Çufutkale ya da Çıfıt Kale Ukrayna'nın Kırım Özerk Cumhuriyeti'nde Bahçesaray civarında 8. ila 19. yüzyıllar arasında yerleşime açık kalmış Orta Çağ kalesi ve mağara kenti.
Karaylar veya Kırım Karayları, Orta ve Doğu Avrupa’da bulunan Musevi Kırım Türk topluluğu.
Sinagog veya havra, Yahudilik inancına inanan Yahudi ve Samirilerin ibadet etmek için gittikleri ibadethane.
İstanbul'daki sinagoglar, ilk olarak Bizans döneminde şehre gelen Musevilerin dinî gereksinimleri için kurdukları ibadethanelerdir. Kayıtlarda, İstanbul'da ilk sinagoğun MS 318 yılında, bakırcılıkla uğraşan Musevilerin yoğun olarak yaşadığı Halkopratia semtinde inşa edildiği geçmektedir. Bu sinagog, II. Theodosius döneminde kiliseye çevrilse de, şehrin çeşitli noktalarında sinagoglar her dönemde varlığını sürdürmüştür. İstanbul'un 1453 yılında Türkler tarafından ele geçirilmesinin ardından da, Museviler İstanbul'daki varlıklarını sürdürmüşlerdir. Osmanlı İmparatorluğu'nun 1492 yılında İspanya'dan sürgün edilen Musevilere sığınma hakkı vermesiyle, Osmanlı topraklarındaki Musevi nüfusu büyük oranda artmıştır. Türkiye'de cumhuriyet ilan edildikten sonra, ülkenin dört bir yanındaki pek çok Musevi, İstanbul'a yerleşmiştir.
Karayca, Türk dillerinin Kıpçak öbeğine ait bir lehçedir. Kırım Tatarcasına yakındır. Musevi inancına mensup bir Türk grubu tarafından konuşulması sebebiyle de ayrı öneme sahiptir. Konuşucusunun sayısı az olan Karayca, yok olma tehlikesi altında yer alan Türk yazı dillerinden biridir.
Karaim ya da Karayit bir Yahudi mezhebidir. Karaim terimi İbranice Ba'alei ha-Mikra eşanlamı ile bilinir. Karaimler, Yahudilerin ana din kitabı olan Tora Yazıtları'ndan başka bir kaynak tanımaz, sözel kuralları kendi inancı için bağlayıcı bulmazlar. Yahudiliğin diğer kutsal kitabı olan, ancak sözel gelenek ve kuralların bir derlemesini oluşturan Talmud, Karaimlerce tanınmamaktadır. Tek kaynakları Tevrat olduğundan bazı dinî bayramları farklı biçimde kutlarlar. Bir takım dinî gelenek ve göreneklere özellikle uymadıklarını belirtmelerinden dolayı diğer Yahudilerce ayrıksı bir mezhep olarak görülür.
Balat, İstanbul'un Avrupa Yakası'da Fatih ilçesinde, Haliç kıyısında, Ayvansaray ile Fener semtleri arasında yer alan bir semttir. Balat adı, Rumca saray anlamına gelen palation kelimesinden gelmektedir; surlardaki Blaherna Sarayı'na yakınlığından ötürü semte bu isim verilmiştir.
Trakai (
Kırımçaklar, Türk dili konuşan ve Kırım'da yaşayan Rabbânî Yahudilerdir. Kırım Karayları ile birlikte yaşamışlardır.
Maalem Sinagogu Hasköy'de Haliç'i gören yamaçlarda ve Yahudi Yaşlılar Yurdu'nun yanında bulunur. Eskiden Yahudilerin sıkça bulunduğu bu muhitte bugün Yahudiler ikamet etmemesine rağmen sinagog hafta içi ve Şabat dualarına açıktır.
İstanbul Mayor Sinagoğu eskiden Hasköy'de bulunan bir sinagogdu.
İstanbul'daki Musevi mezarlıkları, şehirde sayıları 20 bini bulan Musevi cemaatinin kullanımına tahsis edilmiş gömü alanlarıdır. İstanbul'da 2010 yılı itibarıyla Musevi cemaatine ayrılan 8 gömü alanı vardır. Bunlar:
- Acıbadem Musevi Mezarlığı
- Arnavutköy Aşkenaz Mezarlığı
- Arnavutköy Sefarad Mezarlığı
- Hasköy Musevi Mezarlığı
- Kilyos Musevi Mezarlığı
- Nakkaştepe Musevi Mezarlığı
- Ortaköy Musevi Mezarlığı
- Şişli İtalyan Musevi Mezarlığı'dır.
Parmakkapı Sinagogu, veya Abudara Sinagogu, İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde yer alan bir sinagogdur. Geçmişte Yahudilerin yoğun olarak yaşadığı Hasköy semtinde bulunan ve Sefarad Yahudileri tarafından kurulan sinagogun ne zaman yapıldığı konusunda kesin bir bilgi bulunmamaktadır. 1804 yılında bölgede etkili olan bir mahalle yangınında bu yapının da zarar gördüğü bilinmektedir. Yangın sonrası onarım çalışmaları sırasında Hahambaşılık sinagogunda onarılması için başvuruda bulunmuş; II. Mahmut'un 6 Ekim 1804 tarihli bir fermanıyla yapımın onarımına izin verilmiştir. Onarım çalışmalarında yapı aslına uygun biçimde yeniden yapılmıştır. Yalnızca ahşap olan çatı, onarım sırasında kâgir tonoza çevrilmiştir. Sinagog yıllar içinde cemaatinin azalması nedeniyle kapatılmıştır. 1950'li yıllarda üretim atölyesi olarak kullanılan sinagog, 2017 yılında bir ibadet ile yeniden açılmış ve tadilata girmiştir.
