Karadağ kültürü

Karadağ kültürü, tarihi ve coğrafi konumu sayesinde çoğulcu ve çeşitlidir. Karadağ kültürü esas olarak Antik Roma, Hristiyanlık, İslam, Bizans İmparatorluğu, Osmanlı İmparatorluğu, Venedik Cumhuriyeti, Avusturya-Macaristan ve Yugoslavya'dan etkilenmiştir.

Karadağ kültürünün çok önemli bir boyutu, eski bir Karadağ onur simgesi olan kabaca "insanlık ve cesaret" olarak tercüme edilen "Čojstvo" (birini kendinizden savunma eylemi) ve "Junaštvo" (cesaret) etik idealidir. Yüzyıllar süren savaşçı tarihinin bir başka sonucu yazılı olmayan şövalyelik kuralları; halkının gerçek bir saygısını hak etmek için bir kişinin dürüstlük, haysiyet, alçakgönüllülük, fedakarlık, başkalarına saygı ve cesaretle birlikte doğruluk erdemlerini göstermesi gerektiği şartını koşar. Eski zamanlardaki savaşlar, Karadağlıların ölümüne savaşmasıyla sonuçlanırdı, çünkü yakalanmak en büyük utanç olarak kabul edilirdi. Bu davranış kuralları, Karadağ'ın her etik inanç sisteminde daha çok veya daha az ölçüde kökleşmiştir ve bunları gerçekten anlamak için akılda tutulması esastır.

Karadağ'da bir gelenek, Kral Nikola tarafından hükümdarlığı sırasında yasalaştı ve buna göre evlilik sembolü olarak yeni evliler düğün gününde bir zeytin ağacı dikerdi.

"Krvna Osveta" olarak bilinen meşhur Karadağ geleneksel kan davası kanununa göre, bir Karadağlı, Arnavutların "Gjakmarrje"sine benzer şekilde katili ya da katilin yakın akrabalarından birini öldürerek akrabasını öldürenden intikam almak zorundadır.

Karadağ toplumu hala çok ataerkil ve muhafazakârdır. 2011 nüfus sayımına göre, Karadağlıların %96'sından fazlasının büyük çoğunluğu kendilerini bir dini örgütün üyesi olarak ilan ediyor. Doğu Ortodoks Hristiyanlığı Karadağ'da baskın dini mezhep olsa da, hem Katolik Hristiyanlığın hem de İslam'ın önemli sayıda taraftarı vardır. Baskın kilise, Sırp Ortodoks Kilisesi'dir, ancak bir Karadağ Ortodoks Kilisesi de mevcuttur.

Slava, Sırp Ortodoks Kilisesi inananlarının özel bir geleneğidir, her ailenin bayram günlerinde saygı duydukları bir koruyucu azizi vardır. Sırp Ortodoks Kilisesi, geleneksel jülyen takvimini kullanıyor, Noel Günü (25 Aralık) şu anda miladi takvimde 7 Ocak'a denk gelmektedir, bu yüzden Sırplar 7 Ocak'ta Noel'i kutluyor, Kudüs, Rusya, Gürcistan, Ukrayna ve Greek Old Calendarists Ortodoks kiliseleriyle aynı günde kutluyorlar.

Badnjak, eve getirilen ve Karadağ'daki Doğu Ortodoks Noel kutlamalarında önemli bir gelenek olan Noel Arifesi akşamı ateşe verilen bir ağaç dalı veya genç bir ağaçtır. Badnjak'ın kesildiği ağaç, tercihen genç ve düz bir Avusturya meşesi, Noel Arifesi sabahının erken saatlerinde bir törenle kesilir. Kesim, hazırlık, getirme ve ateşe atma, birçok bölgesel varyasyon ile süslü ritüellerle yapılmaktadır.

Geleneksel halk dansı, Karadağlılar, Sırplar ve Makedonlar arasında yaygın olan kolo adlı bir daire dansıdır. Bir grup insanın (genellikle birkaç düzine, en az üç) birbirlerini elleriyle tuttuğu veya ellerini belinde bağladıkları, bir daire (dolayısıyla adı), yarım daire veya spiral oluşturan kolektif bir danstır. Buna Karadağ'da Oro (veya "Kartal dansı") denir. Bölgenin diğer kültürlerinde de benzer dairesel danslar bulunmaktadır.

