İçeriğe atla

Kara Yusuf

Başlığın diğer anlamları için Karayusuf sayfasına bakınız.
Kara Yusuf
Kara Yusuf savaşta
Karakoyunlu Devletinin I. Sultanı
Hüküm süresi1410-1420
Önce gelenKara Mehmed
Sonra gelenKara İskender
Veliaht(lar)Kara İskender
Doğum1357
Erciş
Ölüm1420
Tebriz
Defin1420
Erciş
Çocuk(lar)ıPir Budak, Emir İsfahan, Şahmuhammed, Ebu Seid, Kara İskender, Cihan şah, İsfendiyar
Tam adı
Ebu Nasr Kara Yusuf Nuyan bin Muhammed
HanedanKarakoyunlu Hanedanı
BabasıKara Mehmed
Diniİslam

Kara Yusuf (Azerice: Qara Yusif; 1357, Erciş, Van - 1420, Ucan, Tebriz), 1388-1420 yılları arasında Karakoyunlu Devleti'nin hükümdarıdır.[1]

İlk yılları

Hayatının ilk yılları hakkında bilgi bulunmamaktadır. Karakoyunlu hükümdarlarından Kara Mehmed Bey'in oğlu olup, babasının ölümünden sonra kardeşi Mısır Hoca Karakoyunlu hükümdarı seçilmiş ancak aynı yıl içerisinde Karakoyunlu beylerinin de desteğiyle Kara Yusuf devletin başına geçmiştir.

Hükümdarlık dönemi

Kara Yusuf'ta hükümdarlığında Celayirli hükümdarlarının hakimiyetini tanıyarak topraklarını yönetmiştir. Uzun süre Celayiri hakimiyetini kabul etmiştir. Azerbaycan ve çevresinde hüküm süren Kara Yusuf, Akkoyunlular ile mücadeleye başladı. Erzincan emîri Mutahharten, Akkoyunlular üzerine yaptığı seferde yenilerek Suşehrinde tutsak alındı.[2] Halası Tatar Hatun'un hediye gönderdiği Osman Bey tarafından serbest bırakıldı.[3] Serbest kaldıktan sonra yeniden kuvvetlerini toparlayan Kara Yusuf, Celayiriler'in iç çekişmelerini değerlendirerek Tebriz'e hakim oldu. Bu sırada Timur 1393'te Bağdat'ı ele geçirmiş, ertesi yılda Doğu Anadolu içlerine doğru harekete geçmiştir. Timur karşısında tutunamayan Kara Yusuf, sarp bölgelere çekilerek topraklarını Timur'a bıraktı. Ancak Timur'un çekilmesinde sonra Erzurum, Erciş'in de olduğu çoğu yerleşimi tekrar geri aldı.

Timur'un Azerbaycan, Anadolu, Irak ve Suriye üzerine yeniden harekâtı sırasında Celayiri hükümdarının yanında yer almış ancak Timur karşısında yenilgiye uğramıştır. 1400 yılında Ahmed Celâyir ile birlikte Memlûklüler'e sığınmak istese de sultanın kabul etmemesi üzerine Osmanlı sultanı I. Bayezıd'a sığınmıştır. Yıldırım Bayezıd tarafından iyi karşılanan Kara Yusuf, Timur tarafından teslim edilmesi istese de Osmanlı sultanı bunu kabul etmemiş ve bu olay 1402 yılında gerçekleşen Ankara Muharebesinin sebeplerinden birisi olmuştur.

Yıldırım Bayezid'in 1402'de Ankara Savaşı'nda Timur'a yenilmesinin ardından Irak'ta Hille kentine geçerek Irak-ı Arab bölgesine hakim oldu. 1403'te müttefiki Ahmed Celayir'e ait Bağdat'ı ele geçirse de, Temmuz-Ağustos ayı gibi Timurlu ordusuna yenilmiş ve Suriye'ye kaçarak Memlûk idaresindeki Şam'a sığınmak zorunda kaldı.[4] Ancak Timur'un talebi üzerine Memlûk sultanının emriyle burada hapsedildi. Tutukluluk döneminde Ahmed Celayir ile yeniden anlaşmış, hatta bu dönemde doğan oğlu Pir Budak, Celayiri hükümdarı Ahmed Celâyir tarafından evlatlığa kabul edilmiştir.

1405 yılı Ocak ayında Memluk sultanına isyan eden Şam valisi tarafından Ahmed Celayir ile birlikte serbest bırakıldıktan sonra eski topraklarına yeniden hakim olmaya başladı. 1406'da Timur'un oğlu Ebu Bekir Mirza'yı, 1408'de de Serdrud'da Timur'un oğlu Miranşah'ı yendi ve Azerbaycan bölgesini ele geçirdi. Aynı yıl ilerleyişini sürdürerek Sultaniye ve Kazvin'i topraklarına kattı. 1409'da Mardin'i ele geçirerek Mardin Artuklularına son verdi. 1410'da Erzincan Kara Yusuf'un eline geçti.