Hasköy Musevi Mezarlığı ya da Beyoğlu Musevi Mezarlığı, İstanbul'da bulunan bir mezarlıktır. Beyoğlu ilçesinin Halıcıoğlu mahallesi sınırları içinde yer almaktadır.
500. Yıl Vakfı Türk Musevileri Müzesi, 500. Yıl Vakfı tarafından topluma Türk Yahudilerinin gelenekleri ve tarihi açısından bilgi sunmak amaçlı kurulmustur. 25 Kasım 2001'de açılmıştır. 500. Yıl Vakfı 1989'da 113 Yahudi ve Müslümandan oluşan Türk vatandaşları tarafından Sefaradların 500 yıl önce Osmanlı İmparatorluğu'na gelişini kutlamak için kuruldu. Müze fikri, müzenin ilk küratörü olan Naim Güleryüz tarafından ortaya atıldı ve Kamhi ailesinin maddi destekleriyle açıldı.
Suriye'deki Yahudileri, ilk çağlardan beri Suriye'de yaşayan Yahudiler ile 1492'de İspanya'dan kovulan Sefaradlar oluşturur. Halep, Şam ve Kamışlı'da asırlar boyunca büyük Yahudi cemaatleri var olmuştur. 20. yüzyılın başlarında Suriye Yahudilerinin büyük bir yüzdesi ABD, Orta ve Güney Amerika ve İsrail'e göç etti. Bugün Suriye'de çok az Yahudi yaşamaktadır. Suriye Yahudilerinin oluşturduğu en büyük cemaat 75.000 kişilik nüfusuyla Brooklyn, New York'tadır.
Mısır Yahudileri, dünyanın hem en eski hem en yeni cemaatini oluşturur. Tam bir nüfus bilgisi bulunmasa da Mısır'daki Yahudi nüfusunun 2004 itibarıyla 100'den az olduğu düşünülür, bu sayı 1922'de 75 ila 80 bin arasındaydı. Tarihi yerli cemaatin çekirdeğini Rabinik ve Karay Yahudileri oluşturur. İspanya'dan kovulmanın ardından Mısır'a daha çok Sefarad ve Karay yerleşmiştir. Nüfus, Süveyş Kanalının açılmasının ardından artan ticaret olanakları sebebiyle yükselişe geçti. Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı topraklarda yaşayan Yahudiler Mısır'ın ana şehirlerine yerleşip modern cemaatin ticari ve kültürel elit tabakasına girdiler. 19. yüzyılın sonlarında Avrupa'da yaşanan pogromlardan kaçan Aşkenaz cemaati çoğunlukla Kahire'nin Darb el Barabira çeyreğinde toplanmıştı.
Osmanlı İmparatorluğu'ndaki Yahudilerin tarihi, Osmanlı topraklarında var olan Yahudilerin tarihidir.
Ankara Sinagogu ya da Ankara Musevi Sinagogu, Ankara'da ibadete açık bir sinagogdur. Yaklaşık 750 yıldır kullanımda olan sinagog Ankara'da tek Musevi sinagogu olma özelliği de göstermektedir. Anafartalar caddesindeki sinagog yüksek avlu duvarları içinde tek katlı ve taştan yapılmıştır. Avluya bakan pencereler yuvarlak kemerli ve oldukça büyüktür. Pencerelerin orta yerinde üstü sivri kemerle son bulan yuvarlak kemerin önüne rüzgarlık yapılmış, buradan binaya giriş sağlanmıştır. Yine avluda duvar üzerinde mermerden üzerinde İbranice yazılar bulunan bir çeşme bulunmaktadır. Dikdörtgen planlı iç kısımda, ortada iki basamakla yükseltilmiş kenarı ahşap korkuluklu, altıgen bir set üzerinde kürsü bulunmaktadır. Kürsünün üç tarafında ahşap sıralar bulunmaktadır. Kürsünün karşısına gelen yerde, ortada dört sütuna oturan ve üzerinde süslemeler bulunan baldaken yer almaktadır. Oldukça süslü olan tavanın orta yerinde kürsü üzerine gelen yerde, iç içe geçen altıgen kasetli tavan göbeği vardır. Üzeri oluklu kiremitli çatı ile örtülüdür. Yapı 14 Ekim 1972 tarihinde 1. derece kentsel sit alanı olarak tescillenmiştir.
İstanbul Karayları veya Konstantinopolis Karayları veya Greko-Karaylar, Doğu Roma İmparatorluğu'nun başkentinde ikamet etmelerinden kaynaklanan belirli bir tarihsel gelişime ve farklı bir kültürel, dilsel ve edebi mirasa sahip bir Karaim topluluğudur. Cemaat ile Romaniyot Yahudileri arasında çok fazla benzerlik vardır.
Hasköy, İstanbul, Türkiye