Karadağlıların uzun zamandır özgürlük ve bağımsızlık mücadelesi tarihi, sürekli olarak sözlü epik şiir gelenekleriyle bağlantılıdır. Geleneksel olarak, decasyllabic şiir ölçüsünde kahramanların ve savaşların hikâyelerini söyleyen veya okuyan, hikâye anlatıcısı (guslar) tarafından çalınan tek telli bir enstrüman olan bir gusle aracılığıyla üretilen müzik eşliğinde dinleyicilere icra edilirler. Tarihsel olarak bu şarkılar halk üzerinde muazzam bir motivasyon gücüne sahipti. Guslar, en iyi savaşçılara olduğu kadar yazarlara, yani tarih yazarlarına, tercüman oldukları kadar saygı duyuyordu. Şu anda, bu gelenekler ülkenin kuzey bölgelerinde biraz daha canlıdır (Doğu Hersek, Batı Sırbistan ve Dalmaçya'nın merkezindeki insanlarla da paylaşılıyor).

Karadağ halkına özgü, Karadağlıların farklı kültürlerini sergileyen birçok Karadağca isim var.

Kapsamlı bir liste için bakınız: Karadağca verilen isimler14 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. .

Karadağ mutfağı, Karadağ'ın coğrafi konumunun ve uzun tarihinin bir sonucudur. Karadağ'ın ve Adriyatik kıyılarının geleneksel yemekleri, ekmek yapma tarzında, etin kürlenme ve kurutulma şeklini, peynir yapımı, şarap ve alkollü içecekleri, çorba ve güveç yapma stilini gösteren belirgin bir İtalyan lezzetine sahiptir: polenta, biber dolması, köfte, priganice, japraci, raštan, vb.

İkinci büyük etki Levant ve Türkiye'den gelir, sarma, musakka, pilav, pide, börek, ćevapi, kebap, baklava ve tulumba gibi Türk tatlıları vb. Macar yemekleri arasından da çok yaygın olan gulaş, satarash ve djuvech bulunur. Son olarak, Hırvat mutfağı çoğunlukla tatlılar bölümünde iz bırakmıştır.

Ayrıca krep, çörek, reçel, sayısız bisküvi ve kek çeşitleri Karadağ'ın mutfağına önemli katkıda bulunur. Viyana tarzı ekmek dükkanlardaki en yaygın ekmek türüdür.

Karadağ mutfağı da coğrafi olarak değişir; kıyı bölgesindeki yemekler kuzey yayla bölgesindeki yemeklerden farklıdır. Kıyı alanı geleneksel olarak Akdeniz mutfağının bir temsilcisidir ve deniz ürünleri ortak bir yemektir.

Karadağ, Romanesk öncesi, Gotik ve Barok dönemlere ait miras alanları da dahil olmak üzere bir dizi önemli kültürel ve tarihi alana sahiptir. Karadağ kıyı bölgesi, özellikle Saint Tryphon Katedrali, St. Luke Bazilikası (800 yıldan fazla), Our Lady of the Rock (Škrpjela), Savina Manastırı ve diğerleri de dahil olmak üzere çoğunlukla Venedik mimarisiyle ilgili dini anıtları ile bilinir. Cattaro antik kenti (şu anda Kotor olarak adlandırılmaktadır) Venedik mimarisinin önemli bir örneği olarak UNESCO Dünya Mirası listesinde yer almaktadır. Mimarlıkta ve dini sanatta Bizans etkisi özellikle ülkenin iç mekanında belirgindir.

Cetinje Octoechos	Dağ Çelengi

Karadağ edebiyatı Karadağca, Sırpça ve ülkede konuşulan diğer ilgili dillerde yazılmış, Karadağ'da yaratılan tüm (tarihsel ve modern) edebiyat çalışmalarını ifade eder.

En az 800 yıl önce (Duklja Rahibi Kroniği gibi) yazılmış eserler olmasına rağmen, en önemli temsilciler 19. ve 20. yüzyılda yaşayan ve çoğunlukla Sırpça yazan yazarlardır. Bölgede yazılan ilk edebi eserler on asırlıktır ve ilk Karadağca kitap beş yüz yıl önce basılmıştır.

Venedik Cattarosu'nda (şimdi Kotor), Karadağ kıyılarında Rönesans kültürünü tanıtan, Latince ve İtalyanca eserler yazmış bir grup yazar ve şair vardı: Ludovico Pasquali, Giovanni Bona de Boliris, Giovanni Polizza, Giorgio Bisanti, Girolamo Pima, Timoteo Cisilla, Giovanni Crussala, Giuseppe Bronza ve Girolamo Panizzola.

