İçeriğe atla

Kapsayıcı dil

2013'te Madrid'deki bir feminist protestoda kapsayıcı bir dil çağrısı yapan ve temel kullanım talimatlarını içeren karton bir işaret

Kapsayıcı dil veya eşitlik dili, taraftarları tarafından cinsiyetçi, ırkçı veya diğer şekillerde önyargılı, yanlı veya belirli bir grup insan için aşağılayıcı olduğu düşünülen ifadelerden kaçınan bir dil tarzıdır; bunun yerine hakaretten kaçınmayı ve eşitlikçilik ideallerini yerine getirmeyi amaçlayan bir dil kullanır.

Destekçileri, dilin sıklıkla önyargıyı sürdürmekte ve yaymada kullanıldığını ve kapsayıcı dil kullanma niyetiyle daha verimli, güvenli ve kârlı kuruluşlar ve toplumlar oluşturmanın yardımcı olabileceğini savunmaktadır.[1] "Siyasi doğruluk" terimi bazen bu uygulamayı tanımlamak için kullanılır, destekçiler tarafından tarafsız bir açıklama olarak, genel yorumcular tarafından veya karşıtlar tarafından olumsuz anlamlarla.[2] Cinsiyetle ilgili tarifsiz bir dil kullanımı, İspanyolca, Fransızca, İtalyanca, Portekizce ve Almanca gibi "tüm dilbilgisinin cinsiyetlendirildiği" dillerde tartışmalı olmuştur; bazı bölgelerde ise kullanımı yasaklanmıştır.[3]

Kapsayıcı/Eşitlikçi dil genellikle kullanılmaması gereken kelimeleri ve onların yerine kullanılabilecek alternatifleri listeleme amacıyla bir dil rehberini takip ederek benimsenir. Dil rehberleri, özellikle kâr amacı gütmeyen kuruluşlar olmak üzere birçok kuruluş tarafından kullanılır.[4]

Kapsam

Kapsayıcı dille ilgili engeller

İspanyolca, Fransızca, İtalyanca, Portekizce ve Almanca gibi dillerde, cinsiyetlendirme ile ilgili tartışmalar özellikle şiddetli olabilir çünkü çoğu dilde dilbilgisi cinsiyetlendirilir.[3] Rusça ise "o kadar çok cinsiyetlendirilmiştir ki konuşmacılar sürekli olarak kendilerini ve diğerlerini belirli bir cinsiyetle ifade etmek zorundadır". Çince, Fince ve Türkçe gibi diğer diller ise doğuştan cinsiyet dışlayıcıdır çünkü dilbilgisinde cinsiyet belirtisi bulunmaz.[5]

Fransızca

Fransızcada, karışık cinsiyetli bir arkadaş grubuna atıfta bulunulurken geleneksel olarak "amis" şeklinde yazılırdı, ancak cinsiyet dışlayıcı bir varyasyon olan "ami.e.s." şeklinde yazılımı değişti. Ancak, Mayıs 2021'de Fransız ulusal hükûmetinden okullara gönderilen bir yönetmelikle "sözde 'dahil edici' yazımın kaçınılması gerektiği" belirtilerek, bir kelimenin maskülen anlamda kullanıldığında, dişil ve eril formlarını aynı anda ortaya çıkarmak için orta nokta kullanılan "dahil edici" yazımın kullanılmasının önlenmesi gerektiği ifade edilmiştir.[6]

Arjantince

Haziran 2022 itibarıyla, Arjantin'in başkenti Buenos Aires'in şehir hükûmeti, öğretmenlere "derslerde ve velilerle iletişimde hiçbir cinsiyet dışlayıcı kelime kullanmamalarını" yasakladı. Yasak, "İspanyol dil kurallarını ihlal ettiği ve öğrencilerin okuma anlama becerilerini engellediği" gerekçesiyle getirilmiştir. En az beş örgüt, "eşcinsel hakları ve medeni haklar gruplarının karışımı" olarak, kararı iptal etmeyi amaçlayan davalara başvurmuştur.[3]

Diğer diller

Aralık 2021'de, Uruguay'ın kamu eğitim ajansı, cinsiyet dışlayıcı dilin kullanımına "İspanyol dil kurallarına uygun olarak" sınırlama getirdiğini açıkladı.[3]

2022 yılının ortalarına gelindiğinde, "Peru, Meksika'nın bazı eyaletleri ve en az 34 belediye ve eyaletin" okullarda veya hükûmet belgelerinde cinsiyet dışlayıcı dilin yasaklanması önerileri sunulmuştur.[3]

