İçeriğe atla

Karadağ Türkleri

Karadağ Türkleri
Köklü ve önemli Türk nüfusu barındıran Bar’ın Osmanlı dönemindeki merkezi, çarşısı ve evleri
Toplam nüfus
104[1][2]
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Bar
Podgorica  · Akova  · Budva  · Rojaye  · Tivat  · Ülgün
Diller
Türkçe
Bilinen dil(ler): Karadağlıca, Arnavutça, Boşnakça, Sırpça
Din
İslam

Karadağ Türkleri, bugün Karadağ topraklarında yaşayan ve varlıkları MS 4. yüzyıla dek uzandığı belirtilen çeşitli Türk boylarından bir kesimdir. Bu Türk topluluğu en düzenli varlıklarını Osmanlı döneminde sağlamışlardır.[3] 2011 resmî nüfus sayımında, yaşayan Türk nüfusa göre sırasıyla başta deniz kıyısındaki Bar kenti, başkent Podgorica, Akova ve başka bazı belediyeler olmak üzere ülkede toplam 104 kişi kökenini "Türk" olarak belirtmiştir. Bu sayı, ülke nüfusunun %0,02'sine denk düşmektedir.[2]

Tarih

16. yüzyılda Osmanlılarca ele geçirilen bölge, Balkan Savaşları'na kadar Osmanlı idaresinde kalmıştır. Bar şehrinden Türk kökenlilerle yapılan görüşmelerde kimi atalarının Manisa'dan, kimi ise Karaman'dan gelerek bölgeye yerleştiklerini belirtmiştir.[1]

Kültür

Dinî olarak asimile olmayan Karadağ Türkleri, dil konusunda ise aynı başarıyı gösterememişlerdir. Çoğunlukla yaşlıların konuşabildiği Türkçeyi ülkede geliştirebilmek için TİKA önderliğinde Türkçe dil kursu açılmıştır. Yoğun ilgiyle karşılanan bu dil kursu konusunda eski TİKA Karadağ koordinatörü Dr. Gökçen Kalkan, 75 yaşındaki Türk kökenli bir bireyin Türkçeyi genç kuşaklara öğretme isteğini bu anısıyla anlatıyor;

"Yaşlı insanlar torunlarının elinden tutarak Türkçe kursuna adeta ’koşarak’ gelmişti. 75 yaşında burada yaşayan Abdullah isimli amcaya kendisinin neden kursa geldiğini sorduğumda, yerel şivesiyle ’Getirmişim baganları (çocuk anlamına geliyor), unukları (Sırpça torun) öğretesiniz onlara dilimizi, alışsınlar Türkçeye’ yanıtını hiç unutamıyorum."[1]

Bazı Türk kökenli Karadağlıların soyadları Karagözoviç, Gülömeroviç, Şahinoviç, Mustafiç ve Ömerbaşiç. İstanbul ve İzmir illeri başta olmak üzere Türkiye'ye göç eden bazı ailelerin ise "Barlı" soyadını taşıdığı yapılan görüşmelerde dile getirilmiştir.[1]

Karadağ Türkçesi

Karadağ Türkleri, diğer Balkan Türkleri gibi, yazı dili olarak standart Türkçeyi kullanırlar. Bunun yanında, Karadağ'da yaşadıkları yerlerde konuştukları ağız bir Rumeli ağzıdır. Karadağ Türkçesine dair son yıllarda yapılan ve alan için ilk sayılabilecek çalışmalarda Karadağ'daki Türkçenin Rumeli içinde Batı Rumeli'de yer aldığı belirtilmiştir.[4] Dil bakımından uç olarak sayılabilecek Karadağ'ın bütün diğer ağızlarla beraber Batı Rumeli'deki konumlanışı için görüşler de sunulmuştur.[5] Karadağ topraklarında tarihten bugüne değişik nüfus sayılarıyla Türkçe konuşulmuştur. Bu Türkçenin son durumunu bilgilerle sunan çeşitli çalışmalar yakın tarihlerde yapılmıştır. 2019 yılında Karadağ'daki Türkçeden metinlerin de yer aldığı bir eser yayımlanmıştır.[3]

