznik İmparatoru III. İoannis'e karşı I. Alâeddin Keykubad'ın ordusunda yer aldı.[2] Ancak Moğol saldırıları sebebiyle I. Alâeddin Keykubad'ın Konya'ya dönmesinin ardından Ertuğrul Gazi'ye Söğüt'ü kışlak, Domaliç'i yaylak olarak tayin etti.[2]

Öte yandan II. Abdülhamid, Karakeçili seçme gençlerden kurulu, Söğütlü Mâiyet Bölüğü adı verilen 200 kişilik bir mızraklı bölük teşkil ettirmiştir. Bölüğün Karakeçili kumandanı Mehmed Efendi; bölük mensûbu bir hemşerisiyle birlikte Sultan Abdülhamid'in uyuduğu odanın yanında gecelerdi. II. Abdülhamid'in; onlardan “öz hemşerilerim” diye söz ettiği, Alman İmparatoru Wilhelm’e de Söğütlü Maiyet Bölüğü'nü “akrabalarım” diye tanıttığı kaydedilmiştir.[3]

Etimoloji

İdari ve Sosyal Açıdan Karakeçili Aşiretleri ve Yerleşimleri isimli çalışmasında genel Türk tarihçisi Üçler Bulduk, Osmanlı Padişahı II. Abdülhamid zamanında yazılan bir risalede, aşiret isminin kendilerine Ertuğrul Gazi tarafından verildiğinden söz eder.[1] Buna göre Karacahisar'ın fethi esnasında aşiret, kara keçilerin boynuzlarına ışıldak bağlayıp, "alaycık" (alacık) denilen bir tür keçe çadırın üzerine örtü örtmek suretiyle savaş hilesine müracaat edince Ertuğrul Gazi "haydin alplerim, haydin Karakeçili yörüklerim" demiş ve aşiretin bu isimle anılmasına vesile olmuştu.[4] Alaycığın tarif edildiği başka bir sayfada ise, ak keçeyle örtülen çadırın ortasındaki pencereden çıkan dumanın, ak keçeyi kara keçeye dönüştürdüğünden yola çıkılarak aşiret isminin buradan geldiği belirtilmektedir.[4]

Günümüzdeki durumu

Karakeçili aşiretine mensup kişiler günümüzde; İç ve Batı Anadolu ile Güney ve Doğu Anadolu bölgelerinde olmak üzere iki farklı coğrafyada yoğunlaşmışlardır.

Doğu ve Güneydoğu Anadolu

Osmanlı kayıtlarında Türkmen tayfası olarak geçen Siverek ve Viranşehir'deki Karakeçili aşiretine mensup kişiler, zaman içinde çeşitli nedenlerden dolayı Türkçeyi bırakıp, Arapça ve Kürtçe konuşmaya başladı.[5] Kürt aşiretlerinin Mil ve Zil olmak üzere iki kola ayrıldığını ifade eden Ziya Gökalp'e göre Güneydoğu Anadolu'daki Karakeçili aşireti Zil koluna mensuptur.[6] Osmanlı Padişahı II. Selim dönemindeki belgelere göre bölgedeki Karakeçili aşireti mensuplarının büyük bir kısmının göçebe olduğu yazılıydı.[7] 1891'de, Padişah II. Abdülhamid tarafından oluşturulan Hamidiye Alayları'nda, Güneydoğu Anadolu'da yaşayan Karakeçili aşireti üyeleri de yer aldı.[8] Elazığ ve Tunceli'de ise Türkçe dili ve Türk kimliğini korumuş Karakeçililer bulunmaktadır.[9]

