İçeriğe atla

Kapsa kültürü

Kapsa kültürü
(Neolitik-Tunç Çağı)
Kapsa kültürü'in yayılımını gösteren harita.
Mağrip'teki Kapsa sitleri
Coğrafi aralıkKuzey Afrika
ÇağMÖ 8000-2700
Öncülİbermarus
ArdılAntik Libya

Kapsa kültürü, MÖ 8.000'den 2.700'e kadar süren Mağrip merkezli bir Mezolitik ve Neolitik kültürdü.[1] Adını Roma döneminde Capsa olarak bilinen Tunus'un Kafsa kentinden almıştır.

Kapsa endüstrisi, güney İspanya'dan Sicilya'ya kadar uzanan bazı litik sitelerle birlikte, esas olarak modern Tunus ve Cezayir'de yoğunlaşmıştı. Geleneksel olarak, bazen kronostratigrafik sekansta bulunan Tipik Kapsa ve Yukarı Kapsa olmak üzere iki ufka ayrılır. Bazen üçüncü bir dönem olan Kapsa Neolitik'i de belirtilir. Bir geleneğin varyantlarını temsil ederler ve aralarındaki farklar hem tipolojik hem de teknolojiktir.[2]

Bu dönemde, Mağrip'in çevresi, modern Doğu Afrika'ya çok benzeyen, daha yüksek rakımlarda Akdeniz ormanları olan açık bir savandı.[3] Kapsa kültüründe, yaban öküzü ve hartebeest'ten tavşan ve salyangozlara kadar çok çeşitli hayvanlar yemek olarak yenirken bitkiler hakkında çok az kanıt bulunmaktadır.[4] Sonraki Neolitik Kapsa kültürü sırasında, bir bölgeden evcilleştirilmiş, muhtemelen ithal edilmiş boynuzlugiller hakkında kanıtlar bulunmaktadır.[5]

Anatomik olarak, Kapsa popülasyonları modern Homo Sapiens idi ve geleneksel olarak kafatası morfolojisine göre Proto-Akdeniz ve Mechta-Afalou olmak üzere iki değişken türe ayrılmaktaydı. Bazıları doğudan gelen göçmenler olduklarını savunurken diğerleri fiziksel iskelet özelliklerine ve diğer kriterlere dayalı olarak popülasyon sürekliliğini savunmaktadır.[6]

Kapsa kültürünün zaman ölçeği, Sahra'daki yaygın varlığı ve Afro-Asyatik dillerin modern konuşmacılarıyla coğrafi ilişkisi göz önüne alındığında, tarihsel dilbilimciler, endüstriyi Afro-Asyatik ailenin kıtadaki en eski konuşmacılarıyla geçici olarak ilişkilendirdiler.[7]

Kapsa dini hakkında hiçbir şey bilinmemekle birlikte gömme yöntemleri ölümden sonraki yaşam inancını göstermektedir. Figüratif ve soyut kaya sanatı da dahil olmak üzere dekoratif sanat, sitelerinde yaygın olarak bulunur ve hem aletleri hem de ölüleri boyayan aşı boyası bulunmaktadır. Boncuk ve kap yapımında devekuşu yumurtası kabukları kullanılırken, kolyeler için deniz kabukları kullanılmıştır. İbermarus'un merkezi kesici dişleri çekme uygulaması ara sıra devam etti, ancak daha nadir hale geldi.

Doğu Afrika'da MÖ 13.000 ile 9.000 yılları arasına tarihlenen Eburran endüstrisi, taş bıçak şekillerindeki benzerliklerden dolayı önceleri "Kenya Kapsa" olarak biliniyordu.

