İçeriğe atla

Karabağ

Karadağ ile karıştırılmamalıdır.
Bu madde Kafkaslar'da yer alan Karabağ adlı tarihî ve coğrafi bölge hakkındadır. Başlığın diğer anlamları için Karabağ (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Karabağ'ın modern sınırlar içindeki haritası: Dağlık Karabağ, Yukarı Karabağ, Zangezur (Syunik), Karabağ'ın maksimum tarihi sınırları.

Karabağ (Azerice: Qarabağ, Osmanlıca:[1] قره باغ), günümüzde Azerbaycan'ın güneybatısında[2][3][4] bulunan, Küçük Kafkas Dağları'nın yüksek kesimlerinden alçak kesimlerine uzanan, Kura ve Aras Irmakları arasında yer alan tarihî ve coğrafi bölge.

Azerbaycan'ın Karabağ bölgesi dünyanın en eski insan meskenlerinden biridir. Azerbaycan'ın tarihinde, ayrılmaz bir parçası olan Karabağ bölgesinin özgün bir yeri vardır.

Karabağ'ın konumunu gösteren, Kiril alfabesiyle yapılmış bir harita
(Brockhaus ve Efron Ansiklopedik Sözlüğü'nden)

İsim kökeni

Karabağ - Türkçe kelimedir. Karabağ ifadesi Türkçe "Kara" ve "Bağ"dan alınmıştır. "Kara" - "Büyük", "Kalın", "Sık" anlamlarında kullanılmıştır. Karabağ sık ve büyük ormanları kendi bünyesinde barındırdığı için bu ismi almıştır, ormanların sıklığı koyu bir renk oluşturduğu için "Kara" koyu yeşil anlamını da taşır.

Dağlık Karabağ, Yukarı Karabağ ve Batı olmak üzere üç bölgenin içinde bulunduğu bu bölge, aynı bölgede yetişen Karabağ atına da adını vermiştir.

Ebu Said Han'ın Hicri takvime göre 15 Safer 731 veya 28 Kasım 1330 tarihli yarlığında[5] bu yer adı be-makām-i Karabāğ-i Arrān[6] biçiminde tanımlanır.

Fazullah Reşidüddin'in Cami’üt-Tevarih[7] adlı eserinde ve Hamdullah Mustefvî Kazvinî'nin Nuzhetu’l-Kulūb adlı eserlerinde de bu bölge Karabāğ-i Arrān olarak tanımlar ve bölgenin coğrafik konumunu, Aras nehrinin kenarında ve Tebriz'e 50 fersenk[8] mesafede bir yer olarak kaydeder.[9]

Bu yöreye Karabağ ismini ilk veren yine Oğuzlar olmuştur, Kara[10] (siyah veya büyük ya da kuzey) ile bağ[11][12] sözcüklerinden oluşmuş, sıfat tamlaması yapısında bir birleşik isimdir.

Diğer resimler

  • Rus ressam Grigory Gagarin tarafından 1845'te yapılan Karabağlı bir bey resmi
    Rus ressam Grigory Gagarin tarafından 1845'te yapılan Karabağlı bir bey resmi
  • Alyetmez adlı bir Karabağ atının 1867'de çekilmiş fotoğrafı
    Alyetmez adlı bir Karabağ atının 1867'de çekilmiş fotoğrafı

Kaynakça

  1. ^ Tahir Sezen "Osmanlı yer adları" sf. 280, T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü (2006).
  2. ^ Arakel Babakhanian, Collection of Works, volume 3, History of Armena. Book 2. "Hayastan" publishing, Yerevan 1973, p. 9.
  3. ^ Bagrat Ulubabyan, Survival struggle of Artsakh, Yerevan 1993, p. 3. ISBN 5-8079-0869-4.
  4. ^ Mirza Jamal Javanshir Karabagi, The History of Karabakh 27 Ocak 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Chapter 2: About the borders, old cities, population aggregates and rivers of the Karabakh region.
  5. ^ A. D. Papazian, “Deux nouveaux iarlyks d’ilkhans”, Banbar Matenadarani, Cilt IV, Erivan 1962, sayfa 379-401.
  6. ^ A. D. Papazian, “Deux nouveaux iarlyks d’ilkhans”, Banbar Matenadarani, Cilt IV, Erivan 1962, sayfa 383.
  7. ^ Rashid ad-Din Fadhlullah Hamadani, Cāmiü’t-Tevârih, Yayınlayanlar: Muhammed Rusen - Mustafa Musevî), Tahran, 1373/1994, Cilt II, sayfa 1134.
  8. ^ Günümüzde Türkiye ve İran'da bir fersenk 10 kilometre olarak hesaplanır.
  9. ^ Hamdullah Mustefvî Kazvinî, Nuzhetu’l- Kulûb, Yayınlayan: G. Le Strange, London 1915, sayfalar 56, 181, 182.
  10. ^ Gabian, A.v.: Alttürkische Grammatik, Glossar, sayfa 327.
  11. ^ TDK Divanü Lugati't-Türk Veri Tabanı[]
  12. ^ Smith, Benjamin E. (17 Kasım 2019). "The Century Cyclopedia of Names (1894)". Content Archive of Printed Periodicals and Books (İngilizce). s. 561. 14 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Erivan</span> Ermenistanın başkenti

