İçeriğe atla

Karadağ (İran)

Koordinatlar: 38°54′29″K 46°51′54″D / 38.90806°K 46.86500°D / 38.90806; 46.86500
Karadağ'ın ormanlarından bir görüntü.

Karadağ veya Karacadağ (Azerice: Qaradağ, Qaracadağ, Farsça: قراجه‌داغ,قره‌داغ, Rusça: Карадаг, Караджадаг) İran'ın kuzeybatı bölgesi Güney Azerbaycan'daki[1] Doğu Azerbaycan Eyaleti'nde ve Aras Nehri'nin güney kısmında yer alan tarihsel bölgedir. Bölgenin merkezi Ahar şehri olup Ahar Şehristanı'nı içine alır. Meşkinşehr ve Mugan Ovası'na komşudur. Ormanlık olan bölge coğrafi açıdan dağlık olup,[2] bakır açısından zengindir.[3]

Köken bilimi

Karadağ kelimesi büyük dağ veya dağlık yer anlamına gelmektedir.[4] Bölge için Aresbaran ve Farsça kaynaklarda özellikle modern tarihi ve coğrafi edebiyatta geçen Arasbaran adı kullanılmaktadır.[5] Bölgeye İran'ın Türkmen Yatağı da denir.[6]

Tarihi

Piştekinliler ve sonrası

1155 ile 1231 yılları arası Karadağ'a Gürcü kökenli Piştekinliler egemen olmuştur. Hanedanın ilk hükümdarı olan Nüsreteddin Piştekin ibn Muhammed para bastırmıştır. 1125 ile 1131 yılları arası bu hanedan Harezmşahların hakimiyetinde kalmıştır.[7] Hanedanın ikinci ve son hükümdarı Nüsreteddin Muhammed ibn Nüsreteddin Piştekin'dir.

Safeviler Dönemi

1567 yılında, Karadağ Safevî Devleti egemenliğindeyken kendisi bir sufi olan Ensar Halife buraya hükümdar olarak atanmıştır. 1583 yılında I. Tahmasp'ın emri ile Şirvan Eyaleti'ne beylerbeyi olarak atanmasıyla, Karadağ hükümdarı Ensar Halife'nin oğlu Şahverdi Han olmuştur. Şahverdi Han 1589 yılında öldürülmeden önce, 1588 yılında Azerbaycan Türklerinin elindeki topraklara saldırmıştır. Şahverdi Han'ın ölümünün ardından aynı yıl 168-169 aday içinden yine aynı aileden olan Maksud Sultan, Karadağ hükümdarı olmuştur. Tarihçi İskender Munşi, bu ailenin dönemin Kızılbaş kabileleleri arasında yapılan askeri olarak önem sıralamasında sekizinci olduğunu söylemiştir.[8] Maksud Sultan'ın hükümdarlığı ise 1606 yılına kadar sürmüştür.

Bir süre sonra, soyu Tokmaklı oymağından gelen Mahmud Sultan, hükümdar olmuştur. İskender Munşi, Mahmud Sultan'dan önce onun kuzeni Burhaneddin Halife'nin hükümdar olduğunu söylemiştir.[9] 1701 yılında Mahmud Sultan'nın oğlu Bayandur Sultan, I. Hüseyin'in fermanı ile hükümdar olmuş ve ardından oğlu Muhammed Kasım Han onun yerine geçmiştir. Muhammed Kasım Han, hükümdar olduktan sonra şaha itaatsizlik etmiştir. Muhammed Kasım Han'ın ölmesinin ardından 1721 yılında oğlu Abdürrezzak Han hükümdar olmuştur. 1725 ile 1727 yılları arası Karadağ, Osmanlı Devleti egemenliğine girmiştir. 1727 yılında Osmanlı Devleti'ne karşı isyan çıkmış, bu isyan 1729 yılında bastırılmıştır. Aynı yıl Abdürrezzak Han da öldürülmüştür. Bunun üzerine 1730'da, daha sonra Karadağ Hanlığı'nı kuracak olan kardeşi Kazım Han hükümdar olmuştur.

Karadağ Hanlığı

İran dönemi

Bölge, Rus-İran Savaşları'nda en önemli savaş alanlarından biridir. İran askerleri ve mühimmatlar burada tedarik edilmiştir. Bölge yıllarca Anti Rus direniş bölgesi olarak kalmıştır. Ayrıca Yeprem Han, Rehim Han'ı burada yenilgiye uğratmıştır.

Coğrafya

Arasbaran Ormanı, Vaygan (وایقان)'ın kuzey ve batı bölümlerinde, Aynelu (آئینه‌لو), Hasanabad (حسن‌آباد) ve Dizmar (دیزمار)'da bulunmaktadır. Buradaki vahşi hayat hafiftir. Burada Ghareghat (قره‌قات) olarak bilinen bir orman meyvesi bulunabilir. Bölgede Babek Hürremi'nin kalesi de bulunmaktadır.