Bu dönemde müttefiki Ahmed Celâyir'in kendisinden Hemedanı istemesiyle Celayirilerle de mücadeleye başlamıştır. 1410 yılında Kara Yusuf'un Erzincan kuşatmasında olmasından faydalanan Ahmed Celâyirî, Tebriz'i ele geçirdi. Bunun üzerine Kara Yusuf Tebriz'e harekete geçti ve şehrin yakınlarında yapılan savaşı kazandı. Ele geçirilen Ahmed Celâyir'in bir süre sonra öldürülmesiyle Irak-ı Arab olmak üzere Celayiri topraklarının büyük bölümü Karakoyunlular'ın eline geçti.[5]

Bu başarılarından sonra oğlu 1411'de oğlu Pir Budak'ı hükümdar ilan etti. 1412'de Şirvan Şah, Şeki hakimi ile Gürcistan Krallığı'nın müttefik ordusunu imha etti. Daha sonra Akkoyunlular ile mücadelesinde 1417 ve 1418'de Kara Yülük Osman Bey'i mağlup etti. Memlükler’e sığınan Karayülük’ün kendisine verilmemesi üzerine Memlüklü şehirleri olan Ayıntab ve Birecik'i yağmaladı. 1418 yılında oğlu Pir Budak ölmüş, kendisi de devletin topraklarını Akkoyunlu, Memlüklü ve Timurlular'a karşı korumaya devam etmiştir. Timurlu hükümdarı Şahruh'un kendisine itaat edilmesi yönündeki talebini reddetmesi üzerine savaş hazırlıklarına başladı.

Ölümü

Timurlular'ın yeni hükümdarı Şahruh'un 1420-21 tarihli 1. Azerbaycan Seferinde onu karşılamak üzere harekete geçtiğinde hastalanan Kara Yusuf, Tebriz’in güneydoğusunda yer alan Ucan yakınlarında 13 Kasım 1420'de hayatını kaybetti. Naaşı Erciş'e getirilerek burada gömüldü.

Kaynakça

  1. ^ Alaaddin, AKÖZ (2005). "Karamanoğlu II.İbrahim Beyin Osmanlı Sultanı II.Murad'a Vermiş Olduğu Ahidname----The Ahidname Which was Given by Karamanoğlu İbrahim Bey II to the Otoman Sultan Murad II". Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi. 24 (38): 1. doi:10.1501/tarar_0000000236. ISSN 1015-1826. 
  2. ^ Toksoy, A., "Akkoyunlular ve Erzincan (Uzun Hasan Devrine Kadar)", Türklük Bilimi Araştırmaları. URL:http://www.tubar.com.tr/TUBAR%20DOSYA/toksoy%20ahmet%20241-262.pdf 23 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2017-03-22
  3. ^ Toksoy, A., "Kitab-ı Diyarbekriyye’ye Göre Kara Yülük Osman Bey", Turkish Studies, Sayı:4/3, Yıl:Bahar 2009. URL:http://www.turkishstudies.net/Makaleler/1175398130_toksoyahmet1300.pdf 24 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2017-03-23
  4. ^ Aka, İ., "Şahruh'un Karakoyunlular Üzerine Seferleri", Tarih İncelemeleri Dergisi, 4.1 (1989). URL:http://egeweb2.ege.edu.tr/tid/dosyalar/IV_1989/TIDIV-1989-01.pdf 4 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2017-03-22
  5. ^ Daş, A., "ANKARA SAVAŞI ÖNCESİ TİMUR İLE YILDIRIM BAYEZİD’İN MEKTUPLAŞMALARI", Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı:15, Yıl:2014. URL:http://sutad.selcuk.edu.tr/sutad/article/view/253 18 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2017-03-17

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Timur</span> Timur İmparatorluğunun kurucusu ve ilk hükümdarı (1336–1405)

Timur sonrasında Timur Küregen, Timurlu İmparatorluğu'nun kurucusu olan Türk veya Türk-Moğol asker ve komutan. 1370'ten itibaren düzenlediği seferlerle günümüzdeki Orta Asya, Rusya, İran, Hindistan, Afganistan, Kafkasya, Ortadoğu ve Anadolu'nun büyük bir bölümünü ele geçirmiştir. Çağatay ulusunu oluşturan boylardan Barlaslar'ın önderi olan Turagay ile Tekina Hatun'un çocuğu olarak 1336'da Semerkant yakınlarındaki Şehr-i-Sebz'e bağlı Hoca Ilgar köyünde dünyaya gelen Timur, 1370'te Çağatay Hanlığı'nın batısını denetim altına alan askeri bir lider olarak kendini göstermiştir.

Uzun Hasan, Akkoyunlu hükümdarı olup, bugünkü İran, Irak, Azerbaycan, Ermenistan ve Türkiye'nin bir bölümünü kapsayan bir coğrafyada 1453-1478 yılları arasında hüküm sürmüştür. Akkoyunluların en güçlü hükümdarı olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Timur İmparatorluğu</span> Asyada hüküm sürmüş eski bir imparatorluk

Timur İmparatorluğu, Timurlu Devleti, Timurlular veya Turan İmparatorluğu, Fars ve İslam medeniyeti unsurları ile Türk-Moğol devlet ve askeri teşkilat unsurlarını bünyesinde barındıran Emir Timur tarafından kurulmuş bir devlettir.