İç ve Batı Anadolu

Ankara ve çevresindeki Karakeçili aşireti üyeleri, Güneydoğu Anadolu'dakilere oranla idarî açıdan daha düzenli bir yapıya sahipti.[8] 16. yüzyıldaki kayıtlara göre burada yaşayan aşiret üyeleri, "Yörükân-ı Ankara" adlı bir birimin içinde yer almaktaydı ve büyük bir kısmı göçebe yaşam tarzını benimsemişti.[8] 1571 yılına ait tahrir defterinde Ankara Yörüklerinin Kasaba Yörükleri denen bölümüne kaydedilmiş olan Karakeçilü cemaatinin şehirde yerleşik olduğu belirtilmiştir.[10] 1576 yılına ait bir belgeye göre Ankara'nın güney ve batı kesiminde yer alan bu idarî birimde yaşayan 56 cemaatte, vergi veren toplam 2.445 kişi bulunmaktaydı ki bu da toplam nüfusun 10.000 civarında olduğunu göstermektedir.[11] Ancak bu cemaatlerin ne kadarının Karakeçili aşiretine bağlı olup olmadığı belli değildir.[11] Aşiret mensuplarının yayıldıkları alan, günümüzdeki Çukurca, Elmadağ ve çevresi, Karakeçili, Balâ ve Sincan'dan Polatlı'ya uzanan düzlükleri kapsamaktaydı.[12] Ankara'nın kuzey ve doğusundan; Beypazarı, Sivrihisar ve Sultanönü'ye (günümüzde Eskişehir) kadar uzanan bölgelerde de aşiret üyelerinin varlığına rastlanmaktaydı.[12] Kırşehir ve Ankara sancaklarındaki aşiret üyelerinin bir bölümü 16. yüzyılda batıdaki Sultanönü'ye kadar göç ederken bir kısmı da bulundukları bölgede yerleşik hayatı benimsedi.[12] Bunlar günümüzde de adı geçen ilçelerdeki köylerde oturmaktadır. 19. yüzyılda Eskişehir bölgesindeki Karakeçili obalarının çoğu göç ederek Balıkesir, İvrindi ve Balya'ya yerleşti.[13] Batı Anadolu, yaşanan göçlerle birlikte aşiret üyelerinin yoğun olarak yaşadığı bölgelerden biri konumuna geldi.[14] Günümüzde ise yoğun olarak Kütahya, Sultanönü, Uşak, Bursa, Aydın, Balıkesir ve Bilecik tarafında varlıklarını sürdürmektedirler.[15] Aşiretin yoğun olarak yaşadığı Kırıkkale ilinin Karakeçili ilçesi, adını aşiretten almaktadır.[16]

Karakeçili şenlikleri

Karakeçili aşiret mensupları tarafından Bilecik'in Söğüt ilçesindeki Ertuğrul Gazi Türbesi'nde düzenlenen Ertuğrul Gazi'yi Anma ve Söğüt Şenlikleri, Şanlıurfa'nın Siverek ilçesinde 1999'da başlayan Geleneksel Karakeçili Şenlikleri, Gaziantep'te kumru dağında kutlanmaktadır[17] ve Kırıkkale'nin Karakeçili ilçesinde 1995'te başlayan Karakeçili Uluslararası Kültür Şenliği düzenlenmektedir.[18]

Kaynakça

Özel
  1. ^ a b c d e Bulduk, Üçler; sf. 38
  2. ^ a b c d e f g h İnalcık, Halil, sf. 1-2
  3. ^ Tahsin Paşa, Abdülhamit: Yıldız Hatıraları, İstanbul 1931, s. 25, 104 (diğer baskı: İstanbul 1990, s. 143-144)
  4. ^ a b Bulduk, Üçler; sf. 39
  5. ^ Ünal, Fatih. "Osmanlı Devletinin Son Yıllarında Güneydoğu Aşiretlerinden Milli Aşireti ve İbrahim Paşa" (PDF). ss. sf. 5. []
  6. ^ Uluç, A. Vahap (2010). "Kürtler'de Sosyan ve Siyasal Örgütlenme: Aşiret" (PDF). Mukaddime, 2. sayı. ss. sf. 44. 30 Haziran 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2012. 
  7. ^ Bulduk, Üçler; sf. 40
  8. ^ a b c Bulduk, Üçler; sf. 41
  9. ^ Prof. Dr. İsmail Özçelik - Türk Kültüründe Karakeçililer Uluslararası Şöleni Bildirileri, 3 Haziran 1999, Şanlıurfa, AKM Başkanlığı, Yay. Ankara, 1999
  10. ^ Emine Erdoğan (1990). Ankara Yörükleri (1463, 1523/30 ve 1571 Tahrirlerine Göre) 15 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi) sayı 18, sf. 129
  11. ^ a b Bulduk, Üçler; sf. 42
  12. ^ a b c Bulduk, Üçler; sf. 43
  13. ^ Su, Kâmil (1938). Balıkesir ve Civarında Yürük ve Türkmenler. 
  14. ^ Bulduk, Üçler; sf. 44
  15. ^ Bulduk, Üçler; sf. 46
  16. ^ Aksoy, Erdal (2004). "Günümüz Kırıkkale Karakeçili Yörüklerinin Aşiret Yapısı" (PDF). Türkiyat Araştırmaları, 1. sayı. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü. ss. sf. 169. ISSN 1305-5992. 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2013. 
  17. ^ "Geleneksel Karakeçili şenlikleri". Şanlıurfa: TGRT Haber. 14 Mayıs 2007. 19 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2010. 
  18. ^ "Karakeçili 18. Uluslararası Kültür Şenliği Kutlandı". Doğan Haber Ajansı. Haberler.com. 1 Eylül 2012. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2013. 
Genel

