Karabina (kanca)

Karabina açıldığında kanca, kapandığında halka işlevi gören, bir çeşit köstektir. Normalde halka olarak kullanılıp, sadece anlık ve geçici olarak kanca olması, yaylı, kendiliğinden kapanan kapısıyla hızlı kullanım kolaylığı sağlaması, bir de kazaen açılmaya karşı tedbirleri varoluş sebebidir.

Günlük kullanım alanlarına örnekler :

• Anahtarlık
• Kemerde taşınan eşya ve aletler
• Hamak
• Çanta
• Bayrak
• Evcil hayvan zaptı

Can tehlikesi içeren kullanım alanlarına örnekler  :

• Tırmanma sporu,
• Dağcılık,
• Gemicilik,
• Arama kurtarma,
• Ağaç ve orman işleri,
• Mağara keşfi,
• Sıcak hava balonculuğu,
• İnşaat,
• Yüksek bina bakımı,
• Akrobatlık

Normalde halka olarak kullanılıp, sadece anlık ve geçici olarak kanca olması gerektiğinden, bırakıldığında yay kuvvetiyle kapanıp kendiliğinden halkaya dönüşecek ve diğer yönden yük bindiğinde açılmayacak şekilde kapılı ve genellikle metalden yapılırlar.

• D : Ağırlığın ya da çekme kuvvetinin sırta parallel olduğu durumlara uygundur.
• Oval : Karşılıklı eşit sayıda çeken olduğu durumlara uygundur.
• Armut : Bir tarafta birden fazla ve çeken olduğu ya da kapının geniş açılması gereken durumlara uygundur, kalın olur.
• Asimetrik D : Bir tarafta daha fazla sayıda çeken olduğu ya da kapının fazla açılması gerektiği durumlara uygundur.

• tel : fazla ağırlığın söz konusu olmadığı ip yönlendirme ve malzeme karabinaları,
• düz : ağırlığın söz konusu olduğu ama hareketsizce kulanım durumlarına uygun karabinalar,
• bükük : kapının geniş açılması, ipin kolayca ve hızlı içeri ve dışarı alınabilmesi gereken özel kulanım durumlarının karabinaları
• ikiz : kapının her iki yönde de kazayla açılmasını önleyen karşı yanlardan menteşeli, içe açılan iç kapı ve dışa açılan dış kapı düzeni. İki kapı arasına parmak sokup her ikisini birden açarak tek elle kullanılabilen karabinalar.

Kullanım alanına göre değişik ağırlıkları kaldırabilen çeşitleri bulunur. Can tehlikesi içeren kullanım alanları olan karabinaların üzerinde değişik durumlarda ne gibi ağırlıkları çekebileceğini belirten damgası olur :

• Kapalıyken uzatıcı yük
• Kapalıyken genişletici yük
• Açıkken uzatıcı veya genişletici yük

• Kazayla halat sürtünmesiyle açılmaya, örneğin back clipping^[2] manevrasıyla açılıp boşanmasına karşı korunma düzeneklerinin güvenilir olması. Piyasadaki belli başlı düzenekler şunlardır:
  • kapısız yani korunmasız olanlarına karabina denmez kanca denir, ağızları açıktır.
  • bir harekette açılanlar: hareket genellikle kapıyı kapalı tutan yayı geri bastırma hareketidir (tehlike: kazayla yüklenen halat da kapıyı açabilir)
  • iki ya da üç harekette açılanlar: burada genellikle her hareket bir sonraki hareketi engelleyen kilidi açar; piyasada bulunan karabinalardan açma kareketleri örnekleri:
    • kapı kılıfını vida gibi bükme hareketi (tehlike: kazayla yüklenip çekilen halat da bükebilir)
    • kapı kılıfını ya da üstündeki bir yaylı sürgüyü menteşe yönüde çekme hareketi (tehlike: yüklenip yana çekilen halat da çekebilir)
    • karabinayı açan elin birden fazla parmağının sırayla her birine denk gelen birer yaylı kapıyı doğru sırada bastırarak açmaları hareketleri^[3][4]

      

    • ikiz sürgülü kapının iki yanından iki parmakla sıkıp çekme / bastırma hareketi
    • mıknatıs sürgülü kapının iki yanından iki parmakla sıkma / bastırma hareketi^[5][6]
    • karşı yönlerde açılan yaylı ikiz kapılar arasına parmak sokarak ikisini birden veya sadece bir taraftakini açma hareketi. Öbürü zaten direnmez - birinciden geçmiş olan halat içerden kapı yayından fazla iteleyince ikincisi açılır, halat geçtikten sonra kendiliğinden kapanır.^[7][8]
• Hızlı açılabilmesi
• kolay açılabilmesi,
  • tek elle ve eldivenle de açılabilmesi,
  • kazık bağı ya da ters kazık bağının döngülerinin üzerine kolay takılabilmesi
• her yönde deforme olmadan yüksek yük çekebilmesi
• hafif olması
• kar, buz, toz, donma, küflenme gibi sebeplerden, olağan kimyasallara temastan güvenilirliğini ya da kullanışlılığını kaybetmemesi
• halat veya kolan kayacak yüzeylerinin kaygan olması, kayan halatları bükme ve sürtünmeyle en az aşındırması
• sürtünmeyle kendi yüzeyinin aşınması ve incelmesi gibi sebeplerden çekme gücünü kaybetmeye dayanıklı olması
• çarpma ve düşme yüzünden çatlamaya ve kesilmeye karşı dayanıklı olması
• şeklinin kulllanım amacına uygun sayıda ve yönlerde gergin halatların birbirlerine sürtünmeden asılmasına engel olmaması,

Bazı can tehlikesi içeren kullanım alanlarındaki faaliyetlerde can yükü taşıyan karabinalarda üç hareketli korunma şart koşulur.

Avrupa'da satılan spor karabinalarının Avrupa standardı EN 12275:1998'e^[9] uyması beklenir. Endüstri karabinalarının ise Avrupa standardı EN 362:2004'e^[10] uyması beklenir. Her ikisi de karabinaların kapı kapalı iken ve yükün uzun olduğu yönde zorlandığında yaklaşık 20 kN (küçük bir arabanın ağırlığından daha fazlasını) çekebilmelerini şart koşar.

Wikimedia Commons'ta Karabina (kanca) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.