Devlete ait ilk matbaa (Crnojevići Matbaası) 1494 yılında Çetine'de bulunuyordu ve burada ilk Güney Slav kitabı aynı yıl basıldı (Oktoih).^[1] 13. yüzyıldan kalma bir dizi Orta Çağ el yazması Karadağ manastırlarında tutulmaktadır. Geleneksel sözlü epik şiirinin alt katmanında II. Petar Petrović Njegoš gibi yazarlar kendi ifadelerini yarattılar. Sırpça dilinde yazılmış destansı Gorski Vijenac (Dağ Çelengi), Karadağ Sırpları kültürünün merkez noktasını sunuyor.

• 18. ve 19. yüzyıllarda : II. Petar Petrović Njegoš, Andrija Zmajević, Vasilije Petrović-Njegoš, I. Petar Petrović-Njegoš, Vuk Vrčević, Stefan Mitrov Ljubiša ve Marko Miljanov .
• 20. yüzyılda: Mihailo Lalić, Milovan Đilas, Radovan Zogović, Ćamil Sijarić, Miodrag Bulatović, Čedo Vuković, Mirko Kovač, Dragan Radulović, Borislav Pekić ve Vito Nikolić .
• Çağdaş yazarlar: Balša Brković, Borislav Jovanović, Jevrem Brković, Andrej Nikolaidis, Tanja Bakić, Bosiljka Pušić ve Dragana Kršenković Brković .

Karadağlı ressamlar, Karadağ kültürünün dünyadaki onaylanmasına büyük katkıda bulundular. Dünyanın diğer bölgelerine (Paris, Belgrad, Zagreb) ulaşırken, Karadağ'ın kültürünü de yanlarına alarak sanat eserleri aracılığıyla başkalarına aktardılar. Son 15 yılda, Çetine Güzel Sanatlar Fakültesi'nin açılışı, yepyeni bir yetenek dalgası getirdi. Karadağ'ın en önemli ressamlarından bazıları şunlardır: Milo Milunović, Petar Lubarda, Dado Đurić, Uroš Tošković, Vojo Stanić, Dimitrije Popović, Boris Dragojević ve heykeltıraş Risto Stijović .

Karadağ müziği, ülkenin eşsiz müzik geleneğinin ve Batı müzik etkilerinin bir karışımını temsil eder. Karadağ müziği, özellikle edebiyatı ve görsel sanatları ile karşılaştırıldığında nispeten göz ardı edilmiştir. Bununla birlikte, 20. yüzyıl birkaç seçkin besteci ve tercüman ortaya çıktı. Kotor ve Titograd'daki Uzmanlaşmış Müzik Liseleri, klasik müzik eğitiminin temel direkleriydi, ikincisi 20. yüzyılın son on yılında akademi rütbesine yükseltildi. Koro ve Oda müziğine özellikle dikkat edilir. Buna ek olarak, profesyonel bir orkestra Podgorica'daki ulusal bir TV tarafından sürdürülür.

10. ve 11. yüzyıllarda Adriyatik kıyısından bilinen en eski besteci, dini ilahiler bestecisi (Duklja Jovanı) idi. 12. yüzyılın sonunda, şimdi müzik aletlerinin laik kullanımını tanımlayan Ljetopis Popa Dukljanina adlı bir senaryo yapıldı. Venedikli bir yayıncı LA Giunta tarafından yazılan 15. yüzyıldan kalma yedi ayin, Kotor'daki St. Clara Manastırı'nda kurtarıldı. O yüzyıllarda "Venedik tarzı" tipik müzik kıyı Karadağ'a (daha sonra Venedik Arnavutluku olarak adlandırılır) tanıtıldı.

Dini müzik gelişimi 19. yüzyılda Kotor'da bir Katolik şarkı akademisi açıldığında ortaya çıktı. Ayrıca, 20. yüzyılın müzikal rönesansına kadar, Karadağ müziği esas olarak basit geleneksel enstrümana, gusleye dayanıyordu.^[2] "Jedinstvo" adlı en eski şarkı söyleyen toplum 1839'da Kotor'da kuruldu. 1870 yılında Çetine'de ilk Karadağ Ordusu Müziği oluşmaya başladı; orkestra için pek fazla kişi başvurmamış olsa da, Karadağ toplumunda asker olmak müzisyen olmaktan çok daha değerliydi. Birçok akademisyen Karadağ müziğine en büyük katkının, hayatının büyük bölümünü bu alanlarda geçiren İtalyan besteciden olduğu düşünülüyor: Dionisio de Sarno San Giorgio.