Konuyla ilgili yayınlar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Bilecik</span> Bilecik ilinin merkezi olan şehir

Bilecik, Bilecik ilinin merkezi olan şehir. Türkiye'nin Marmara Bölgesi'nin Güney Marmara Bölümü'nde kalmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Osman Gazi</span> Osmanlı Beyliğinin kurucusu ve ilk padişahı (1299–1324)

I. Osman veya bilinen adlarıyla Osman Gazi ya da Osman Bey, Osmanlı Beyliği ve Osmanlı Hanedanı'nın kurucusu ve beyliğin ilk padişahı olan Türk hükümdar ve komutandır. Yaşadığı dönemde liderliğini yaptığı beylik başlangıçta küçük bir Türk beyliği iken, ölümünden sonraki yüzyıllarda büyük bir imparatorluğa dönüştü. Dedesinin Süleyman Şah veya Gündüz Alp isimli olduğu ve soyunun Oğuzların Bozok koluna mensup Kayı boyuna dayandığı düşünülmektedir. Büyükannesi Hayme Hatun, babası Ertuğrul Gazi ve annesi Halime Hatun'dur. Tarihçi Âşıkpaşazâde'nin yazdığına göre Osman Gazi, bir taraftan kendisinin Oğuzların Üçok koluna mensup "Gök Alp" neslinden olduğunu ileri sürerken diğer taraftan da kendi dedesinin isminin "Kaya Alp oğlu Süleyman Şah" değil, "Kutalmışoğlu Süleyman Şah" olduğunu söylediği iddia edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı İmparatorluğu kuruluş dönemi</span> Osmanlı İmparatorluğunun kuruluşundan İstanbulun Fethine kadar süren tarihî dönem (1299–1453)

Osmanlı İmparatorluğu kuruluş dönemi (1299-1453), Osmanlı Devleti'nin kuruluşundan Kostantiniyye'nin fethine kadar devam ettiği kabul edilen dönemdir.

<span class="mw-page-title-main">Yörükler</span> Göçebe Türk topluluğu

Yörükler, göçebe olan, çoğunlukla Anadolu dağlarında ve kısmen Balkan Yarımadası'nda yaşayan Oğuz kökenli bir Türk alt grubudur. Balkanlar'daki Yörükler, Kuzey Makedonya'nın doğu kesimlerinden Bulgaristan, Yunanistan ve Güney Trakya'ya kadar geniş bir alana yayılmıştır. İsimleri, "yürümek" anlamına gelen "yürü" fiilinden türemiştir, yürük olarak da adlandırılırlar. Yörükler, diğer sancaklar gibi bir toprak birimi değil, Osmanlı İmparatorluğu'nun ayrı bir örgüt birimi olan Yörük Sancağına bağlıydı.

