Kaplan Mustafa Paşa
Kaplan Mustafa Paşa, Osmanlı devlet adamı ve asker (ö. İzmir, 1680)
Devlet adamlığında yükselişi (1650-1666)
Enderun'da yetişti ve Silahtar-ı şehriyari oldu. 1650'de Vezirlik unvanıyla 1666'ya kadar sırasıyla Bağdat, Van, Karaman ve Şam Beylerbeyliklerinde bulundu.[1]
Birinci kaptan-ı deryalığı (1666-1672)
Sadrazam Fazıl Ahmed Paşa'nın 1666 yılında Kandiye Kuşatması'nı sonuçlandırmak üzere (3 yıllık) Girit Seferi'ne çıkması üzerine, Kaptan-ı derya Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Sadaret Kaymakamlığına getirilmesi üzerine Kaplan Mustafa Paşa da Kaptan-ı deryalığı devraldı. Fazıl Ahmed Paşa 20 Mayıs 1666'da ordunun başında Edirne'den Mora'ya doğru yola çıkarken, Kaplan Mustafa Paşa da eşzamanlı olarak Osmanlı donanmasıyla Ege Denizi'ne açıldı.
Girit Seferi için ikmal iskeleleri olarak belirlenen Selanik, Volos, Eğriboz ve Benefşe'den dört seferde Girit'e asker ve mühimmat taşıdı. Ardından 6-9 Kasım arasında Termiş (Thermisia) limanından aldığı Fazıl Ahmed Paşa komutasındaki Türk ordusunu 47 gemiyle salimen Hanya'ya nakletti. Ardından 35 gemiyle İstanbul'a döndü.[2]
Kaplan Mustafa Paşa müteakip yıl da Girit'e nakliye görevini başarıyla sürdürdü. 70 kadırgadan müteşekkil Osmanlı donanmasıyla 6 Mayıs 1667'de Hanya'ya gelerek asker ve ikmal malzemelerini karaya çıkaran Mustafa Paşa, Halep ve Sivas eyalet askerlerini almak üzere 30 Mayıs'ta Çeşme'ye gitti ve Sivas Beylerbeyi Halil Paşa komutasındaki bu birlikleri de yaz başında Girit'in doğusundaki Estiye limanından karaya çıkardı. Hanya'da demirleyen Osmanlı donanması Temmuz'da (Venedik işgalindeki) Berre adasını istila etti.[3] Kasım ayında (yine 12 gemiyi Hanya'da bırakarak) 58 gemiyle İstanbul'a döndü.
1668 ilkbaharında 50 kadırga'lık Osmanlı donanmasıyla yeniden Ege Denizi'ne açılan Kaplan Mustafa Paşa 7 Mayıs'ta Sakız açıklarında Lorenzo Corner komutasındaki Venedik filosuyla karşılaştıysa da muharebeden kaçındı. Bununla birlikte, 15 Haziran 1668'de Midilli açıklarındaki muharebede 20 parçalık Venedik-Malta donanmasını yenilgiye uğrattı.[4] Selanik'ten asker takviyesi alarak 13 Temmuz'da büyük ölçekli mühimmat ve kuşatma malzemesiyle birlikte Estiye limanından karaya çıkardı. Bir ay sonra ise Şam Beylerbeyi Şeytan İbrahim Paşa ve Tırhala Mutasarrıfı Piri Paşa komutasındaki birliklerle birlikte ilave mühimmatı da Girit'e ulaştırdı.[5] Ayrıca, Hanya civarında kuvvet göstererek Venediklilerin batılı müttefiklerinden aldıkları asker takviyelerinin Hanya civarına çıkmasına da engel oldu.
1669 yılında Kaplan Mustafa Paşa 21 Mayıs'ta 60 kadırgayla Hanya limanına geldi ve ardından Resmo'ya yeniçeri, işçi ve barut çıkardı. Şiddetli geçen muharebeler sonucunda Kandiye kalesi 5 Eylül'de teslim oldu. Kaplan Mustafa Paşa komutasındaki Osmanlı donanması 5 Mayıs 1670'te Girit'ten ayrılan Fazıl Ahmed Paşa komutasındaki Türk ordusunu anakaraya nakletti.
Kaplan Mustafa Paşa Nisan 1672'de kaptan-ı deryalık görevini Muş Mutasarrıfı Köse Ali Paşa'ya devretti.
Siyasi görevler (1672-1678)
Kaplan Mustafa Paşa Nisan 1672'de Halep, 1675'te ise Diyarbakır Beylerbeyliği yaptı.
İkinci kaptan-ı deryalığı ve ölümü (1679-1680)
Kaplan Mustafa Paşa 25 Kasım 1678'de Vezir Kara İbrahim Paşa'nın yerine ikinci kez kaptan-ı derya oldu. Devam etmekte olan Osmanlı-Rus Savaşı sırasında 37 kadırgayla Karadeniz'e açılarak muhafaza görevi yürüttü. 1680 yılında ise aynı görevi Akdeniz'a açılarak icra etti. Sefer mevsimi bitiminde döndüğü İzmir'de 5 Aralık 1680'de öldü.
Kaynakça
- ^ "Sicill-i Osmanî", Mehmed Süreyya, 1996, c.IV, s. 52/53
- ^ "Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi / Girit Seferi (1645-1669)", ATASE Yayınları, Ankara (1977), s.65-66
- ^ "Naval wars in the Levant, 1559-1853", R.C. Anderson, Princeton University Press (1952), s.178
- ^ "Tuhfe-i Mustafaviyye Fi Beyan-ı Kapudanan-ı Devlet-i Aliyye", Şehrizade Mehmed Said Efendi, (haz. Davut Adlığ), Efe Akademi Yayınları (2020), s.121
- ^ "Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi / Girit Seferi (1645-1669)", ATASE Yayınları, Ankara (1977), s.73
| Askerî görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Merzifonlu Kara Mustafa Paşa | Kaptan-ı Derya 6 Şubat 1666 – 30 Mart 1672 | Sonra gelen: Köse Ali Paşa |
| Önce gelen: Kara İbrahim Paşa | Kaptan-ı Derya 25 Kasım 1678 – 5 Aralık 1680 | Sonra gelen: Bozoklu Mustafa Paşa |