Önemli Kişiler

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b c d "Adriyatik'te unutulan Türkler". Milliyet. 21 Eylül 2011. 29 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2014. 
  2. ^ a b 2011 Karadağ nüfus sayımı 7 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Karadağ İstatistik Ofisi (Karadağlıca)
  3. ^ a b İğci, Alpay (2019). Karadağ Türk Ağzı. Ankara: Gazi Kitabevi. ss. 3, 18. ISBN 978-605-344-932-4. 
  4. ^ İğci, Alpay (2018). "Karakteristik Birkaç Özellik Bakımından Rumeli Ağızları İçinde Karadağ'ın Yerinin Tespiti". III. Uluslararası Sosyal Bilimler Araştırmaları Kongresi Bildiriler Kitabı. ss. 196-201. 
  5. ^ İğci, Alpay (2018). "Batı Rumeli Ağızlarının Sınıflandırılması İçin Görüşler". Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi. 18 (2). ss. 523-534. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Türkçe</span> Türk halkının Oğuz Türkçesi dili

Türkçe ya da Türk dili, Güneydoğu Avrupa ve Batı Asya'da konuşulan, Türk dilleri dil ailesine ait sondan eklemeli bir dildir. Türk dilleri ailesinin Oğuz dilleri grubundan bir Batı Oğuz dili olan Osmanlı Türkçesinin devamını oluşturur. Dil, başta Türkiye olmak üzere Balkanlar, Ege Adaları, Kıbrıs ve Orta Doğu'yu kapsayan eski Osmanlı İmparatorluğu coğrafyasında konuşulur. Ethnologue'a göre Türkçe, yaklaşık 90 milyon konuşanı ile dünyada en çok konuşulan 18. dildir. Türkçe, Türkiye, Kuzey Kıbrıs ve Kıbrıs Cumhuriyeti'nde ulusal resmî dil statüsüne sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Azerice</span> Azerbaycanın resmî dili olan Türk dili

Azerice, Azerbaycanca veya Azerbaycan Türkçesi, Türk dilleri dil ailesinin Oğuz grubu içerisinde yer alan ve bir Türk halkı olan Azerilerin ana dilini oluşturan dil. En çok konuşucusu İran Azerbaycanı'nda bulunan dil, Azerbaycan Cumhuriyeti'nin resmî dilidir. Rusya'ya bağlı özerk bir cumhuriyet olan Dağıstan'ın ise resmî dilleri arasında yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Rumeli</span>

Rumeli, Osmanlı İmparatorluğu döneminde 15. yüzyıldan itibaren Balkanlar’ın güneyine verilen addır. Aslı Rum İli olan coğrafik terim zamanla Rum Eli olarak dile otursa da 19. asra kadar evrakta Rum İli olarak yazımı devam etmiştir. Rumeli, sözündeki "Rum" kelimesi "Doğu Roma İmparatorluğu sınırları içinde olan toprak, halklar" anlamıyla kelimenin yapısına katılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Rum</span>

Rum, Doğu Roma İmparatorluğu sınırları içinde yaşamış ve Roma yurttaşı haklarına sahip olmuş halk veya kişidir. Bu kimselerin çeşitli etnisiteye sahip bireylerden oluşan bir topluluk olmalarına karşın ilerleyen zamanda bu kimselerin konuştukları Latinceyi bırakarak Yunancayı benimsemeleri ve çoğunluğun Müslümanlardan oluştuğu yerlerde yaşamaları nedeniyle daha sonradan bu kelime, Yunanistan dışında Müslüman ülkelerde oturan Yunan asıllı kimseleri ifade etmek için kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Balkan Savaşları</span> 1912-1913 yıllarında Balkan Yarımadasında yaşanan iki savaş

Balkan Savaşları, Osmanlı İmparatorluğu'nun Balkanlardaki 8 Ekim 1912 - 10 Ağustos 1913 arasında dört devlete karşı yaptığı savaşlardır. Çatışmaların temel nedeni Bulgaristan Krallığı ile Sırbistan Krallığı'nın Balkanlarda hızlanan yayılma faaliyetleridir.