Amerika Birleşik Devletleri

Amerika Birleşik Devletleri'nde, kapsayıcı dil "ülkenin önde gelen bazı kuruluşları" arasında kullanılmakta olup, cinsiyet dışlayıcı terimlerden çok daha fazlasını içermektedir. Amerika Birleşik Devletleri'ndeki bazı kuruluşlar arasında kapsayıcı dil kılavuzlarına sahip olanlar arasında Sierra Club, American Cancer Society, American Heart Association, American Medical Association, National Recreation and Park Association, Columbia University School of Professional Studies ve University of Washington yer almaktadır.[4] Bu kılavuzların çoğu A Progressive's Style Guide, Racial Equity Tools sözlüğü gibi diğer kılavuzlara dayanmaktadır.[4]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Inclusive Language Guide: Definition & Examples" (İngilizce). Rider University. 23 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2021. 
  2. ^ Boyd, Krys (17 Şubat 2015). "The Limits Of Political Correctness (panel discussion)". Think (Podcast) (İngilizce). KERA (FM). Erişim tarihi: 30 Mayıs 2022. 
  3. ^ a b c d e Lankes, Ana (20 Temmuz 2022). "In Argentina, One of the World's First Bans on Gender-Neutral Language". The New York Times. 4 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2023. 
  4. ^ a b c Packer, George (2 Mart 2023). "The Moral Case Against Equity Language". The Atlantic. 25 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2023. 
  5. ^ Cruz, Araceli (1 Ekim 2018). "These Countries Are Including Gender-Neutral Language in Their Vocabulary". Brit + Co. 23 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2023. 
  6. ^ IMPELLI, MATTHEW (10 Mayıs 2021). "France Bans Gender-Neutral Language in Schools, Citing 'Harm' to Learning". Newsweek. 25 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2023. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

Volapük, 1879 yılında Alman din adamı Johann Martin Schleyer tarafından oluşturulmuş bir yapay dildir. Datuval olarak da bilinen Schleyer, Volapük hareketinde uzun yıllar Cifal (Lider) olarak görev almıştır. Volapük, dil bilgisi kurallarının oldukça karmaşık olmasına rağmen yüz binlerce kişi tarafından öğrenilmiş, bu dilde kurultaylar toplanmış, dil bilgisi kitapları ve dergiler yayımlanmıştır. Volapük yerini zamanla önce Idiom Neutral, sonra İnterlingua ve Esperanto gibi yapay dillere bırakmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Peştuca</span> dil

Peştuca ya da Afganca, Afganistan’da ve Pakistan’ın batı kesiminde yaşayan Peştunların konuştuğu dil. Hint-Avrupa dillerinin Hint-İran dilleri öbeğine bağlıdır. Kırk beş harfli bir alfabesi vardır. Bazı sesler Sanskritçede de bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Judith Butler</span> Amerikalı filozof

Judith Butler, feminist felsefe, kuir (queer) kuram, siyaset felsefesi ve etik dallarına katkı sağlamış Amerikalı postyapısalcı filozof. Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley'de Retorik ve Karşılaştırmalı Edebiyat bölümlerinde profesör olmanın yanı sıra European Graduate School'da Hannah Arendt Felsefe Profesörü'dür. Butler 1984'te Yale Üniversitesi'nden, akabinde Arzu Özneleri: Yirminci Yüzyıl Fransa'sında Hegelci Yansımalar adıyla basılan felsefe dalında doktora derecesi aldı.

Transgender, transcinsel veya trans, kişinin cinsiyet kimliği ile atanmış olan cinsinin uyumlu olmaması durumu. Bu duruma sahip kimseleri tanımlamak için trans birey ifadesi kullanılır ve cinsel yönelimden tamamen bağımsız bir olgudur; translar aynı zamanda karşıcinsel, eşcinsel, çiftcinsel vs. şeklinde tanımlanabilirler; bazı trans bireyler ise geleneksel cinsel yönelim etiketlerinin yetersiz veya kendilerine uygulanamaz olduğunu düşünmektedir.

Kuir veya Queer, heteroseksüel veya cisseksüel olmayan insanlar için kullanılan bir şemsiye tabirdir.

<span class="mw-page-title-main">Amerika Birleşik Devletleri pasaportu</span> Amerika Birleşik Devletleri vatandaşlarına uluslararası seyahatler için verilen resmî belge

Amerika Birleşik Devletleri pasaportu, Amerika Birleşik Devletleri vatandaşlarına seyahat etmek için verilen bir kitapçıktır.

