İçeriğe atla

Karaçelebizade Abdülaziz Efendi

Karaçelebizade Abdülaziz Efendi
Doğum1591
İstanbul
Ölüm1658
Bursa
Defin yeriBursa
MeslekŞeyhülislam, kazasker, kadı, müderris, din alimi. tarihçi.

Karaçelebizade Abdülaziz Efendi (1591, İstanbul – 1658, Bursa), Osmanlı din alimi, kadı, kazasker. şeyhülislam ve tarihçi.

Osmanlı Devleti'nde İstanbul kadılığı, Rumeli Kazaskerliği gibi görevlerde bulunduktan sonra 1651'de 33. Osmanlı şeyhülislamı olmuş bir devlet adamı; fıkıh ve tarih alanında önemli eserler vermiş bir bilim insanıdır. Son yıllarını Bursa’da sürgünde geçirmiş; yaptırdığı sayısı 100'ü aşan çeşmelerle şehre değerli katkılarda bulunmuştur.

Yaşamı

1591 yılında İstanbul’da dünyaya geldi. Sultan III. Mehmed devri âlimi ve Rumeli Kazaskeri Hüsamettin Efendi’nin oğlu idi. Küçük yaşta babasını kaybetti.[1] Önce Ağabeyi Mehmet Efendi’den ve sonra Şeyhülislam Sunullah Efendi’den dersler gördü.

1611’de İstanbul Hayreddinpaşa Medresesi’ne müderris olarak atandı. İstanbul’da başka medreselerde de görev yaptıktan sonra Yenişehir Kadısı olarak görevlendirildi. Mekke ve Edirne Kadılığı görevlerinde de bulundu. Ocak 1634'te İstanbul kadısı oldu.

İstanbul kadısı iken koyduğu ağır bir narh (sabit fiyat) nedeniyle şehirde yağ kıtlığı baş gösterince padişah IV. Murat boğdurulmasını emretmişti[2] ancak affedildi; cezası Sakız’a sürgüne çevrildi. Bir buçuk yıl Sakız’ta kaldıktan sonra 1635’te tekrar İstanbul’a döndü, ilmî çalışmalarla meşgul oldu. Peygamberler Tarihi, Muhammed'in Yaşamı, İslam Hükümdarları Tarihi, Osmanlı Sultanları Tarihi başlıklı dört bölümde Âdem’den 1646’ya kadar olan tarihi olayları anlattığı "Ravdat-ül Ebdar" eserini 1646’da tamamlayıp padişah I. İbrahim’e ithaf etti.

1648’de padişaha karşı başlayan isyanda başat rol aldı. Sultan İbrahim yerine IV. Mehmet’in tahta çıkarılmasını sağlayan bu isyandan sonra 1649’da Rumeli kazaskerliği görevine geldi. 1651’de şeyhülislam oldu, bu görevde beş ay kalabildi; bu arada fıkıha dair eserlerini tamamladı.[1] Henüz çocuk olan padişahın babaannesi Kösem Sultan ve annesi Turhan Hatice Sultan arasında yaşanan rekabetin Kösem Sultan’ın ölümü ile sonuçlanması üzerine sarayda yaşanan tahliye sırasında Sakız Adası’na sürgüne gönderildi; yerine Ebusaid Mehmed Efendi getirildi. Sakız’da bulunduğu sırada Ravdat-ül-Ebrâr adlı eserine bir zeyl (ilave) yazarak 1648’e kadar olan olayları hatıra şeklinde anlattı.

1652’de kendi isteğiyle Bursa’ya nakledildi; yeni eserler yazmakla meşgul oldu. Fıkıh konusunda özel uzmanlığı, tarihe karşı büyük ilgisi vardı. "Azizi" mahlasını kullanarak şiirler yazardı. Arap edebiyatında tanınmış bir şahsiyetti.[1] Bursa’da boşta akan suları ve çeşmeleri tek tek ele alarak çeşme yapmakla meşgul oldu. Uludağ eteklerinden şehre "Müftü Suyu" adıyla anılan suyu getirtti. Bursa, Setbaşı’nda bir camii inşa ettirdi.