Erivan, Ermenistan'ın en büyük şehri ve 1918'den beri başkentidir. Erivan, Ermenistan'ın on ikinci başkentidir.

<span class="mw-page-title-main">Dağlık Karabağ</span> Güney Kafkasyada bölge

Dağlık Karabağ, Güney Kafkasya'da, Küçük Kafkas Sıradağları'nda Azerbaycan'a ait ancak uzun yıllar Ermeni işgali altında kalmış tarihi bölge. 2020 yılında Dağlık Karabağın bir bölümü 2. Dağlık Karabağ Savaşı sırasında Azerbaycan tarafından geri alınırken kalan kısmı Rus barış güçleri denetiminde Ermeni kontrolünde bırakan 10 Kasım 2020 tarihli ateşkes anlaşması ile Ermenistan hükûmeti yenilgiyi resmen kabul etmiştir. Günümüzde Anti Terör Operasyonu sonrası Ermeni kontrolünde kalan kısımlar da Azerbaycan kontrolüne geçmesiyle bölgenin tamamı Azerbaycan hakimiyeti altındadır. 2. Dağlık Karabağ Savaşı sonrası, 90'lı yılların başında bölgeden zorla göç ettirilen Azerbaycanlıların dönüşü peyderpey sağlanırken aynı savaş ve 2023 yılındaki Anti Terör Operasyonu sonrası bölgede yaşayan Ermenilerin neredeyse hepsi Ermenistan'a göç etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Şuşa</span> Azerbaycanda şehir

Şuşa, Azerbaycan'ın Karabağ bölgesinde yer alan bir şehir. Azerbaycan'ın kültür başkenti. Şuşa rayonunun idarî merkezi olan yerleşim, 1992'de Ermenistan Silahlı Kuvvetleri tarafından işgal edildi ve hiçbir ülke tarafından tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin de facto yönetimi altına girdi. 8 Kasım 2020'de ise şehir Şuşa Muharebesi sonucunda Azerbaycan kuvvetlerince ele geçirildi ve 28 yıllık fiili yönetim son buldu.

<span class="mw-page-title-main">Dağlık Karabağ Cumhuriyeti</span> 1991-2023 yılları arasında Karabağda varlığını sürdüren de facto bir devlet.

Dağlık Karabağ Cumhuriyeti veya 2017-2023 yılları arasındaki resmî ismiyle Artsah Cumhuriyeti, Güney Kafkasya'da, Azerbaycan'ın uluslararası tanınmış sınırları içinde de facto devletti. Azerbaycan Devleti'nin 2023 yılında egemenliğini tesis etmesinin ardından lağvedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Dağlık Karabağ Özerk Oblastı</span>

Dağlık Karabağ Özerk Oblastı, 1923'te Sovyetler Birliği'nin Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti içinde kurduğu özerk oblasttı. Başkenti Stepanakert şehriydi. Oblastın lideri, Azerbaycan Komünist Partisi Dağlık Karabağ Özerk Bölgesi Komitesinin Birinci Sekreteriydi. Nüfusun çoğunluğunu etnik Ermeniler oluşturuyordu.

<span class="mw-page-title-main">Mesrop Maştots Caddesi</span> Erivanda bir cadde

Mesrop Maştots Caddesi ya da kısacası Maştots Caddesi, Ermenistan'ın başkenti Erivan'ın başlıca trafik yollarındandır. Erivan'ın merkez ilçesi olan Kentron'da bulunan Zafer Köprüsü'nün güneyinden Matenadaran yakınlarına kadar geçmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Ermenistan</span> Ermeni Yaylasındaki bölgelere atıfta bulunan etno-milliyetçi ve irredantist kavram

Büyük Ermenistan veya Birleşik Ermenistan, Ermenilerin anavatanı olarak kabul edilen, tarihsel olarak Ermenilerin çoğunlukta olduğu ve bir kısmında hâlâ Ermenilerin çoğunluk olarak yaşadığı Ermeni Yaylası'ndaki bölgelere atıfta bulunan etno-milliyetçi ve irredantist kavramdır. Ermenilerin tarihi topraklarının birleştirilmesi olarak görülen ve 20. yüzyıl boyunca Ermeni düşünürlerce yaygın olan fikir başta Ermeni Devrimci Federasyonu, ASALA ve Miras olmak üzere çeşitli milliyetçi örgüt ve partilerce savunuldu.

