İçeriğe atla

Karabüyük Hanım sarayı

Karabüyük Hanım sarayı
Yerel ad
KonumŞuşa, Azerbaycan

Karabüyük Hanım sarayı veya Karabüyük Hanım kulesi, Şuşa şehrinin tarihi merkezinde bulunan tarihi bir saraydır. Kaynaklar, Şuşa Kalesinin topraklarında birkaç sarayın varlığı hakkında bilgi verse de, bunlardan sadece ikisi, Karabüyük Hanım sarayı ve Penah Ali Han sarayı günümüze kadar gelebilmiştir. Karabüyük Hanım sarayı'nın giriş kapısındaki kitabeden, hicrî takvimle 1182 (1768) yılında yapıldığı anlaşılmaktadır.[1]

Tarihi

Sarayı çevreleyen kalenin duvarı

Han'ın sarayının bulunduğu kaleler, Azerbaycan'ın feodal döneminin kale-şehirlerinin karakteristiğidir. 18. yüzyılın başlarından itibaren oluşmaya başlayan küçük feodal devletler olan hanlıkların mimari ve planlama açısından dominantı olan olan bu kalelerde, saray kompleksi ve diğer yardımcı binalar, hükümdarın ve ailesinin ikametgâhını, güvenliğini ve faaliyetlerini sağlamak için yerleştirildi.[2] 16.-18. yüzyıllarda Azerbaycan'da hüküm süren kalelere İçeri gala, Bala gala veya Ark (örneğin Tebriz'de olduğu gibi) deniyordu.[3]

Genellikle feodal şehirlerin inşası, hükümdarın sarayının inşasıyla başlardı. Şuşa kalesinin bulunduğu bölge eşsiz bir stratejik özelliğe sahip olduğundan, Penah Ali Han sarayı da dahil olmak üzere kale içindeki kulelerin yapımına Şuşa kalesinin yapımı ile aynı zamanda başlanmıştır.[2] Mirza Adıgüzel bey'e göre Penahali Han döneminde Şuşa'da Han ailesinin üyeleri için "geniş binalar ve yüksek saraylar" inşa edilmiştir.[4]

Şuşa Kalesi'nde inşa edilen saraylardan günümüze sadece iki tanesi gelebilmiştir, bunlardan biri kalenin güneydoğu tarafında yer alan Karabüyük Hanım sarayı, diğeri ise derin bir vadinin yanında kayanın kenarında yükselen Penah Ali Han sarayıdır.[1] Karabüyük Hanım sarayı'nın giriş kapısındaki kitabeden, hicrî takvimle 1182 (1768) yılında yapıldığı anlaşılmaktadır.[1]

Mimari özellikleri

Şuşa Kalesi'ndeki sarayların benzersiz mimari özellikleri antik çağlardan beri gezginlerin ve şehir ziyaretçilerinin ilgisini çekmiştir. Örneğin, 19. yüzyılın ortalarında "Kafkasya" gazetesi şunları yazdı: "Şehirdeki çeşitli evler ve konutlar arasında Han ailesinin üyelerinin yaşadığı saraylar öne çıkıyor. Onlar benzersiz bir karaktere sahipler. Bu saraylar köşelerinde yuvarlak kuleli yüksek duvarlarla çevrilidirler."[5]

Sarayın planı
Şuşa'nın tarihi merkezinin planında Karabüyük Hanım sarayı'ın yeri

Tarihi bilimeyen nazım plana göre Şuşa saraylarının hemen hemen hepsinin benzer bir konfigürasyona sahip olduğu tespit edilmiştir: dikdörtgen bir şekle sahip olan sarayların dört köşesine savunma kuleleri yerleştirilmiştir. İçeriden, bu surlara bitişik olarak, saray sakinlerine hizmet edenlerin ikametgâhı için binalar inşa edilmiştir.[1] Şahbulag Kalesi'nin mimari özellikleri, Şuşa kalelerinin hacim-mekan çözümünü ve plan oluşumunu etkilemiştir.[1]