1668’ta Bursa’da öldü. Deveciler Mezarlığı’na (şu anda mevcut değil) defnedildi.

Eserleri

  • Ravdat-ül-Ebrâr
  • Mirât-üs-Safâ fî Ahvâl-il-Enbiyâ
  • Süleymânnâme
  • Hilyet-ül-Enbiyâ
  • Zafernâme
  • Ahlâk-ı Muhsinî Tercümesi
  • Hall-ül-İştibâh an Ukdet-il-Eşbâh
  • Kitâb-ül-Elgâz fî Fıkh-il-Hanefiyye
  • Kâfi
  • Gülşen-i Niyâz
  • Ferâyih-un-Nebeviyye fî Siret-il-Mustafaviyye
  • Dîvân-ı Eşâr
  • Risâle-i Kalemiyye
  • Nefehât-ül-Üns

Kaynakça

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Önce gelen:
Bahâî Mehmed Efendi
Osmanlı Şeyhülislamı
1651
Sonra gelen:
Ebusaid Mehmed Efendi

İlgili Araştırma Makaleleri

Molla Hüsrev d. Karkın - ö. 1480, İstanbul) Fıkıh alimi ve devlet adamı.

Es-Seyyid Medenî Mehmed Nuri Efendi, Osmanlı İmparatorluğu'nun son şeyhülislamıdır.

Molla Gürani. İslâm âlimi, müderrris, kadı, kazasker, şehzade hocası, Osmanlı Devleti'nin dördüncü şeyhülislamı.

Abdullah Vassaf Efendi Osmanlı şeyhülislamı, divan şairi, ilim adamı ve hattat.

Cafer Mustafa Sunullah Efendi ; Türk, Osmanlı devlet adamı, şair, müderris, kadı, kazasker ve şeyhülislam.

Zekeriyâzâde Yahyâ Efendi 16. yüzyılın son yarısında ve 17. yüzyılın ilk yarısında çok uzun yaşayan, Sultan I. Mustafa, Sultan IV. Murat ve Sultan İbrahim devirlerinde üç defa Şeyhülislam olarak yüksek devlet görevi yapmış bir âlim ve aynı zamanda ünlü bir Türk divan şairidir.

Paşmakçızade Abdullah Efendi, müderris, kadı, kazasker, Osmanlı şeyhülislamı.

Ebuishakzade Mehmed Esad Efendi, bir Osmanlı şeyhülislamı, şair, besteciydi.

Mehmed Feyzullah Efendi, Osmanlı Devleti şeyhülislamı, kazasker, müderris, şehzade hocası, padişah danışmanı.

Hasan Fehmi Efendi Osmanlı Devleti 149. şeyhülislamı, kazasker, müderris.

Mekkî Mehmed Efendi, Osmanlı Devleti şeyhülislamı, kazasker, müderris.

Ahmed Arif Hikmet Bey Efendi 1846 - 1854 doneminde Osmanlı Şeyhülislamı.

Ahîzâde Hüseyin Efendi, Osmanlı şeyhülislâmı. Osmanlı tarihinde idam edilen ilk Osmanlı şeyhülislâmı olarak bilinir.

Kadızade Ahmed Şemseddin Efendi, Osmanlı şeyhülislamı.

Hocazade Mehmed Efendi, Osmanlı şeyhülislamı.

Hocazade Esad Efendi, Osmanlı şeyhülislamı, II. Osman'ın kayınpederi, Akile Hanım'ın babası.

Ebusaid Mehmed Efendi, Osmanlı şeyhülislamı.

Çerkes Halil Efendi, Osmanlı şeyhülislamı.

Menteşzade Abdürrahim Efendi Osmanlı Devleti'nin Şeyhülislamı.

Bahâî Mehmed Efendi, Osmanlı şeyhülislamı.