Kaynakça

  1. ^ Kipfer, Barbara Ann (30 Nisan 2000). Encyclopedic Dictionary of Archaeology (İngilizce). Springer Science & Business Media. s. 93. ISBN 9780306461583. 
  2. ^ 2005 D. Lubell. Continuité et changement dans l'Epipaléolithique du Maghreb. In, M. Sahnouni (ed.) Le Paléolithique en Afrique: l’histoire la plus longue, pp. 205–226. Paris: Guides de la Préhistoire Mondiale, Éditions Artcom’/Errance.
  3. ^ 1984 D. Lubell. Paleoenvironments and Epi Paleolithic economies in the Maghreb (ca. 20,000 to 5000 B.C.) 10 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. In, J.D. Clark & S.A. Brandt (eds.), From Hunters to Farmers: The Causes and Consequences of Food Production in Africa. Berkeley: University of California Press, pp. 41–56.
  4. ^ 1984 D. Lubell, P. Sheppard & M. Jackes. Continuity in the Epipalaeolithic of northern Africa with an emphasis on the Maghreb 12 Kasım 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. In, F. Wendorf & A. Close (eds.), Advances in World Archaeology, Vol. 3: 143–191. New York: Academic Press.
  5. ^ 1979 C. Roubet. Économie Pastorale Préagricole en Algérie Orientale: le Néolithique de Tradition Capsienne. Paris: CNRS.
  6. ^ 1991 P. Sheppard & D. Lubell. Early Holocene Maghreb prehistory: an evolutionary approach 15 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Sahara 3: 63–9
  7. ^ Language, Volume 61, Issues 3–4. Linguistic Society of America. 1985. s. 695. 11 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2017. 

Konuyla ilgili yayınlar

Wikimedia Commons'ta Kapsa kültürü ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

Tarih öncesi veya Prehistorya, insanlığın yazının bulunmasından önceki dönemidir.

<span class="mw-page-title-main">Afrika</span> kıta

Afrika, yüzölçümü ve nüfus yoğunluğu açısından dünyanın en büyük ikinci kıtasıdır. Kendisine bitişik kabul edilen adalar ile birlikte 30,8 milyon km²'lik alanı ile dünya yüzölçümünün %6'sını ve dünya üzerindeki toprakların %24,4'ünü kapsar. 1 milyar kişilik nüfusuyla dünya nüfusunun %15'ini barındırır. Afrika, kuzeyde Akdeniz, güneyde Hint Okyanusu, batıda Atlas Okyanusu, doğuda Sina Yarımadası, Kızıldeniz ve Süveyş Kanalı ile çevrelenmiştir. Madagaskar'ı ve çeşitli takımadaları bünyesinde barındırır. Kıtada 54 adet diplomatik olarak tanınmış bağımsız devlet, dokuz bölge ve 3 adet de sınırlı tanınmış devlet bulunur.

Bakır Taş Çağı, MÖ 5000-3000 yılları arasını kapsayan tarih öncesi dönemdir. Bakır Çağı'nın bir diğer adı Maden Taş Çağı'dır. Taş aletler yanında bakırın da kullanılmaya başlamasından dolayı Kalkolitik Çağ olarak adlandırılan bu dönem, Geç Neolitik Çağ'ın devamıdır. Bu çağda da, Neolitik Çağ'da olduğu gibi, bölgesel farklılıklar bulunmaktadır.

Ulucak Höyüğü, İzmir yakınlarında, Ankara yolu üzerinde, Kemalpaşa'nın 7 km kuzeybatısındaki Ulucak köyünde bulunan bir arkeolojik yerleşimdir. İzmir sınırları içinde bilinen ilk çiftçi köy yerleşimidir.

Orta Taş Çağı, Orta Taş Devri veya Mezolitik dönem, M.Ö. 22.000-10.000. Paleolitik ve Neolitik arası bir geçiş dönemidir. Taştan aletler daha çeşitlidir. Köpek ilk evcil hayvan olarak görülür. Gıda birikimine de başlanır. Mağara resimleriyle ilk resim sanatı ortaya çıkmıştır. Önemli bazı merkezler Samsun Tekkeköy, Karain ve Beldibi'dir.