Şahbulag kalesinde olduğu gibi bu sarayların girişleri de kuzey yönünde yer almaktadır. Doğrudan girişe karşı savunmak için, kapının önüne, Г şeklinde bir geçişe sahip prizmatik bir kapakla tamamlanmış bir kule dikilmiştir. Saray kompleksi içinde yer alan tek katlı konut ve hizmet binaları, yapının iç çevresi boyunca yer almaktadır. Oların çatılarından 1,5 metre yükseklikte bulunan kalenin duvarlarında mazgallar bulunmaktadır. Böylece konut binalarının çatıları savunma meydanları haline gelmişdi.[1]

Kuzey yönünde yer alan ana giriş kapısı İbrahimhalil Han'ın sarayındaki gibi çözülmüş olsa da burada çıkıntı yapan prizmatik hacim iki katlıdır. İkinci katı, avlunun kenarlarında bulunan taş bir merdivene çıkar. Kompleksin sahibi ve ailesi saray binasının üst katında yaşıyordu. Odaların duvarları ve tonozlu tavanları duvar resimleri ile süslenmiştir. Odaların çevresinde 1.80 metre yükseklikte bir sarkıt tarafından desteklenen bir lamba yer almaktadır.[6]

Saray kompleksini çevreleyen kale duvarlarının kuleleri iki kademelidir[6] ve yükseldikçe daralır. Kuleler kubbeli bir çatıya sahiptir. Kulelerin birinci ve ikinci katlarında taş şömine ve nişlerin yer alması, kulelerin savunma özelliklerinin yanı sıra konut olarak da kullanıldığını göstermektedir.[6]

Saray binasının hem tavanı hem de duvarları özenle ve düzgün bir şekilde yontulmuş küçük boyutlu taşlardan yapılmıştır. Plastik elementlerin işlenmesinde zarafet hissedilir.[6]

Ayrıca bakınız

Konuyla ilgili yayınlar

  • Авалов, Э. В. (1977). Архитектура города Шуши и проблемы сохранения его исторического облика. Баку: Элм. 
  • А. В. Саркисов, А. М. Ализаде (1950). О некоторых архитектурных памятниках Шуши (Памятники архитектуры Азербайджана (сборник материалов), т. II bas.). Москва-Баку. 
  • Фатуллаев, Ш. С. (1970). Памятники Шуши. Баку. 
  • Саламзаде, А. В. (1964). Архитектура Азербайджана XVI-XIX вв. Баку. 
  • Дубровин, Н. (1886). История войны и владычества русских на Кавказе (т.3 bas.). СПб. 

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f Авалов 1977, s. 25
  2. ^ a b Авалов 1977, s. 23
  3. ^ Саламзаде, А. В. (1964). Архитектура Азербайджана XVI-XIX вв. Баку. s. 96. 
  4. ^ Адигезал-бек, Мирза (1950). Карабах-наме. Баку. s. 63. 
  5. ^ Газета Кавказ, № 58. Тифлис. 1857. 
  6. ^ a b c d Саркисов, Ализаде 1950, s. 122

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ağdam</span> Azerbaycanda bir şehir

Ağdam veya Akdam - Azerbaycan'da şehir. Ağdam Rayonu'nun idari merkezidir. Bakü'den 365 km uzaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Penahali Han</span>

Penah Ali Han, Azerbaycan'ın Terter şehrinde doğan Karabağ Hanlığı'nın kurucusu ve ilk hanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Şuşa Devlet Tarih ve Mimari Koruma Alanı</span>

Şuşa Devlet Tarihi ve Mimari Koruma Alanı, bir Azerbaycan devlet koruma alanıdır. Azerbaycan'ın Karabağ bölgesinin Şuşa Rayonu sınırları içinde yer alan koruma alanı Azerbaycan'ın geçici Dünya Mirası listesinde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Karabağ Han Sarayı</span>

Karabağ Han Sarayı veya Penah Ali Han Sarayı, Şuşa'nın tarihi merkezinde bulunan ve Karabağ Hanlığı'nın kurucusu Penah Ali Han'ın ikametgâhı olmuş bir saraydır. Oğlu İbrahim Halil Han, ailesi ve ayanlarıyla birlikte Penah Ali Han sarayının yakınına, aynı dönemde inşa edilen İbrahim Halil Han sarayında yaşamışlardır. İbrahim Halil Han'ın en büyük oğlu Muhammed Hasan Ağa ise Şuşa ovasının güneydoğusundaki sarp kayalık üzerine inşa edilen Muhammed Hasan Ağa Sarayı'nda yaşamıştır. Bu saraylardan başka, han aile üyelerine ait; hanın kızı olan Nateva'nın sarayı ve Karabüyük Hanım Sarayı vardır. Karabağ Han Sarayı'nın adı bu sarayların her birine çeşitli kaynaklarda atfedilse de, Karabağ hanlarının ana siyasi ikametgâhı ilk Karabağ Hanı Penah Ali Han'ın sarayıdır.