<span class="mw-page-title-main">Karakoyunlular</span> 1380-1469 yılları arasında bugünkü Doğu Anadolu Bölgesi, Güney Kafkasya, Azerbaycan ve Kuzey Irak topraklarında egemenlik sürmüş Oğuz Türklerinin kurduğu bir devlet

Karakoyunlular ya da Karakoyunlu Devleti, başkenti Tebriz olan ve 1380-1469 yılları arasında bugünkü Doğu Anadolu Bölgesi, Güney Kafkasya, Azerbaycan ve Kuzey Irak topraklarında egemenlik sürmüş Oğuz Türklerinin kurmuş olduğu bir devlettir.

<span class="mw-page-title-main">Cihan Şah</span> Karakoyunlu Devletinin hükümdarı

Cihan Şah veya Muzaffareddin Cihan Şah Yusuf, 1438 - 1467 yılları arasında hüküm sürmüş Karakoyunlu Devleti'nin hükümdarı.

<span class="mw-page-title-main">Celâyir Sultanlığı</span> Sünni Müslüman Türk-Moğol Devleti

Celâyirîler, (Türkçe: Yağla-Er/Yağlık-Er Oğulları); 1330'larda bugünkü Irak ve İran topraklarında İlhanlılar Devletinde önemli mevkiye sahip olan Türkleşmiş Moğol Celayir boyunun önderi Büyük Hasan tarafından kurulmuş devlet.

<span class="mw-page-title-main">Kadı Burhâneddin Devleti</span>

Kadı Burhaneddin Ahmed Devleti, Eretna Devleti'nin topraklarında, Oğuzların Salur boyundan olan Vezir Kadı Burhaneddin Ahmed'in kendi adıyla 1381 yılında kurduğu devlettir. Devletin merkezi Sivas'tır.

Kara Mehmed, Karakoyunlu Devleti hükümdarı (1380-1389). Tam adı Nasırüddin Kara Mehmed Bey Durmuş'tur.

<span class="mw-page-title-main">Kara İskender</span>

Kara İskender, 1420-1437 yılları arasında Karakoyunlu hükümdarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Şahruh</span>

Şahruh Mirza, Timur İmparatorluğu üçüncü hükümdarı.

<span class="mw-page-title-main">Erzincan Beyliği</span> Türk beyliği

Erzincan Beyliği, Erzincan Emirliği veya Mutahharten Beyliği, 14. yüzyılın sonları ile 15. yüzyılın başlarında hüküm süren Anadolu Türk Beyliklerinden biri.

Serd-rud Muharebesi, Karakoyunlu Devleti ile Timurlular arasında gerçekleşmiş bir savaştır. Karakoyunlu ordusunu Kara Yusuf, Timur ordusunu Timurluların Batı valisi Ebu Bekir Mirza yönetmiştir. Ayrıca Timur'un oğlu Miranşah da savaşta öldürülmüştür. Şenb-i Gazan yakınındaki Serd-rud mevkiinde gerçekleşen muharebe, Timurluların ağır mağlubiyetiyle sonuçlanmıştır. Savaşta Karakoyunlu merkezini Kara Yusuf, sağ kanadını Bistam Bey, sol kanadını Sa'dlu Hüseyin Bey idare etmiştir. Bir yıl önceki zaferlerinden dolayı maneviyatı kuvvetli olan Karakoyunlular hücuma geçmiş, Timurlu ordusunu bozguna uğratmıştır.

Sultan Ahmed Celâyir, 1382-1410 yılları arasında hüküm süren Celâyirî sultanı.

Kara Yülük Osman Bey, Akkoyunlu devletinin kurucusu ve ilk hükümdarı.

Pir Budak, 1411-1418 yılları arasında babası Kara Yusuf ile birlikte Karakoyunlu Devleti'nin ortak hükümdarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ebu Said Mirza</span> Timurlu hükümdarı

Ebu Said Mirza, 1451-1469 yılları arasında Timurlular hükümdarı.

Çapakçur Muharebesi, Karakoyunlu Devleti ile Timurlular arasında gerçekleşmiş bir muharebedir.

Emir İsfahan, Kara Yusuf'un Pir Buddağ'dan sonraki ikinci oğludur. Kara İskender'in üvey kardeşidir.

Kara Muhammed Türemiş Karakoyunlu beyi ve Kara Yusuf'un babasıydı.

Ebu Said Timurluların vesayeti altında kısa bir süre hüküm süren Karakoyunlu hükümdarıydı. Kara Yusuf'un hükümdarlığı sırasında Erzincan'da valilik yaptı. 18 Eylül 1429'da Salmas Muharebesi'nde yer aldı ve savaş sonucunda Timur hükümdarı Şahruh'a teslim oldu. Kendisine sembolik olarak Karakoyunlu hükümdarı unvanı verildi. Ancak Şahruh'un 1430'da geri çekilmesinin ardından kardeşi Kara İskender tarafından öldürüldü.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.