<span class="mw-page-title-main">Maltaca</span> Maltanın resmî dili

Maltaca (Malti), Maltalılar tarafından kullanılan, Malta ve Avrupa Birliği'nin resmî dillerinden birini oluşturan Latinleşmiş Sami dili. Latin alfabesi kullanılarak yazılan dilin kökenleri tarihi Sicilya Arapçasına dayanmakta olup, tarih boyunca Latin dilleri ve İngilizceden yoğun ödünçlemeler almıştır. İlk olarak 15. yüzyılda yazılmaya başlanmış dil, 1934'te Malta'nın resmî dili olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Kiklad Adaları</span>

Kiklad Adaları ya da Kiklatlar, Yunanistan'da Güney Ege coğrafi bölgesine dahil bir ildir. Kiklad adını Yunanca κυκλάς ("etrafında") sözcüğünden alır. Çünkü bu adalar antik Yunan'ın kutsal adası Delosun etrafında, onu çevrelemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Cilalı Taş Devri</span> tarihöncesi bir devir

Cilalı Taş Devri veya bilimsel adıyla Neolitik Çağ, tarih öncesi çağlardan biridir. Neolitik Çağ veya Yeni Taş Devri Taş Devri'nin Avrupa, Asya ve Afrika'daki son bölümü olan arkeolojik bir dönemdir. Neolitik çağ, dünyanın çeşitli yerlerinde bağımsız olarak ortaya çıkmış gibi görünen geniş kapsamlı gelişmelerden oluşan Neolitik Devrimi gördü. Bu "Neolitik paket" çiftçiliğin başlayışını, hayvanların evcilleştirilmesini ve avcı-toplayıcı yaşam tarzından yerleşik tarza geçişi içeriyordu.

<span class="mw-page-title-main">Mizrahi Yahudileri</span> Kuzey Afrika ve Orta Doğudaki yerli Yahudi soyundan gelen kişiler

Mizrahi Yahudileri veya İbranice -im eki kökenli Mizrahim, doğulu anlamına gelip Orta Doğu, Kuzey Afrika, Orta Asya ve Kafkasya'daki Yahudilere verilen genel addır. İsrail'de ise "Mizrahi" terimi daha çok Arap dünyasındaki ve Arap dünyasına komşu ülkelerdeki Yahudilere denir. Irak, Suriye, Lübnan, Yemen, İran, Afganistan, Buhara, Mağrib Yahudileri, Berberi, Kürt, Azerbaycan, Dağıstan, Hindistan, Pakistan Yahudileri ve Çerkes Yahudileri başlıca Mizrahi Yahudileridir.

<span class="mw-page-title-main">Berberi dilleri</span>

Berber dilleri Fas, Cezayir, Tunus, Libya, Mısır (Siwa) ile Mali ve Nijer'deki küçük Berber toplulukları tarafından konuşulan birbiri ile yakın akraba olan bir diller grubudur. Nispeten seyrek bir toplulukta Sahara ve Sahel'in kuzeyine doğru uzanır. Afro-Asyatik diller ailesindendir. Birbiri ile çok yakın olan kuzey Berber dillerini konuşanlar arasında bunları tek bir standard altında birleştirmek için bir hareket vardır. Geleneksel olarak Orta Fas Tamazigti'ni işaret eden Tamazigt adı da bu standard Berberce dilini veya tüm Berberce için kullanılır ancak kullanım ceşitlilik gösterir ve pek çok Berberi kendini Tamazigt olarak tanımlamaz.

<span class="mw-page-title-main">Yukarı Mısır</span>

Yukarı Mısır Mısır' da, adı ile de bilinen Nil Irmağı vadisinin iki yanı boyunca uzanan, güney ucunda Nübye ve kuzey yönüne doğru akan Nil' in Akdeniz' e ulaşmasından önce başlayan Aşağı Mısır bölgesine kadar uzanan bölgeye verilen isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Vinča kültürü</span>

Vinča kültürü, Turdaş kültürü ya da Turdaş-Vinča kültürü olarak da bilinir. Balkanlar'da bulunan bir Cilalı Taş Devri arkeolojik kültürüdür. MÖ 5500-4500 arasına tarihlenir. 1908 yılında Sırp arkeolog Miloje Vasić tarafından bulunan Vinča-Belo Brdo adındaki bir sitede bulunan örneklerden yola çıkarak sitenin adıyla anılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Çad dilleri</span>

Çad dilleri, Kuzey Nijerya, Güney Nijer, Çad, Güney Orta Afrika Cumhuriyeti ve Kuzey Kamerun'un yer aldığı Sahel’in bazı bölgelerinde konuşulan ve 150 dili içeren Afro-Asyatik dil ailesinin bir koludur. En çok konuşulan Çad dili Hausaca, bir lingua franca olarak Batı Afrika'nın doğusunda kalan iç bölgelerde konuşulmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Cucuteni-Tripoli kültürü</span>

Cucuteni-Tripoli kültürü veya diğer bilinen adıyla Tripoli kültürü, Doğu Avrupa'da Cilalı Taş Devri ve Bakır Çağı'nı kapsayan arkeolojik kültür alanı.