<span class="mw-page-title-main">Aynuca</span>

Aynuca, Japonya'nın kuzeyindeki Hokkaidō adasında ve geçmişte Kuril Adaları ile Sahalin Adası'nda konuşulmuş izole bir dildir. Aynuca, Japonya'daki Aynu halkının ana dili olup, günümüzde tehlike altındaki diller arasında yer almaktadır. Bu dilin kökeni diğer dillerle net bir şekilde ilişkilendirilememiştir ve izole bir dil olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Siti Musdah Mulia</span> Endonezyalı yazar

Siti Musdah Mulia, Endonezyalı ilahiyatçı, kadın hakları aktivisti. Endonezya Bilimler Enstitüsü'nde görev alan ilk kadın araştırmacıdır. Bunun yanında Cakarta Şerif Hidayetullah Devlet İslam Üniversitesi'nde İslami politik düşünce dersleri vermektedir. Siti 2007'den beri Endonezya Barış ve Din Konferansı adlı yapının başkanlığını da yapmaktadır.

Oii-Chinese, 2008'de Hiker Chiu tarafından kurulmıuş intersex savunucusu ve destek grubudur. Intersex Uluslararası Kuruluşun da Çin dili kısmının üyesidir. Ayrıca Tayvan, Hong Kong ve Doğu Asya'daki diğer bölgelerde aktiftir.

Biyolojik ve toplumsal cinsiyet ayrımı, biyolojik cinsiyet (eşey) ile toplumsal cinsiyet kavramları arasındaki farkı ortaya koyar. Biyolojik cinsiyet, bireyin üreme sistemi anatomisiyle ikincil cinsiyet özelliklerini ifade ederken; toplumsal cinsiyet, kişinin biyolojik cinsiyetine bağlı olarak toplumsal rollerini veya kişinin iç farkındalığına bağlı olarak kendi cinsiyetini tanımlamasını ifade eder. Bazı durumlarda, bireyin atanmış cinsiyeti ile toplumsal cinsiyeti aynı hizada olmayabilir ve kişi transcinsiyetli, ikili cinsiyet dışı veya cinsiyet uyumsuz olabilir. Bazı durumlarda ise, birey cinsiyet atamasını güçleştiren biyolojik cinsiyet özelliklerine sahip olabilir ve kişi erdişi olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Non-binary cinsiyet</span> normatif ve ikili olmayan cinsiyet kimliği; sadece erkeksi veya kadınsı olmayan cinsiyet kimlikleri aralığı

Non-binary, ikilik dışı cinsiyet veya genderqueer, cinsiyet kimliklerinin maskülen veya feminen olmayan, yani ikili cinsiyet sınıflandırmasının dışındaki kimliklerini kapsayan bir spektrumudur. Birçok non-binary birey, kendisini doğduğu cinsiyetten farklı bir cinsiyetle tanımladığından non-binary kimlikleri transgender şemsiyesinin kapsamı altına da girebilir.

Cinsiyet kimliği, kişinin kendi cinsiyetine ilişkin kişisel duygusudur. Cinsiyet kimliği, bir kişinin atanmış cinsiyetiyle ilişkili olabilir veya ondan farklı olabilir. Çoğu bireyde, cinsiyetin çeşitli biyolojik belirleyicileri, bireyin cinsiyet kimliğiyle uyumludur ve tutarlıdır. Cinsiyet ifadesi tipik olarak bir kişinin cinsiyet kimliğini yansıtır, ancak bu her zaman böyle değildir. Bir kişi, belirli bir toplumsal cinsiyet rolüyle tutarlı davranışlar, tutumlar ve görünümler ifade etse de, bu tür ifadeler mutlaka cinsiyet kimliklerini yansıtmayabilir. Cinsiyet kimliği terimi, 1964 yılında psikiyatri profesörü Robert J. Stoller tarafından icat edildi ve psikolog John Money tarafından popüler hale getirildi.

<span class="mw-page-title-main">Toplumsal cinsiyet</span> kadınlık ve erkeklik arasındaki ayırt edici fiziksel, zihinsel ve davranışsal özellikler

Toplumsal cinsiyet, kadınlık ve erkeklik ile ilgili ve bunlar arasında ayrım yapan özellikler dizisidir. Bağlama bağlı olarak bu, cinsiyete dayalı sosyal yapıları ve cinsiyet kimliğini içerebilir. Çoğu kültür, cinsiyetin iki kategoriye ayrıldığı ve insanların birinin veya diğerinin parçası olarak kabul edildiği bir cinsiyet ikiliği kullanır; bu grupların dışında olanlar ikili olmayan şemsiye terim kapsamına girebilir. Güney Asya'daki hicralar gibi bazı toplumların "erkek" ve "kadın" dışında belirli cinsiyetleri vardır; bunlara genellikle üçüncü cinsiyetler denir.). Çoğu akademisyen, cinsiyetin sosyal organizasyon için merkezi bir özellik olduğu konusunda hemfikirdir.