<span class="mw-page-title-main">Balkanlar</span> Avrupanın güneydoğusunda kalan bölge

Balkanlar veya Balkan Yarımadası, Avrupa kıtasının güneydoğu kesiminde, İtalya Yarımadası'nın doğusu, Anadolu'nun batısı ve kuzeybatısında yer alan coğrafi ve kültürel bölgedir. Bölge için bazı yayınlarda Güneydoğu Avrupa terimi de kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Gagavuzlar</span> Güney Moldova ve güneybatı Ukraynanın Türk etnik grubu

Gagavuzlar ya da Gagauzlar, bugünkü Moldova Cumhuriyeti'nde, başta Gagavuzya olmak üzere kuzeydoğu Bulgaristan, Ukrayna, Romanya ve Yunanistan'da yaşayan, çoğunluğu Ortodoks Hristiyan olan bir Türk halkı. Ayrıca Trakyanın yerli halkı Müslüman Gacalların ve Marmara, Batı Karadeniz'in yerli halkı olan Manavların Yörük olmayan katmanının nüfusunun Gagavuzlardan geldiğine inanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kırım Tatarcası</span> Türk dillerinin Kıpçak koluna ait bir dil

Kırım Tatarcası ya da Kırımca, Türk dillerinin Kıpçak koluna ait bir dildir. Ancak bazı Oğuz grubuna ait özelliklere de sahiptir. Romanya'nın Dobruca yöresinde konuşulan şekline Dobruca Tatarcası adı verilir.

<span class="mw-page-title-main">Manavlar</span> çoğunlukla Doğu Marmara ve Güney Marmarada yaşayan yerleşik yerli Türk halkı

Manavlar, Manav Türkmenleri veya Manav Türkleri; kuzeybatı Anadolu'da yaşayan Hanefi Sünni yerleşik Türk Halkıdır.

<span class="mw-page-title-main">Salarca</span> Salar halkı tarafından konuşulan türk dili

Salarca, çoğunlukla Çin'in Çinghay ve Kansu eyaletlerinde yaşayan Salar halkı tarafından konuşulan bir Türk dilidir. Türk dillerinin Oğuz kolunun doğu parçasıdır, diğer Oğuz dilleri çoğunlukla Batı ve Orta Asya'da konuşulmaktadır. Salarlar yaklaşık 105.000 kişidir, yaklaşık 70.000'i (2002) Salar dilini ana dil olarak konuşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kosova Türkleri</span> Kosova’da yaşayan etnik Türk toplumu

Kosova Türkleri, asli olarak Kosova muhitinde, tarihî devirden çağdaş devre kadar yaşayan, bugünse Türkiye'de de büyük bir nüfus oranıyla yaşayan Müslüman Türk grubudur. Kosova Türkleri tabiri, Balkan Türkleri olarak belirtilen Batı Türk kesiminin, özellikle Osmanlı devri idari taksimatında Kosova Vilayeti arazisinde yaşayagelen Türklerin, bugünkü nüfusunu belirtir.

Anadolu ağızları, Türkiye Türkçesi ağız bölgesinin Anadolu kolunda yer alan ağızlardır. Eski Osmanlı İmparatorluğu coğrafyasında konuşulan Türkiye Türkçesi Anadolu'da çeşitli ağızlarla konuşulmaktadır. Ağızların sebebi, göçler, iklim, coğrafya ve dilin kendisine ait özelliklerdir. İletişim ve medya teknolojileri ile bütün yurtta İstanbul ağzı genelleşmekte, yöresel ağızlar giderek azalmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Türkçesi ağızları</span>

Türkiye Türkçesi ağızları, Hazar Denizi’nin batısında, Azerbaycan sahasının hemen batısında başlayıp Anadolu, Irak, Suriye, Balkanlar coğrafyasında konuşulan tarihî Osmanlı Türkçesinin bugünkü devamı olan Türkiye Türkçesi ağızlarıdır. Uluslararası dil bilimsel ölçülere göre her dilin konuşma biçimi, yerel farklılıkları bir ve halkın bir bölümünün kullandığı farklı bir çeşidi lekttir. Eğer lektler bir coğrafî bölgeye aitse o zaman diyalekttir ya da ağızdır.