<span class="mw-page-title-main">Ertuğrul Gazi</span> Osman Gazinin babası ve Kayı boyu lideri

Ertuğrul Gazi ya da Ertuğrul Bey, 13. yüzyılın ortalarında Oğuzların Kayı boyunun lideri ve Osmanlı Beyliği'nin kurucusu olan Osman Bey'in babasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kayı boyu</span> Oğüz Türklerinden oluşan Anadolu boyu

Kayı Boyu, Oğuz Kağan Destanı'na göre Oğuzların 24 boyundan, Kaşgarlı Mahmud'un Divân-ı Lügati't-Türk eserine göre ise 22 Oğuz boyundan ikincisi. Reşidüddin'nin listesinde sembolleri şahin, yani şahinlerin en büyüğü olan akdoğandır. Kayı güç, kuvvet ve kudret sahibi demektir. Kayı Boyu'nun damgası üç ok ve bir yaydan oluşur. Babası Gün Han ve dedesi Oğuz Han olan Kayı Han bu boyun ilk atasıdır. Divân-ı Lügati't-Türk'te damgaları;olarak tanımlanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Karakeçili</span> Kırıkkalenin ilçesi

Karakeçili, Türkiye'de Kırıkkale ilinin bir ilçesidir.

<span class="mw-page-title-main">I. Alâeddin Keykubad</span> Anadolu Selçuklu Devleti sultanı (s. 1220–1237)

I. Alâeddin Keykubad, Anadolu Selçuklu Devleti'nin 1220-1237 yılları arasındaki hükümdarıdır. Anadolu Selçuklu Devleti'ne en parlak günlerini yaşatan sultandır. Büyük Keykubad olarak da bilinir. Saltanatı boyunca inşa ettirdiği ve çoğu günümüze kadar ulaşan eserler, idari ve askeri bakımdan hem şahsına hem de devletine kazandırdığı prestij nedeniyle Türkiye ve dünya literatürünün en ünlü Anadolu Selçuklu sultanıdır. Konya'daki Alâeddin Camii, Niğde'deki Niğde Kalesi, Antalya'daki Yivli Minare Camii ve Beyşehir'deki Kubadabad Sarayı, Sultan Alâeddin'in yaptırdığı en önemli eserlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Hayme Hatun</span> Kayı boyu lideri Ertuğrul Gazinin annesi

Hayme Hâtun veya Hayma Ana, Osmanlı Devleti'nin kurucusu olan Osman Gazi'nin ninesi, Ertuğrul Gazi, Sungurtekin Bey, Gündoğdu Bey ve Dündar Bey'in annesidir. Kendisine Osmanlı İmparatorluğu'nun Devlet Ana unvanı verilmiş ve tanınmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Hamidiye Alayları</span> Osmanlı İmparatorluğu döneminde süvari alayı

Hamidiye Alayları ya da Hamidiye Hafif Süvari Alayları, Osmanlı Padişahı II. Abdülhamid'in Doğu Anadolu Bölgesi'nde oluşturduğu çalışmalarına 1890 yılında başlanılmış, 1891 yılında fiilen kurulmuş Osmanlı birlikleridir. Birlikler çoğunlukla Sünni Kürtlerden oluşmuş ancak Doğu Anadolu'da yaşayan Karapapak (Terekeme) Türkleri, Çerkesler, Türkler, Türkmenler ve Yörükleri de içermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Sultan Alaeddin Camii</span>

Sultan Alâeddin Camii, 12. yüzyılda Ankara'da İç Kale’nin girişinde, Selçuklu meliki Muhyiddin Mesud tarafından yaptırılmış camidir.

<span class="mw-page-title-main">Sadeddin Köpek</span> Anadolu Selçuklu Devleti emiri ve devlet adamı

Sadeddin Köpek, Anadolu Selçuklu Devleti'nin devlet adamı, emiri ve baş mimarıdır. Sultan I. Alaeddin Keykubad ve II. Gıyaseddin Keyhüsrev dönemlerinde görev yapmış ve devlet yönetiminde büyük söz sahibi olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Alkaevli boyu</span>

Alkaevli (Alkarevli) boyu Oğuz Kağan Destanı'na göre Oğuzların 24 boyundan biridir. Günümüz yerleşkesi Sivas civarıdır. Alkaevli Sivas'ta iç Anadolu bölgesinin en büyük aile bireyi olan Elbeyli ler adında 43 köye sahip olmalarıdır.