Notlar

  1. ^ "İslâm ansiklopedisi ". Türkiye Diyanet Vakfı. 1988. ss. s. 131. 
  2. ^ "Türk kültürü". Türk Kültürünü Araştırma Enstitütü. 1966. ss. s. 129-130. 
  3. ^ Mehmed Emin Resulzade (1993). "İran Türkleri (Türk Yurdu ve Sebilürreşad'daki Yazıları)". Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı. ss. s. 10. ISBN 975-498-071-3. 
  4. ^ "Qara Qan" (Azerice). Azerbaijan Today. 23 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2009. 
  5. ^ Hassan Arfa (2006). "Kürtler". Avesta Yayınları. ss. s. 175. 
  6. ^ Nihat Çetinkaya (1996). "Iğdır tarihi: tarih, yer adları ve bazı oymaklar üzerine". Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı. ss. s. 312. 
  7. ^ A. A. Karang. "Ahar" (İngilizce). Encyclopædia Iranica. 6 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2009. 
  8. ^ I.P. Petrushevsky (1949). "Essays on the History of Feudal Relations in Azerbaijan and Armenia in the 16th Early 19th Centuries". Leningrad State University. 
  9. ^ İskender Munşi (1902-1903). "Tarih-i Âlem Aray-i Abbasi". ss. c. 2, s. 580. 

Kaynakça

  • Enver Çingizoğlu (1998). "Karşı Yatan Karadağ". 
  • Enver Çingizoğlu (2008). "Karadağlılar". 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Timur İmparatorluğu</span> Asyada hüküm sürmüş eski bir imparatorluk

Timur İmparatorluğu, Timurlu Devleti, Timurlular veya Turan İmparatorluğu, Fars ve İslam medeniyeti unsurları ile Türk-Moğol devlet ve askeri teşkilat unsurlarını bünyesinde barındıran Emir Timur tarafından kurulmuş bir devlettir.

<span class="mw-page-title-main">Mâverâünnehir</span> Tarihî bölge

Maveraünnehir, Orta Asya'da, Ceyhun ve Seyhun nehirleri arasında kalan tarihi bölge.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Karahanlılar</span>

Doğu Karahanlı Devleti ya da kısaca Doğu Karahanlılar, Karahanlı Devleti ikiye ayrılınca; Büyük Kağan unvanıyla, Şerefüddevle lâkaplı Ebû Şüca Süleyman bin Yusuf, merkezi Balasagun ve Kaşgar'ı kendine bırakıp, kardeşlerinden Buğra Han Muhammed'e, Taraz ile İsficab'ı, Mahmud'a ise Arslan Tigin unvanıyla ülkenin doğusunu verdi.

<span class="mw-page-title-main">Delhi Sultanlığı</span> Türk-Hint devleti

Delhi Sultanlığı ya da Sultanat-ı Hint, 1206-1526 yılları arasında Hindistan'da hüküm sürmüş olan sultanlıktır.

<span class="mw-page-title-main">Ahmed Sencer</span> Büyük Selçuklu Devleti ve Horasan Selçuklularının 9. ve son sultanı

Ahmed Sencer veya Sultan Sencer ya da Muizzeddin Ahmed Sencer, 1097-1118 tarihleri arası Horasan Selçuklu Sultanı, 1118-1157 döneminde Büyük Selçuklu Sultanı.

<span class="mw-page-title-main">İldenizliler</span> Azerbaycanda Kurulmuş Bir Türk Atabeyliği

Eldenizler, ayrıca Eldegezler, İldenizliler veya Azerbaycan Atabeyleri [Azerice: Eldənizlər] - 1136-1225'te Azerbaycan'ı, Doğu Anadolu'yu, Kuzey Irak'ı, İran'ı ve Cibal'ı yöneten tarihi bir devlet. Hanedanlığın kuruluşu Kıpçak asıllı Şemseddin İldeniz ile bağlantılıdır. Böylece Arran'ı Sultan Mesud'dan ikta olarak alan Eldeniz, gücünü kısa sürede tüm Azerbaycan'a yaydı. Eldeniz, oğulluğu Arslanşah'ı 1160 yılında hükümdar yaptıktan sonra Irak Selçuklu Devleti'nde fiilen iktidarı ele geçirdi. Şemseddin İldeniz döneminde Azerbaycan atabeylerinin toprakları Arran, Azerbaycan, Şirvan, Cibal, Hemedan, Gilan, Mazenderan, İsfahan, Rey, Musul, Kirman, Fars, Huzistan, Ahlat, Erzurum ve Meraga topraklarını içeriyordu.