Kral Nikola'nın eserinden esinlenerek "Balkan İmparatoriçesi" ile, 19. yüzyılın ikinci yarısında İtalyan eleştirisinin tüm övgülerini aldı.^[3] Karadağ'daki ilk müzik okulu 1934 yılında Çetine'de kuruldu.

Geleneksel müzik mirası Karadağ'ın farklı bölgelerinde biraz farklıdır. Geleneksel müzikte, Kotor Körfezi bölgesi, Eski Karadağ ve sancak bölgelerinde farklı stiller fark edilebilir. Eski Karadağ geleneksel müziği geleneksel enstrüman olan gusle etrafında kuruludur. Müzik ağırlıklı olarak vokal veya enstrümantal-vokaldir. Birçok şarkı epik şiirlerden uyarlanmıştır ve Karadağ geleneğinin olaylarına ve masallarına dayanmaktadır.

Ülkenin savunma savaşları ve sürekli özgürlük mücadelesi ile dolu çalkantılı tarihi nedeniyle kültürün, özellikle müziğin gelişimi Karadağlılar için ikinci bir ilgi alanı oldu. İlk kayda değer Karadağ bestecisi Jovan Ivanišević (1860-1889) idi. Prag'da bile piyano minyatürleri, orkestra, solo ve koro şarkıları besteledi. 29 yaşındayken öldü. 19. yüzyılda, ünlü "Balkan İmparatoriçesi" gibi Karadağ'dan ve kültüründen ilham alan librettoları olan birçok opera da vardı.^[4] Diğer tanınmış 19. yüzyıl bestecileri arasında Prag müzik okullarından mezun olan Aleksa Ivanović ve Dragan Milošević yer almaktadır.

Müzik okullarının ilk tanıtıldığı ve kültürün daha hızlı gelişmeye başladığı 20. yüzyılın başında Karadağ müziği gelişmeye başladı. Özellikle 20. yüzyıl boyunca Karadağ'dan bir dizi önemli klasik müzik bestecisi olmuştur. 20. yüzyılın ilk yarısında iki müzik okulu gelişti: biri Çetine'de, diğeri Podgorica'da. O zamanın müzik gelişiminde önemli bir rol, her gün çeşitli müzik programları yayınlayan ve müziğin popülerleşmesine yardımcı olan Radio Titograd tarafından çalındı. O zaman, besteciler köklerine dönmeye başladı ve modern kompozisyonlarda birçok geleneksel unsuru tanıttı. Ayrıca 1940'lı ve 1950'li yıllarda Kotor, Podgorica, Çetine, Tivat, Herceg Novi, Nikšić, Bar, Ülgün ve Berane'de müzik okulları açıldı.

Arjantinli besteci Mauricio Annunziata, Karadağ kültürüne, dinine ve müziğine sahip olan kantatı, Akatist Op. 108'i, Hymns of Praise to Saint Basil of Ostrog, Mayıs 2008'de Roma'daki Basilica Santa Maria del Popolo'da solo sesler, koro ve orkestra için org versiyonunda üretti. Bu konser, Karadağ'ın Bağımsızlığının ikinci yıldönümünü kutladı ve Kutsal Makam akredite edilen tüm diplomatik birliklerin ve Vatikan'ın en yüksek otoritelerinin önünde yapıldı. Çalışma Dragana Polovič tarafından üretilen metnin İtalyanca versiyonunda son derece başarılıydı.

Bugün Karadağ, aralarında Karadağlı gitar ikilisi (Goran Krivokapić ve Danijel Cerović) ve Miloš Karadaglić gibi ödüllü birkaç klasik gitarist ile tanınıyor .

Muhtemelen Karadağ'dan en iyi bilinen rock grubu Çetine'den Perper'dir . Diğer önemli rock grupları arasında Nikšić'den DST ve Highway, Autogeni Trening, Gospoda Glembajevi ve başkent Podgorica'dan Mikrokozma'yı içeriyor. Eski Yugoslavya boyunca popüler olan Karadağlı rock müzisyenleri arasında Marinko Pavićević, Miladin Šobić ve Rambo Amadeus yer alıyor. Karadağlı tanınmış pop şarkıcıları Sergej Ćetković, Vanja Radovanović, Slavko Kalezić, Bojan Marović, Knez, Vlado Georgiev, Nina Petković, Andrea Demirović, Stefan Filipović, Nina Žižić, aynı zamanda No Name ve D mol pop müzik gruplarıdır. Karadağ'daki birkaç rock ve pop festivallerinin önde gelenleri şunlardır: Sea Dance Festival, Cetinje Beer Fest, Podgorica'da ''City Groove'', Nikšić 'de ''Lake'' ve ''Bedem'' Fests ve diğer birçok yaz müzik festivalleri.