Cinsiyet tarafsızlığı, politikaların, dilin ve diğer sosyal kurumların rolleri insanların cinsiyetine göre ayırt etmekten kaçınması gerektiği fikridir. Bu, bir cinsiyetin diğerinden daha uygun olduğu sosyal roller olduğu izleniminden kaynaklanan ayrımcılığı önlemek içindir. Tarih boyunca cinsiyet eşitliğindeki eşitsizlik, pazarlama, oyuncak, eğitim ve ebeveynlik teknikleri dahil olmak üzere toplumun birçok yönü üzerinde önemli bir etkiye sahip olmuştur. Son yıllarda toplumsal cinsiyet tarafsızlığını artırmak için kapsayıcı dili kullanmaya ve eşitliği savunmaya toplumsal bir vurgu yapılmıştır.

Eşit işe eşit ücret, aynı iş yerindeki kişilere eşit ücret verilen işçi hakları kavramıdır. Çoğunlukla cinsiyete dayalı ücret farkı ile ilgili olarak cinsel ayrımcılık bağlamında kullanılır. Eşit ücret, temel ücret, aylık dışı ödemeler, ikramiyeler ve ödenekler dahil olmak üzere tüm ödeme ve yardımlarla ilgilidir. Bazı ülkeler, eşit ücret konusunda diğerlerinden daha hızlı hareket etti.

<span class="mw-page-title-main">Ahval</span>

Ahval, yalnızca Türkiye hakkında haber yapan, BAE tarafından finanse edilen bir çevrimiçi haber sitesidir. Site 2017 yılında yayına girmiştir. Türk gazeteci Yavuz Baydar şu anki yazı işleri müdürüdür. Ahval ismi Arapça kökenli olup "olaylar" anlamına gelmektedir.

Cinsel azınlık, cinsel kimliği, yönelimi veya uygulamaları ile çevredeki toplumun çoğunluğundan ayrılan bir gruptur. Öncelikle lezbiyen, gey, biseksüel veya queer bireyleri ifade etmek için kullanılır, ayrıca transgender, ikili olmayan veya interseks bireyleri de ifade edebilir.

<span class="mw-page-title-main">Fa'afafine</span> Samoa kültüründe üçüncü cinsiyet

Faʻafafine, kendilerini Samoa, Amerikan Samoası ve Samoa diasporasında üçüncü bir cinsiyete sahip veya ikili olmayan bir role sahip olarak tanımlayan kişilerdir. Geleneksel Samoa toplumunda tanınan bir cinsiyet kimliği / cinsiyet rolü olarak Samoa kültüründe önemli bir yeri olan faʻafafine doğumda erkek olarak atanmakla beraberCinsiyet ataması, Polinezya'ya özgü bir şekilde hem eril hem de dişil cinsiyet özelliklerini sergiler. Tavırları, belirgin şekilde kadınsı tavırlardan geleneksel erkeksi tavırlara kadar geniş bir yelpazede uzanır.

Steve (<i>Minecraft</i>) Minecraft karakteri

Steve, Minecraft adlı video oyunundaki bir kurgusal karakterdir. İsveçli video oyun geliştiricisi Markus "Notch" Persson tarafından yaratıldı ve Minecraft'ın 17 Mayıs 2009'da halka açık olan Java tabanlı ilk sürümünde tanıtıldı. Steve, Minecraft'taki 9 varsayılan karakter dış görünümünden birisi ve en eskisidir. Steve, özelleştirilebilir bir oyuncu avatarı olması amaçlandığından, resmi bir arka plan hikâyesine sahip değildir. Steve'in kadın versiyonu olarak görülen Alex, ilk olarak Ağustos 2014'te Minecraft'ın bilgisayar sürümleri için tanıtıldı, diğer yedi tanesi de ilk olarak Ekim 2022'de Java sürümünde çıkış yaptı.

Çocuklukta cinsiyet disforisi olarak da bilinen çocuklarda cinsiyet disforisi, kendilerine atanan cinsiyet ile cinsiyet kimliği arasındaki uyumsuzluk nedeniyle önemli düzeyde hoşnutsuzluk yaşayan çocuklara yönelik resmi bir tanıdır. Çocuklarda cinsiyet kimliği bozukluğu (GIDC) olarak adlandırılan hastalık 2013 yılında DSM-5'in yayınlanmasıyla birlikte çocuklarda cinsiyet disforisi olarak yeniden adlandırıldı. Bozukluk terimiyle ilişkili damgalamayı ortadan kaldırmak için isim yeniden adlandırıldı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.