II. Mahmud Büyük Selçuklu Sultanı ve Muhammed Tapar'ın oğlu.

<span class="mw-page-title-main">I. Tahmasb</span> 2. Safevî şahı

I. Tahmasb, Safevî Devleti'nin ikinci hükümdarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Karadağ Hanlığı</span>

Karadağ Hanlığı, 1747 yılında bugün İran'a bağlı Azerbaycan bölgesindeki Karadağ (Karacadağ) topraklarında kurulmuş feodal devlettir. Karadağ kelimesi büyük dağ veya dağlık yer anlamına gelmektedir. Hanlığın başkenti Ahar şehri olup bir ara Kürdeşt'e taşınmıştır. Hanlığın batısında Hoy Hanlığı, doğusunda Lenkeran Hanlığı, kuzeyinde Karabağ Hanlığı, güneyinde Tebriz Hanlığı ve Erdebil Hanlığı vardır.

Muhammed Kulu Han, son Karadağ Hanı. 1813 ile 1828 yılları arası Karadağ Hanlığı yapmıştır. Soyu Tokmaklı oymağından gelmektedir.

Abbas Kulu Han, Karadağ Hanı. 1797 ile 1813 yılları arası Karadağ Hanlığı yapmıştır. Soyu Tokmaklı oymağından gelmektedir.

İsmail Han, Karadağ Hanı. 1782 ile 1783 yılları arası ve 1791 ile 1797 yılları arası Karadağ Hanlığı yapmıştır. Soyu Tokmaklı oymağından gelmektedir.

Necef Kulu Han, Karadağ Hanı. 1783 ile 1786 yılları arası Karadağ Hanlığı yapmıştır. Soyu Tokmaklı oymağından gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Piştekinliler</span>

Piştekinliler, Piştekin Hanedanı, Pişkinliler, Pişkin Hanedanı, Pişkinoğulları, veya Eher Beyleri, 1155 ile 1231 yılları arası bir dönem Arranlı Şeddadilere, bir dönem de İldenizlilere bağlı olarak İran'ın Ahar şehri ve çevresinde hüküm süren handedandır. Hanedanın soyu 1068 yılında Gürcistan'a karşı bir keşif seferi sırasında İran'a esir olarak getirilirken Selçuklu hükümdarı Alp Arslan tarafından esir alınan bir Gürcü soylusuna dayanmaktadır. 1125 ile 1131 yılları arası hanedan Harezmşahların eline geçmiştir. Ayrıca Ahar'ın doğusunda bulunan Meşkinşehr'in adının bu hanedandan geldiği düşünülmektedir.

Gıyaseddin Mesud Büyük Selçuklu Devleti hükümdarı olan amcası Sultan Ahmed Sencer'e bağımlı olarak Irak ve batı İran'da hüküm süren Irak Selçuklu Devleti sultanlığı yaptı.

Sultan Bey Sultanov (Azerice: Sultan bəy Sultanov), Azerbaycan halk kahramanıdır. Bazı kaynaklarda Sultan Bey Muradov veya Sultan Bey Ali Paşa Bey oğlu Muradov adı ile de tanınır.

I. Mirza Muhammed Han, Bakü Hanlığı'nın kurucu hanıydı.

Nişabur Hanlığı; 1747-1798 yılları arsında İran'ın Horasan (İran) bölgesinde başkenti Nişabur olan Azerbaycan Hanlıkları'ndan biridir.

<span class="mw-page-title-main">Afşar İmparatorluğu</span> 1736-1796da Horasan Türk kökenli İran Şahlığı

Afşar İmparatorluğu, Safevi devletinin çöküşünden sonra kurulan Türkmen devletidir. Devletin kurucusu Horasan Türkü olan Nadir Şah Afşar'dır. Nadir Şah'ın devletteki otoritesinin arttığını gören II. Tahmasb, kendi otoritesini artırmak için 1731'de Osmanlıların üzerine yürüdü. Ancak muharebede alınan yenilginin ardından Revan, Osmanlıların eline geçti. Nadir Şah, 1732'de II. Tahmasb'ı iktidardan indirdi ve yerine oğlu III. Abbas'ı getirdi. Nadir Şah, III. Abbas'ın Mart 1736'da tahttan indirilmesinin ardından "Şah" sıfatıyla taç giydi. Böylelikle İran'da Safevî Hanedanı resmen son buldu ve Afşar Hanedanı dönemi başladı.

<span class="mw-page-title-main">I. Tahmasbın Seferi (1552)</span>

I. Tahmasb'ın Anadolu seferi (1552) — Safevi imparatorluğunun ikinci hükümdarı Şah Tahmasb'ın Sultanı Süleyman'ın seferlerine yanıt olarak gerçekleştirilen yürüyüşü kabul edilir. Seferin amacı, Osmanlı İmparatorluğu'nun Osmanlıların bir sonraki seferde erzak sıkıntısı çekmesi, esir almak ve barışa zorlamaktı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.