Karadağ'daki hip hop 1990'ların ortalarında gelişti ve çoğunlukla o zamanların en ünlü Karadağlı hip hop grubu Monteniggers sayesinde popüler oldu . Popülerliklerinin ardından başka bir hip hop sanatçısı ortaya çıktı. Şarkı temaları günlük yaşamda genellikle komik yorumlardı. Birkaç yıl süren durgunluğun ardından yeni bir Karadağ hip hop dalgası Kotor'dan Who See, Bar'dan Barska Stoka, Nikšić'den Psiho Mistik ve Bacili ve Podgorica'dan Džej Džej Okoča ve Sivilo gibi giderek artan sayıda hip hop odaklı sanatçı ve gruplarla ortaya çıkmaya başladı. Bu sanatçıların karşılaştığı temel sorun, plak şirketlerinden destek eksikliği ve hip hop projeleri için yetersiz fondu. Şu anda Karadağ'da az sayıda aktif hip hop festivalleri var, en ünlüsü "Asfaltiranje"dir.

1980'lerin ve 1990'ların sonlarında, çoğunlukla bu şarkıları yayınlayan "Elmag radyosu" sayesinde dans müziği popüler oldu. En iyi bilinen gruplar: H2O (Bar'dan), This Beat, Bass Reflex, Brchko, PG Crew, Maxi Playboy, Koko Kid (Podgorica'dan), Bianco Nero (İtalyanca: Siyah Beyaz), Grofovi (Mojkovac'tan) ve diğerleri.

Yaklaşık 600.000 kişilik nüfusu göz önüne alındığında, Karadağ, 1961'de ilk Yugoslav Oscar ödülü sahibi Dušan Vukotić, Veljko Bulajić ve Živko Nikolić gibi seçkin film yönetmenleri ve aktörleri üretti ve diğer önemli Karadağlı yönetmen ve film yapımcıları şunlardır: Krsto Papić, Branko Baletić, Velimir Stojanović, Zdravko Velimirović, Bane Bastać, Predrag Golubović, Krsto Škanata, Milo Đukanović ve yeni nesil perspektif film yapımcıları Ivan Salatić, Gojko Berkuljan, Marija Perović, Nikola Vukčević, Željko Sošić ve Ivona Juka.

2013 yılında Karadağlı film Bad Destiny, ülkeden En İyi Uluslararası Film Akademi Ödülü'ne gönderilen ilk film oldu.^[5][6]

Karadağ'ın en ünlü aktörleri arasında: Milutin Karadžić, Mladen Nelević, Milorad Janketić, Žarko Laušević, Miodrag Krivokapić, Branimir Popović, Dejan Čukić, Andrija Milošević, Petar Strugar ve Momčilo Otašević yer almaktadır.

Önemli tiyatrolar arasında Podgorica'daki Karadağ Ulusal Tiyatrosu, Nikšić'teki Nikšić Tiyatrosu ve Podgorica'daki Şehir Tiyatrosu bulunmaktadır. Karadağ Ulusal Tiyatrosu tek profesyonel tiyatrodur ve Çetine'de bulunan Drama Fakültesi ile birlikte tiyatro üretiminin ülkedeki en çok payından sorumludur. Yaz aylarında Budva'daki Şehir Tiyatrosu, eski Yugoslavya'nın ve dünyanın her köşesinden gelen sanatçılar için bir sahne olarak öncelik kazanıyor.

Birçok akademisyen, tiyatroda Karadağ müziğine en büyük katkının, yaşamının büyük bölümünü bu alanlarda geçiren İtalyan besteci Dionisio de Sarno San Giorgio'dan geldiğine inanıyor.^[3]

• Hırvat yazar ve şair Ivan Mažuranić, Karadağ temalı epik bir şiir yazdı: The Death of Smail-aga Čengić.
• 2006 James Bond filmi Casino Royale kısmen Karadağ'da geçmektedir.
• F. Scott Fitzgerald'ın Muhteşem Gatsby eseri, Jay Gatsby'nin savaş çabaları için Karadağ'dan aldığı madalyaya atıfta bulunuyor.
• Rex Stout'un kurgusal karakteri Nero Wolfe, Karadağ'da doğdu.