<span class="mw-page-title-main">Gence Hanları Sarayı</span>

Gence Hanları Sarayı, Gence Hanlığı'nın son hükümdarı Cevad Han'ın sarayıydı. Saray Gence Ulu Camii'nin batısında, Gence şehrinin merkezinde yer almaktadır. Şu anda sarayın olduğu yerde "Bakü Sineması" yer almaktadır. Gence'nin son hükümdarı olan Cevad Han Türbesi de sarayın yakınlarında yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Hacı Kulular'ın mülkü</span>

Hacı Kulular'ın mülkü, Azerbaycan'ın Şuşa kentinde tarihi ve mimari bir yapıdır. 1849'da ikinci loncanın tüccarı Kulu Muhammetali oğlu tarafından üç katlı bir saray inşa ettirilmiştir. Sarayda 46 oda ve iki büyük salon vardı.

<span class="mw-page-title-main">Kurtlar mahallesi</span>

Kurtlar mahallesi Şuşa'nın 18. yüzyılda inşa edilmiş aşağı mahallelerinden biridir. Karabağ'ın ünlü ailelerinden Zöhrapbeyovların evi, Karabüyük Hanım'ın sarayı, ünlü kamusal figur, yazar, eğitimci Ahmet Bey Ağaoğlu'nun babasının malikanesi de bu mahallede yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ağoğlan kapısı (Şuşa)</span>

Ağoglan Kapısı, Muhtar Kapısı ve ya Şuşakend Kapısı, Şuşa Kalesi'nin üç ana kapısından biridir ve kalenin doğu tarafında yer alır ve şehrin aşağı kısmına ulaşımı sağlar. Kalenin diğer iki kapısı ise Gence ve Revan kapılarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Revan kapısı (Şuşa)</span>

Revan kapısı veya Xelfeli kapısı Şuşa kalesinin üç ana kapısından biridir ve kalenin batı tarafında yer alır. Kalenin diğer iki kapısı Gence ve Ağoğlan kapılarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ağa Mikail Hamamı</span>

Ağa Mikail hamamı, İçerişehir'de bulunan ve 18. yüzyıla ait tarihi-mimari bir anıttır. Hamam, İçerişeher'in güneybatısında, ana caddelerden biri olan Küçük Kale Caddesi'nde, Şamahı sakinlerinden Hacı Ağa Mikail tarafından yaptırılmıştır. Hamamın bulunduğu bölge halk arasında hala Hamamcılar mahallesi olarak anılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kasımbey Hamamı</span>

Kasımbey Hamamı, İçerişehir'de bulunan ve 18. yüzyılın sonları ile 19. yüzyılın başlarına ait tarihi-mimari bir anıttır. Kasımbey hamamı, yarı yeraltı hamamları grubuna aittir. Bakü kalesinin Salyan kapısı yakınında bulunan Kasımbey hamamı halk arasında "Şirin hamamı" olarak da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Divanhane Meydanı</span>

Divanhane Meydanı veya Bazar Başı, Azerbaycan'ın Şuşa şehrinin Gence Kapısı girişinde bulunan ilk ve en büyük şehir meydanıdır. En büyük alışveriş caddesi Rasta Bazar bu alandan başlamaktadır.

Şuşa'daki camilerin listesi - Azerbaycan Cumhuriyeti'nin Şuşa şehrinde bulunan, şu anda var olan ve bir zamanlar var olan camilerin listesidir. Şuşa'nın kültürel mirasının bir parçasıdır. Şehirdeki ilk cami, Karabağ Hanlığı'nın ilk hükümdarı Penahali Han döneminde yaptırılan iki kapılı kamışdan bir camidir. 18. yüzyılın 60'lı yıllarının sonunda, şimdi Yukarı Gövher Ağa Camii olarak bilinen bu yere "Kamış Camii" inşa edildi. 20. yüzyılın başında Şuşa'da 17 cami vardı. Şehrin Azerbaycan kesiminde, şehrin 17 mahallesinin her birinde birer tane bulunuyorlardı.