<span class="mw-page-title-main">Hocalı</span> Azerbaycanda şehir

Hocalı (Azerice: Xocalı), Azerbaycan'da bir şehir. Hocalı Rayonu'nun idarî merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">Arayik Harutyunyan</span> Dağlık Karabağ Cumhuriyetinin devlet başkanı, Ermeni politikacı.

Arayik Vladimiri Harutyunyan, Kafkaslar'da uluslararası bağımsızlığı tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'de 2020'den 2023'e kadar dördüncü cumhurbaşkanı olarak görev yapan Ermeni bir politikacıdır. Harutyunyan, 2007 ile 2017 yılları arasında başbakan olarak da görev yapmıştır. 2017 yılında başbakanlık kaldırılmadan önce ülkenin son başbakanıydı. Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ ablukasının ortasında 1 Eylül 2023'te istifa etti.

<span class="mw-page-title-main">İveta Mukuçyan</span> Ermeni şarkıcı

İveta Mukuçyan, Alman-Ermeni pop şarkıcısı ve model.

2014 Ermenistan Mil Mi-24 helikopterinin düşürülmesi, 12 Kasım 2014'te, Ermeni Mil Mi-24 saldırı helikopterinin, Dağlık Karabağ çatışması sırasında, Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri tarafından vurularak düşürülmesi olayıdır. Uçakta yer alan üç mürettebat üyesi ölmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Hocalı Havalimanı</span> Karabağda havalimanı

Hocalı Havalimanı veya Hankendi Havalimanı, Azerice: Xocalı Beynəlxalq Hava Limanı), Azerbaycan'ın Hocalı Rayonu'nda Hankendi yakınlarındaki bir havalimanıdır. 1992'den 2023 yılına kadar fiilen Dağlık Karabağ Cumhuriyeti tarafından yönetilmiş olan hava limanı 2009, 2012 yılları arasında restore edilmiş ve uluslararası havalimanı şeklinde hizmet vermeye hazırlanmıştır. Ancak Azerbaycan hükûmetinin itirazları ve havalimanının Azerbaycan'ın uluslararası kabul görmüş ancak o dönemde işgal altındaki sınırları içinde yer aldığından havalimanı uluslararası uçuşlara açılmadı ve IATA tarafından havalimanı kodu verilmedi. Günümüzde askerî amaçlarla kullanılmaktadır. Azerbaycan'ın 2023 Eylül'ündeki operasyonu sonucunda havalimanı tüm şehir ile birlikte Azerbaycan kontrolüne geçmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan-Ermenistan ilişkileri</span> Azerbaycan ve Ermenistan ülkelerinin ilişkileri

Ermenistan ile Azerbaycan arasında, büyük ölçüde süregelen, fakat Azerbaycan ordusunun 27 Eylül 2020 tarihinde başlattığı Karabağ operasyonu ile alınan, Dağlık Karabağ sorunu nedeniyle diplomatik bir ilişki yoktur. Komşu halklar, 1918-1921 yılları arasında, çökmüş Rus İmparatorluğu'ndan Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti ve Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti olarak kazandıkları kısa bağımsızlıkları sırasında resmi hükûmet ilişkilerine sahiptiler; bu ilişkiler Rus Devrimi'nden sonra Sovyetler Birliği tarafından işgal edilip ilhak edilene kadar vardı. Geçen yüzyılda ülkeler tarafından yürütülen bir savaş nedeniyle -biri 1918'den 1921'e, diğeri 1988'den 1994'e kadar- iki ülke gergin ilişkilere sahipti.

<span class="mw-page-title-main">İkinci Dağlık Karabağ Savaşı</span> Azerbaycan ve Ermenistan arasında yaşanan savaş

İkinci Dağlık Karabağ Savaşı, 2020 Dağlık Karabağ Savaşı veya 44 Günlük Savaş Dağlık Karabağ'da Türkiye destekli Azerbaycan ile Ermenistan ve onun desteklediği tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti arasında yaşanmış silahlı çatışmalardır.

<span class="mw-page-title-main">Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 822 sayılı kararı</span>

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 822 sayılı kararı 30 Nisan 1993 tarihinde kabul edildi. Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki ilişkilerin kötüleşmesi ve ardından silahlı çatışmaların artmasıyla bölgedeki insani durumun kötüleşmesi konusundaki endişelerini dile getiren Konsey, düşmanlıkların derhal durdurulmasını ve başta Kelbecer bölgesi olmak üzere Dağlık Karabağ'dan Ermeni işgal güçlerinin derhal geri çekilmesini talep etti.