<span class="mw-page-title-main">Güney Asya Taş Devri</span>

Güney Asya taş devri Paleolitik, Mezolitik ve Neolitik çağları kapsar. Modern İnsan'dan önce Homo Erectuslar varlık gösterdi. 75.000 yıl önce günümüzden ilk defa Homo Sapiensler geldi. Paleolitik çağ MÖ 2.500.000 - 250.000 yılları arasında yaşanmıştır. Neolitik çağ ise 10.800 - 3300 yılları arasında yaşanmıştır. 9000 yıl önce ise yerleşik hayata geçiş yapıldı.

<span class="mw-page-title-main">Neolitik mimarisi</span>

Neolitik mimari, Neolitik dönem olan MÖ 10.000 ila 2.000 yılları arasında konut ve barınmayı kapsayan yapıları ifade etmektedir. Güneybatı Asya'da, Neolitik kültürler M.Ö 10.000'den kısa bir süre sonra, başlangıçta Levant'ta ve oradan doğu ve batıya doğru ortaya çıkmaktadır. MÖ 6.500'e kadar Güneydoğu Avrupa'da ilk kez ortaya çıkan tarım toplumları ile MÖ 8.000'de Güneydoğu Anadolu, Suriye ve Irak'ta ve MÖ 5.500 civarı orta Avrupa'da erken Neolitik yapılar ve yapılar bulunabilmektedir..

<span class="mw-page-title-main">Tunus Arapçası</span>

Tunus Arapçası, Arapçanın Tunus'ta konuşulan bir lehçesidir. Tunus Arapçası çoğunlukla doğu Cezayir Arapçasına ve batı Libya Arapçasına benzemektedir. Yaklaşık 11 milyondan fazla kişi tarafından konuşulmakta olup Tunus'un resmi dili olan Fasih Arapçadan ayırmak için "gündelik dil" olarak bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Levanten koridoru</span> Afrikayı Avrasyaya bağlayan coğrafi koridor

Levanten koridoru, kuzeybatıda Akdeniz ile güneydoğuda çöller arasında Afrika'yı Avrasya'ya bağlayan nispeten dar bir şerittir. Bu koridor, Avrasya ve Afrika arasındaki hayvanların göçlerinin kara yoludur. Özellikle erken homininilerin Afrika'dan Avrasya'ya Levanten koridoru ve Afrika Boynuzu yoluyla yayıldığına inanılıyor. Koridor adını Levant'tan almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Alepotrypa mağarası</span>

Alepotrypa mağarası, Mora yarımadasının Manya bölgesinde bulunan bir arkeolojik sit alanıdır. Sit alanı, ilk çiftçilerin yaşadığı bir yer olmasının yanı sıra, mezar alanı ve ibadet alanı olarak da kullanılmıştır. Arkeolojik kanıtlar, mağara alanının Avrupa'da günümüze kadar bulunan en büyük Neolitik mezar alanlarından biri olduğunu ortaya koydu. Bölgede MÖ 4. binyıla tarihlenen bir mezardan iki yetişkin insan iskeleti ve en az 170 ayrı kişiye ait kalıntılar bulundu. Arkeologlar, MÖ 2. binyıla tarihlenen ve Alepotrypa'da yeniden gömüldüğü anlaşılan bir Miken mezarını ortaya çıkardılar. Yeniden defin işleminin nedeni ortaya çıkarılamadı. Doğrudan bir kanıt bulunmamakla birlikte, mezar alanının Alepotrypa'yı klasik mitolojide Hades'in Tainaron'a giriş yaptığı kapıya bağladığına inanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Franhti Mağarası</span>

Franchthi Mağarası veya Frankhthi Mağarası, Yunanistan'ın güneydoğusundaki Argolis'teki Kiladha köyünün karşısında, Argolic Körfezi'ndeki Kiladha Koyu'na bakan bir arkeolojik sit alanıdır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.