<span class="mw-page-title-main">Mehmandarovlar'ın evi</span>

Mehmandarovlar'ın evi, Şuşa'da bulunan saray tarzı tarihi bir konut kompleksidir. 18. yüzyıl Azerbaycan sivil mimarisinin en ilginç örneklerinden biridir. Bir zamanlar Mehmandarovlar ailesine ait olan konut kompleksi, bir Büyük konut binası, bir Küçük konut binası ve bir aile camisinden oluşmaktadır. Kompleks taş duvarlarla çevrilidir. Mehmandarovların büyük konut binası, Sovyet döneminde Şuşa Şehir Hastanesi olarak işlev gördü. İşgalden sonra büyük bina tamamen yıkıldı. Mehmandarovların küçük konut binası, işgalciler tarafından Şuşa Tarih Müzesi olarak kullanıldı. Külliyede bulunan cami aynı zamanda mahalle camisi olarak da hizmet vermiştir. Şuşa'nın işgalinden sonra cami işgalciler tarafından Jeoloji Müzesi olarak da kullanılmıştır. Şuşa'nın 2020'de işgalcilerden kurtarılmasının ardından Mehmandarovlar'ın konak kompleksi yenileniyor.

<span class="mw-page-title-main">İbrahimhalil Han Sarayı</span>

İbrahimhalil Han Sarayı veya İbrahimhalil Han Şatosu, Şuşa şehrinin güneydoğu kesiminde, Taşaltı köyü yakınlarında bulunan tarihi bir saraydır. Bazı kaynaklarda sarayın, İbrahimhalil Han döneminde Han'ın ikametgâhı olmasıyla ilgili olarak Karabağ Han Sarayı olarak da anılıyor.

<span class="mw-page-title-main">Dörtgen Mardakan Kalesi</span>

Dörtgen Mardakan Kalesi veya Büyük Mardakan Kalesi, Bakü şehrinin Hazar rayonunda yer alan tarihi bir mimari eserdir. Kale, Azerbaycan Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından dünya çapında önemli bir eser olarak kaydedilmiştir. 2001 yılında, Nardaran kalesi ve diğer Hazar savunma yapıları ile birlikte UNESCO'nun Koruma Listesi'ne dahil edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Han kızı Nateva'nın sarayı</span>

Han kızı Nateva'nın evi, Şuşa'da bulunan 18. yüzyıla ait tarihi-mimari bir anıttır. Binanın birinci katında hizmet niteliğinde ve hizmetlilerin yaşaması için tasarlanmış yedi oda bulunmaktadır. Güney tarafında üç giriş kapısı vardır. Ortadaki kapı koridora, yanlardaki diğer iki kapı ise yan odalara açılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ramana Kalesi</span>

Ramana Kalesi, Bakü şehrinin Sabuncu ilçesi Ramana kasabasında bulunan tarihi-mimari bir anıttır. Kale, Azerbaycan Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından dünya çapında öneme sahip bir anıt olarak tescil edilmiştir. 2001 yılında Ramana kalesi, Hazar kıyısındaki diğer savunma yapılarıyla birlikte UNESCO Rezerv listesine dahil edildi.

Ordubad medresesi, Ordubad şehrinin tarihi merkezinde yer alan 18. yüzyıldan kalma medresedir. Azerbaycan topraklarında erken dönem mimarisinin özelliklerini koruyan ve günümüze kadar ayakta kalan az sayıdaki binadan biri olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Bakü Han Sarayı</span>

Bakü Han Sarayı veya Bakü hanlarının evi, İçerişehir'de yer alan XVII-XVIII yüzyıllara ait saray tipli konut yapıları kompleksidir. Kompleksin inşasına 1754 yılında Abdülrehim Bey ve Mehdikulu Bey'in siparişiyle başlanmıştır. Kompleksin ilk yapıları Büyük Kale Caddesi boyunca inşa edilmiş, sonraki yüzyıl boyunca, yani XIX yüzyılın sonlarına kadar avlu yönünde de yapıların sayısı artırılmıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.