Rumeli ağızları, Türkiye Türkçesi ağız bölgesinin Balkanlar bölgesinde; Rumeli kolunda yer alan ağızlardır. Eski Osmanlı İmparatorluğu coğrafyasında konuşulan Türkiye Türkçesi Rumeli'de çeşitli ağızlarla konuşulmaktadır.

Balkan Gagavuzcası, Balkanlar'da yaşayan Gagavuzlar tarafından konuşulan Gagavuzca ağızlarıdır. Bulgaristan, Romanya, Kuzey Makedonya, Türkiye ve Yunanistan'da az sayıda konuşucusu olan ağızlar, Türkçenin Rumeli ağızlarıyla olan büyük benzerlikten dolayı Rumeli Türkçesi adıyla da adlandırılmaktadır. UNESCO tarafından ciddi derecede tehlike altında olan diller arasında gösterilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Bar, Karadağ</span> Karadağda turistik bir kıyı kasabası

Bar, Karadağ'da Adriyatik Denizi kıyısında yer alan turistik ve tarihî kasabadır. Bar aynı zamanda Karadağ'ın ana limanıdır. Burası, kuzeydeki komşu ülke Sırbistan'ın denizle bağlantısının sağlanması noktasında çok önemlidir. Tito döneminde inşa edilen Belgrad-Bar demiryolunun son noktasıdır. Buradan her gün Belgrad'a tren seferleri düzenlenir.

Türkiye Türkçesi coğrafyası, çağdaş Türk yazı dillerinden biri olan Türkiye Türkçesinin yazı dili ve ağızlarıyla kullanıldığı coğrafi sahadır. Bu saha, dünyanın orta kesimi olarak sayılabilir. Bu saha çok genel olarak Hazar Denizi’nin batısındaki Kafkaslar’dan Balkanlar’a kadar olan coğrafi alanı kapsar.

Batı Rumeli ağızları Türkiye Türkçesi ağızlarının Rumeli ağız bölgesinde yer alan alt ağız gruplarından biridir. Batı Rumeli sınırları içinde, tamamen veya kısmen olmak üzere Bulgaristan, Makedonya, Kosova, Arnavutluk, Karadağ, Sırbistan, Bosna-Hersek devletleri bulunur. Romanya ve Yunanistan’ın Rumeli ana bölgesindeki alt grup aidiyeti tartışılmaya muhtaçtır.

Irak ağızları Türkiye Türkçesi ağızlarının bugün Irak devlet sınırları içinde konuşulan ağız sahalarından biridir. Bazen Irak'ta yaşayan Türkçeyi kastetmek amacıyla “Irak Türkçesi” şeklinde de belirtilir.

Bessiler, Rodop Dağları çevresine özgü bir halktır. Osmanlı döneminde İslam'a geçmiş Bektaşi kökenli Balkan halklarındandır. Kırcalılar, Osmanlı döneminde bölgede büyük ve etkili bir kavimdi. Bölgenin şu anki adının Kırcaali olması bu halk ile ilişkilidir. "Kırcalı" adı Bulgarlar tarafından yöre halkına verilmiştir ve dağ köylerinde yaşayan, yağmacı ve savaşçı özellikler gösteren kabileleri tanımlamaktadır. Türk kökenli olmayan Kırcalılar'ın asimilasyonu sonucu bu isim de Türkçeye Kırcaali olarak geçmiştir. Antik çağlarda bölgede yaşamış ve yine "Dağlı" olarak adlandırılmış önemli Trak kabileleri mevcuttu. Bes'ler bu bölgede yaşamış Trak kabilelerinin genel adıdır ve Romalılar da bu kabileyi yağmacı dağ haydutları olarak tanımlamıştır. Eldeki genetik, tarihsel ve kültürel veriler halkın Trak kökenli asimile olmuş bir topluluk olduğunu göstermektedir. Halkın geçmişte konuştuğu dil ile ilgili kesin bilgi yoktur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.