Yörük Bayramı veya Ertuğrul Gazi'yi Anma ve Söğüt Şenlikleri; her yıl Eylül ayında Bilecik ilinin Söğüt ilçesinde düzenlenen geleneksel şenliklerdir.

<span class="mw-page-title-main">Ankara (isim)</span> Ankara şehrinin adının etimolojik tarihçesi

Ankara, tarih boyunca pek çok değişik isimle anılmıştır. Şehir, Frigler, Galatlar ve Romalılar tarafından gemi çapası anlamına gelen Ἄγκυρα olarak adlandırıldı; bu ad Latin harfleri ile Batılı kaynaklarda Ankyra ve Ancyra olarak yazılmıştır. Ankara, Arapça kaynaklarda "Beldei-el Selasil", "Mamuriye" ve "Ma'muriye-i Selâse" olarak geçer. Klasik Yunanca "Anküra" şeklinde telaffuz edilen şehrin adı, Araplar tarafından korunmuştu. Türkler'in Anadolu'ya gelmesinden sonra bu ad "Ankara" ve "Engürü" olarak değişime uğradı, batı dillerine de "Angora" olarak geçti. "Engürü" adı, Arapça ekiyle Engüriye olmuştur. Ankara'yı egemenliğinde tutan devletler tarafından basılan sikkelerde kullanılan resmî ad, Selçuklular'da "Ankara", İlhanlılar döneminde "Engürü" ve "Engüriye", Osmanlı Devleti'nde "Engürü" ve "Ankara" olmuştur. Osmanlılar'da 16. yüzyıldan itibaren şehrin adı resmen Ankara (آنقره) olmasına rağmen, halk arasında "Engürü", Batılılar arasında ise "Angora" şeklinde kullanılmaya devam etmiştir. Türkiye'nin kuruluşundan sonra diğer adların kullanımı son bulmuş ve Ankara adı evrenselleşmiştir.

Amucalar, Osmanlı Devleti'nin Balkan fetihleriyle Anadolu'dan Balkanlar'a geçmiş olan Yörük aşiretlerinden biridir. 1400'lerin sonunda Kırklareli'nin kuzeyinde, Yıldız Dağları'nın eteklerinde, Keşirlik denen bölgede köyler kurarak yerleşik hayata geçmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Çobanoğulları Beyliği</span> 13. ve 14. yüzyıl arasında Kastamonu çevresinde hüküm sürmüş beylik

Çobanoğulları Beyliği, 1211(?)-1309 yılları arasında Kastamonu ve çevresinde hüküm sürmüş Anadolu Beylikleri'nden biridir.

Hüsamettin Çoban, Türkiye Selçuklu Devleti'nin önde gelen beylerinden olup Çobanoğulları Beyliğinin kurucusudur. 13. yüzyılda yaşamıştır. Melîk'ül-ümera unvanıyla anılmaktadır.

<i>Diriliş Ertuğrul</i> Türk televizyon dizisi (2014–2019)

Diriliş Ertuğrul, 10 Aralık 2014 tarihinde TRT 1'de yayımlanmaya başlayan tarihî, kurgu, aksiyon, macera ve dram türündeki Türk televizyon dizisidir. Yapımcılığını Tekden Film'in üstlendiği, senaryosunu yoğun olarak Mehmet Bozdağ'ın yazdığı, yönetmenliğini Metin Günay'ın yaptığı, başrollerinde Engin Altan Düzyatan, Kaan Taşaner, Hülya Darcan, Serdar Gökhan, Didem Balçın ve Esra Bilgiç'in yer aldığı dizi, 29 Mayıs 2019 tarihinde yayımlanan 150. bölümü ile final yaparak sona erdi. Toplam beş sezondan oluşan dizi, temel olarak Osmanlı Beyliği'nin kurucusu Osman Bey'in babası Ertuğrul Gazi'yi ve Kayı boyunu anlatmaktadır.

Karacahisar Kalesi, Eskişehir'in güneybatısında, Porsuk Çayı'nın yanındaki platonun üzerinde kurulmuş bir Bizans kalesidir.