<span class="mw-page-title-main">2020-21 Ermenistan protestoları</span> Ermenistan başbakanı Paşinyanın istifa etmesi amacıyla yapılan protestolar

2020-21 Ermenistan protestoları, Ermenistan'da 9 Kasım 2020 tarihinde başlayan ve 25 Nisan 2021'de biten hükûmet karşıtı protesto gösterileridir. Protestolar, Başbakan Nikol Paşinyan'ın Facebook'ta Azerbaycan ile Dağlık Karabağ bölgesinde altı haftalık bir taktiksel geri çekilmenin ardından altı haftalık mücadeleye bir son veren bir ateşkes imzaladığını duyurmasının ardından binlerce kişinin sokağa çıkması ve yüzlerce kişinin başkent Erivan'daki Ulusal Meclis binasını basmasıyla başladı. Mitingler düzenlediği gerekçesiyle 12 kasım 2020'de Ermenistan'da 10 kişi tutuklandı.

<span class="mw-page-title-main">2020 Dağlık Karabağ Ateşkes Antlaşması</span> 10 Kasım 2020de Azerbaycan ile Ermenistan arasında yapılan ve 2020 Dağlık Karabağ Savaşını sona erdiren ateşkes antlaşması

2020 Dağlık Karabağ Ateşkes Antlaşması, 10 Kasım 2020 tarihinde Azerbaycan ile Ermenistan arasında yapılan ve 2020 Dağlık Karabağ Savaşı'nı sona erdiren bir ateşkes antlaşmasıdır. Antlaşma, Ermenistan'ın teslim olduğunu duyurmasının ardından 9 Kasım'da Azerbaycan cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Ermenistan başbakanı Nikol Paşinyan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin tarafından imzalandı ve Dağlık Karabağ bölgesindeki tüm çatışmalara 10 Kasım 2020 tarihinde Moskova saati ile 00:00 itibarıyla son verildiği açıklandı. Tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti cumhurbaşkanı Arayik Harutyunyan da çatışmaların sona ermesini kabul etti.

<span class="mw-page-title-main">Dağlık Karabağ'da barışı koruma operasyonları</span> Dağlık Karabağda barışı koruma operasyonları

Dağlık Karabağ'da barışı koruma misyonu 2020 Dağlık Karabağ savaşı sonrasında Dağlık Karabağ bölgesinde devam eden barışı koruma operasyonlarını ifade eder. Ermenistan ve Azerbaycan güçleri arasındaki ateşkesi izlemeyi amaçlayan operasyon Rusya ve Türkiye tarafından yürütülüyor.

<span class="mw-page-title-main">Geği</span> Ermenistanda belediye

Geği Ermenistan'ın Kacaran Belediyesi'ndeki Sünik bölgesinde yer alan bir köydür. Dağlık Karabağ sorununun patlak vermesi sonrası Ermenistan'dan Azerbaycanlıların göçünden önce, 1988 yılında, köyün nüfusunu çoğunlukla Azerbaycanlılar oluşturuyordu.

<span class="mw-page-title-main">2023 Dağlık Karabağ çatışmaları</span> Azerbaycanın Dağlık Karabağdaki askeri operasyonu

2023 Dağlık Karabağ çatışmaları veya asıl adıyla Anti Terör Operasyonu 19 Eylül 2023'te Azerbaycan, uluslararası alanda Azerbaycan'ın bir parçası olarak kabul edilen, ancak Ermeni nüfusun yaşadığı bölgeyi kontrol eden de facto Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'ne karşı başlattığı askeri operasyon sonucunda meydana gelen bir günlük çatışmalardır. Azerbaycan harekâtı "Dağlık Karabağ bölgesinde anayasal düzeni tesis etmek amacıyla düzenlenen antiterörist bir operasyon" olarak tanımlamıştır. Operasyon, Azerbaycan'ın "insani yardım üzerinden sözde rejime silah gönderilmesi" gerekçesiyle Laçın Koridoru'nu kapatarak Dağlık Karabağ'ı ablukaya alması, bölgedeki silahlı Ermeni güçlerce döşenen mayınlar nedeniyle Azerbaycan devletine ait bir kamyondaki 2 inşaat işçisinin ölmesi ve akabinde olay yerine giden polis aracının da başka bir mayına çarpmasıyla 4 polisin hayatını kaybetmesi sonrası meydana geldi. Operasyonun başlamasından 23 saat 48 dakika sonra Dağlık Karabağ Cumhuriyeti, Dağlık Karabağ'daki Rus barışı koruma gücü'nün arabuluculuğunda 20 Eylül öğleden sonra Dağlık Karabağ'daki düşmanlıkların tamamen durdurulması konusunda anlaşmaya varıldığını duyurdu.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.